Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті Тақырыбы: Гендік инженерия Орындыған: Төлеубаева С.

Жоспар Гендік инженерияға анықтама Гендік инженериядағы тұңғыш тәжірибе Гендерді тасымалдайтын векторлар Гендерді тасымалдайтын векторларға қойылатын талаптар Гендік инженерияның жұмыс кезеңдері Қорытынды

Гендік инженерия ол функционаллодық активті генетикалық құрылымдарды рекомбинантық ДНҚ малекула лары түрінде қолдан құрастыру. Гендік иженерияның мәні жеке гендерді бір организме алып басқа организме көшіру. Бұған рестриктаза мен лигаза ферменттерінің ашылуы мүмкіндік туғызады. Рестриктазалар ДНҚ малекула сын белгілі жерлерден жеке үзінділерге қиып бөлшектейтін ыдыратушы фермент. Қазір ДНҚ малекула сын бір-бірінен өзгеше 120 жерінен үзетін 500-ден астам рестриктазалар анықталған. Алынған полинуклеотид бөлшектерінінің комплементарлық немесе жабысқыш ұштарны ДНҚ лигазасы – бір-біріне желімдеп реттеп жалғасытырып қосады. КІРІСПЕ

Гендік инженерия Генетикалық инженерия [1] генетикалық және биохимиялық әдістердің көмегімен түраралық кедергілері жоқ, тұқым қуалайтын қасиеттері өзгеше, табиғатта кездеспейтін жаңа гендер алу; малек. биологияның бір салаты. Гендік инженерия әр түрлі организмдер геномыың бөлігінен рекомбинанты ДНҚ құрастырумен қатар, ол рекомбинанты малекулаларды басқа ағза геномы на енгізіп, жұмыс істеуін (экспрессия сын) қамтамасыз етеді.

Гендік инженерияға тәжірибе жасағандар Гендік инженериядағы тұңғыш тәжірибені 1972 ж. американ биохимигі Т. Берг (Нобель сыйл. лауреаты) іске асырды. Ол маймылдың онкоген вирусы SV-40-тың толық геномы, бактериофаг L геномыың бір бөлігін және Е. Colі бактериясының галактоза генін біріктіру арқылы рекомбинанты (гибридті) ДНҚ аллоды ж. Америка биохимиктері С. Коэн, Г. Бойер, т.б. түрлі ағзалардан бөліп алынған генді бактерия плазмидасының құрамына енгізді. Бұл тәжірибе басқа организмдер гендерінің жаңа ағза ішінде жұмыс істей алтынын дәлелдеді. Жануарлар клеткаларымен жүргізілген тәжірибелерде бір клетканың ядро сын екіншісімен алмастыруға, екі немесе бірнеше эмбриондарды қосып біріктіруге, оларды бірнеше бөлікке бөлшектеуге болатыны анықталлоды.

Стенли Коэн. Т. Берг Герберт Бойер Гендік инженериядағы тұңғыш тәжірибе жасағандар

Гендік инженерияның дамуындағы негіз жетістіктер: Рестректазалар мен лигазалардың ашылуы Генді химиялық және ферменттерді қолдану арқылы синтез дэу әдісі ; Бөтен ганге ие болған клеткаларды таңдап бөліп алу жолдарының ашылуы. Бөтен генді клеткаға тасымалдаушы векторларды пайдалану;

Гендерді тасымалдайтын векторлар Бөтен генді клетка ішіне тасымалдап алып баратын арнаулы ДНҚ малекула сын вектор деп атайды.

Гендерді тасымалдайтын векторларға қойылатын талаптар 1.Өз аллодына репликация лану, яғни клетка ішіне бөтен генді алып кірген соң клеткамен бірге немесе өзаллодына көбейе алтын болуы керек; немесе вектор клетка хромосомасының құрамына еніп, онымен бірге ұрпақ клеткаларға беріліп отыруы керек; 2.Трансформацияланған клеткаларды анықтау үшін оның ерекше генетикалық белгілері болуы керек; 3.Құрамында рестриктазалар үзе алтын нуклеотидтер тізбегі болуы керек және репликацияға қабілетін жоғалтпауы керек; 4.Векторға орналастырылған бөтен ген оның атқаратын қызметін бұзбауы керек, ал вектор бокса, ол да енгізілген геннің ішінде дұрыс реттеліп жұмыс істеуін қамтамасыз ететін болуы керек; 5.Вектордың көлемі кішігірім болуы керек.

Гендік инженерияның жұмыс кезеңдері Генетикалық инженерия туындау кезінен бастап ғалымдар қоғамда кейбір зерттеулердің қауіптілігіне назар аудартты. Мұндай қорқыныштын туындаған қауіпсіздік пікір 1974 жилы айтылған болатын. Кейін бірнеше сәтті эксперименте соң in vitro әдісі арқылы рекомбинанты малекуланың ДНҚ алынды. П.Берг бастаған әйгілі малекулярлы биолог тар чтобы гендік инженерия эксперименттерін жүргізуді шектеуге шақырды.

Генетикалық инженерия генетикалық және биохимиялық әдістердің көмегімен түраралық кедергілері жоқ, тұқым қуалайтын қасиеттері өзгеше, табиғатта кездеспейтін жаңа гендер алу; малекулалық биологияның бір салаты. Гендік инженерия әр түрлі организмдер геномыың бөлігінен рекомбинанты ДНҚ құрастырумен қатар, ол рекомбинанты малекулаларды басқа ағза геномы на енгізіп, жұмыс істеуін (экспрессия сын) қамтамасыз етеді. Гендік инженериядағы тұңғыш тәжірибені 1972 ж. американ биохимигі Т. Берг (Нобель сыйл. лауреаты) іске асырды. Ол маймылдың онкоген вирусы SV-40-тың толық геномы, бактериофаг L геномыың бір бөлігін және Е. Colі бактериясының галактоза генін біріктіру арқылы рекомбинанты (гибридті) ДНҚ аллоды ж. Америка биохимиктері С.Коэн, Г.Бойер, т.б. түрлі ағзалардан бөліп алынған генді бактерия плазмидасының құрамына енгізді. Бұл тәжірибе басқа организмдер гендерінің жаңа ағза ішінде жұмыс істей алтынын дәлелдеді. ҚОРЫТЫНДЫ

1.Медициналық микробиология: оқулық/Б.А.Рамазанова(ж.б.).-Алматы: «Print-S», Шоқанов Н. Микробиология: оқулық/Н.Шоқанов.- Алматы, Алекшукина А.В. Медицинская микробиология: учеб.пособие.-Ростов н/Д, Борисов Л.Б. Медицинская микробиология, вирусология, иммунология: учеб.-2-е изд., доп.и перераб.-М., Борисов Л.Б. Руководства к лабораторным занятиям по медицинской микробиологии, вирусологии и иммунологии: учеб. Пособие.-М., 1993 Пайдаланған әдебиеттер тізімі