Миды ң құ рылысы ж ә не б ө лімдері

Жоспар Кіріспе Негізгі б ө лім Миды ң құ рылысы Миды ң б ө лімдері Миды ң қ ызметі Қ орытынды

Ми басс ү йекті ң ми сауытыны ң ішінде жатады. Миды ң орташа салма ғ ы 1300 – 1400 г. Салма ғ ы б ұ л к ө рсетілген салма қ тан к ө п адамдар да кездеседі. Адамны ң дарындылы ғ ы мен а қ ылдылы ғ ы миды ң салма ғ ына байланысты емес. Ми 20 жас қ а дейін дамиды. Адам миыны ң салма ғ ы 1100 г - нан 2 кг- ғ а дейінгі аралы қ та ауыт қ ып отырады.

Балы қ ты ң миыБа қ аны ң миы Жыланны ң миы Кептерді ң миыИтті ң миыАдамны ң миы

Ми а қ ж ә не с ұ р заттан т ұ рады. Миды ң а қ заты ішкі жа ғ ында, с ұ р заты сыртында болады. Миды ң б ө лімдеріне байланысты с ұ р заты т ұ тас немесе а қ затты ң ә р жерінде топтанып жатады, оны «ядро» деп атайды. Миды ң ішінде ми с ұ йы қ ты ғ ы тол ғ ан қ уыстар бар. Оларды ми қ арыншалары дейді, себебі ішінде м ө лдір ә рі т ұ т қ ыр с ұ йы қ ты қ болады. Ол қ ор ғ анышты қ, ыдырау ө німдерін шы ғ ару ж ә не ми ішіндегі қ ысымды реттеу қ ызметін ат қ арады. 8 ай 9 ай 5 ай 6 ай 7 ай 25к ү н 35к ү н 40к ү н 50к ү н 100к ү н

Ми б ө лімдері. Миды ң пайда болу, құ рылымды қ ж ә не қ ызметтік ерекшеліктеріне байланысты ү лкен ү ш б ө лімге б ө леді: ба ғ аналы (сопа қ ша ми, ми к ө пірі, мишы қ, орта ңғ ы ми), қ ыртысасты (аралы қ ми, алды ңғ ы миды ң ми сы ң арлары) ж ә не алды ңғ ы ми сы ң арларыны ң қ ыртысы. Ал ми қ ыртысы кейіннен пайда бол ғ ан б ө лім. Ми ұ ры қ ты ң даму ерекшелігіне байланысты 5 б ө лімнен т ұ рады: 1) сопа қ ша ми; 2) мишы қ (арт қ ы ми); 3) орта ңғ ы ми; 4) аралы қ ми; 5) алды ңғ ы ми сы ң арлары.

Жарып к ө рсетілген алды ңғ ы ми сы ң ары

1. Сопа қ ша ми - ж ұ лынны ң жо ғ ар ғ ы шетіні ң жал ғ асы. Сопа қ ша миды ң т ө менгі шеті жі ң ішкелеу, жо ғ ар ғ ы шеті жуандау. Сопа қ ша ми ар қ ылы ж ү зеге асатын рефлекстер: 1) қ ор ғ ану (ж ө телу, құ су, т ү шкіру, жас болу, к ө зді жыпылы қ тату); 2) тама қ (ему, ж ұ ту, с ө л б ө лу, ас қ орыту бездері); 3) ж ү рек пен қ антамырлар ж ұ мысын реттеу; 4) ө з- ө зінен ж ұ мыс істейтін тынысалу орталы ғ ы ө кпе ж ұ мысын жа қ сартады; 5) есту а қ параттарын бас қ арады. Егер сопа қ ша ми за қ ымданса, тынысалу мен ж ү ректі ң то қ тауынан адам тез ө ліп кетеді.

Амфибияларды ң ( қ осмекенділерді ң ) бас миы С ү йекті балы қ тарды ң бас миы Алды ңғ ы ми ( ү лкен ми сы ң ары) Аралы қ ми Орта ңғ ы ми Мишы қ Сопа қ ша ми Ма ң дай б ө лігі

2. Арт қ ы ми ғ а - мишы қ пен ми к ө пірі жатады. Ми к ө пірі орта ңғ ы ми мен сопа қ ша миды ң аралы ғ ына орналас қ ан. Сопа қ ша ми мен орта ңғ ы миды байланыстырып т ұ ратынды қ тан, оны ми к ө пірі дейді. Ми к ө піріні ң ж ү йке жасушалары (нейрондары) бетті ң терісінен, тілден, ауыз қ уысыны ң сілемейлі қ абы қ шасынан (д ә м сезгіштік) келетін хабарларды қ абылдайды. Есту, тепе-те ң дікті са қ тау м ү шелерінен келетін а қ параттар (информация) ми к ө піріне хабарланады. Мишы қ қ а ңқ а б ұ лшы қ еттеріні ң ү йлесімді жиырылуын реттейді. Ә сіресе мойын, т ұ л ғ а, ая қ - қ ол б ұ лшы қ еттеріні ң қ оз ғ алысын, денені ң тепе-те ң дігін са қ тайды. Егер мишы қ жара қ аттанса, адамны ң қ олая ғ ы тез шаршайды, қ оз ғ алысы, тепе- те ң дігі, с ө зі б ұ зылады.

С ө йлеу орталы ғ ы Т ү йсік орталы ғ ы Қ оз ғ алыс орталы ғ ы К ө ру орталы ғ ы Есту орталы ғ ы

3. Орта ңғ ы ми - арт қ ы ми мен аралы қ миды ң арасында орналас қ ан. Ол алды ңғ ы ми мен арт қ ы миды бірімен-бірін жал ғ астырып т ұ рады. Теріде пигментті ң бояутекті ң т ү зілуін реттейді. Кенеттен шы ққ ан дыбыс, жары қ тітіркендіргіштерін тез ба ғ дарлауды реттейді. 4. Аралы қ ми - орта ңғ ы миды ң алды ңғ ы жа ғ ында жатады. К ө ру т ө мпешіктері(гипоталамус) мен т ө мпешікасты айма қ тан т ұ рады. Аралы қ мида да бір ми қ арыншасы бар. К ө ру, д ә м сезу, есту ж ә не т. б. Рецепторлардан келетін қ озу аралы қ ми ар қ ылы алды ңғ ы миды ң ү лкен ми сы ң арларыны ң қ ыртысына ө теді. Аралы қ ми зат алмасу, ж ү рек – қ антамырлар ж ү йесі, ішкі секреция бездері, з ә р шы ғ ару, ұ й қ ы ж ұ мысын реттейді. А ғ заны ң ішкі ортасы, дене температурасы, тыныс алу, қ ан қ ысымыны ң т ұ ра қ ты болуы аралы қ ми ғ а байланысты.

Сопа қ ша ми Мишы қ Орта ңғ ы ми К ө пір Гипоталамус Таламус Алды ңғ ы ми

5. Алды ңғ ы ми. Алды ңғ ы миды кейде со ңғ ы ми деп те атайды. Ү лкен ми сы ң арлары о ң жа қ ж ә не сол жа қ сы ң арлардан т ұ рады. Сыртында ғ ы с ұ р заты ми қ ыртысын т ү зеді. Ми қ ыртысында м ү шелерден козуды қ абылдайтын, кимылды реттейтін сезгіш ж ә не қ оз ғ алт қ ыш жасушалар болады. Ү лкен ми сы ң арлары сопа қ ша миды ң аз ғ ана б ө лігі мен мишы қ тан бас қ а миды ң барлы қ б ө лімдерін жауып т ұ рады. Ми сы ң арларыны ң беті тегіс болмай, ж ү лгелі, қ атпарлы болады. Ә сіресе, тере ң ж ү лгелер ми сы ң арларын жеке б ө ліктерге б ө леді. Ж ү лгелерді ң арасы қ атпарлы болып келеді. Ә рбір ми сы ң арында 4 б ө лік бар: ма ң дай, т ө бе, самай, ш ү йде.