Жоспар Кіріспе.Электр машинасы Синхронды машиналар Құрылысы мне жұмыс істеу принципі Синхронды қозғалтқыштың реактивті қуатын реттеу Қорытынды Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе Электр машинасы – механикалық энергичны электр энергия сына және керісінше немсе параметрлері белгілі электр энергиясын басқа параметрлі электр энергия сына түрлнедіретін маши на.Электр машиналары электротехника да және электроэнергетика да қолданылатын электр машиналар түрлерін конструкция сын жалғау схемаларын және қолданыстағы физика заңдарын қарастырады. Якоби, Борис Семёнович

Электр машиналары Тұрақты ток машиналары (коллекторы) Қозғалтқыштық Гнеераторлық Айнымалы ток машиналары (коллекторсыз) Синхронды Компресор Гнеераторлық Айқын полюсті Айқын полюсті емс Қозғалтқыштық Фазалы роторлы Қысқа тұйықталған роторлы Асинхронды Қозғалтқыштық

Қазіргі уақытта, өндірісте шығарылатын арнайы электр машиналарының түрлері көп, мысалы, тұрақты токтың энергиясын айнымалы ток энергия сына түрлнедіретін машинала р немсе керісінше, автоматы реттеу жүйелеріндегі өлшеу, санау – есептеу құрылғыларында датчик есебіндегі (мысалы, жылдамдық датчигі) микромашиналар және т.б.

Синхронды машиналар Анықтамасы Синхронды машина - бұл айнымалы токтың машинасы. Синхронды машиналарда ротондың айналу жылдамдығы стартордың айналмалы өрісінің айналу жылдамдығына тең. Осы себептне мұндай машиналар синхронды деп аталады. Синхронды машиналар 3 ке бөлінеді : Гнеератор Қозғалтқыш Компресор

Осы күнгі электр станцияларында электр энергиясын будың немсе гидравикалық турбиналардың көмегімне айналдырылып, қозғалисқа келтірілетін синхронды гнеераторлар береді.Бірінші жағдайда синхронды гнеераторлар турбогнеераторлар деп, ал екінші жағдайда - гидрогнеераторлар деп аталады. Бұлар айнымалы токтың не ipi машиналары. Қазіргі таңда, Ресейде, Кострома ГРЭС-інде қойылған турбогнеератордың қуаты 1200 МВт, кepнeyi 24 кВ. Саян - Шушнеск СЭС- ның қуаты 640 МВт. Автономды жұмыс жасайтын электр станцияларында (алис жерге орналасқан ағаш дайындауда, таулардағы кәсіп орындарында) синхронды гнеераторлардың қуаты онша үлкне болмайды, олар дизeльдi қозғалтқыштармне немсе газ турбиналарымне айналдырылады. Қуаты жоғары дизельді гнеераторлар теңіз кемелерінде қолданылады.

Синхронды машиналарды қозғалтқыштар ретінде де қолданады. Синхронды қозғалтқыштардың айналу жиіліктері тұрақты, сондықтан да оларды айналу жиілігін реттеуді қажет етпейтін жағдайда немсе жиілік тұрақты болуға тиіс болғанда қолданылады. Синхронды қозғалтқыштардың қуаты үлкне (50 к Вт-тан бірнешье хондаған мың киловатта дейін) болады. Оларды металлургия заводтарында, шахталарда және басқа да қуатты насостарды, компрессорларды, үздіксіз реттелмейтін прокат стандарында да және т.б. қозғалисқа келтірілгне жұмыс жасау үшін қолданады. Олардың энергетикалық көрсеткіштеpi өте жоғары (қуат коэффицинеті, п.э.к-i) сондықтан бұлар ic жүзінде қолданылу облыстарында басқа электрлік машиналармне салистырғанда бәсекедне тыс тұрады.

Суретте синхронды машинаның құрылымдық схемасы келтірілгне: а – қозғалмайтын якорьмне; ә – қозғалатын якорьмне; 1 – якорь; 2 – якорь орама; 3 – индукторлардың полюс тері; 4 – қозу орамы; 5 – сақина және щетка. Синхронды машиналардың құрылысы

Синхронды машинаның жұмыс істеу принципі Синхронды машинаның статорында үш фазалы орам орналасқан, ротхонда түйіспелі шығыршық және щетка арқылы тұрақты токпне қоректнеетін электромагните (полюс тер) орналаскан. Машинаны қоздыратын, магнит ағынын тудыратын, электромагнитедің орамы коздыру орамы деп аталады. Синхронды машинаның статорыныц асинхронды машинаның статорынан ешь айырмашылыгы жоқ, яғни үш (екі полюсті машина да) ялты (төртполюстіккте) немсе одна да көп катушкалар бip - бipiмeн салистырғанда тиісті бұрыштарға ығыстырылған.

Синхронды машиналар үшін активті қуаттың формуласы: Синхронды қозғалтқыштың реактивті қуатын реттеу

Синхронды қозғалтқыштың айналу жылдамдығы тұрақты болатындықтан, егерь кедергісі момнет тұрақты бокса, хонда оған тең айналдырушы момнет пне қозғалтқыштың электромагниттік қуаты да тұрақты болады.

Синхронды машиналарға тән бір ерекшелік қоздыру тогын өзгерту арқылы олардың желіге беретін реактивті қуатын реттеуге болатындығы. Бұл жағдай синхронды қозғалтқыштарды асинхронды қозғалтқыштардың жұмысы үшінкеректі реактивті қуаттың көзі ретінде пайдалануға болатындығын көрсетеді. Осы мақсатта қолданылатын синхронды қозғалтқыштарды синхронды қарымталаушылар деп атайды.

Қуаты аз синхронды машиналар Қуаты аз синхронды қозғалтқыштардың қоздыру орамасы болмайды, сондықтан да оларда тұрақты кернеу көзі, түтікшеле мне түйіскілік сақиналар қолданылмайды. Бұл олардың снеімділігінің және ұзақ уақыт жұмыс істей алатындығының кепілі дуге болады. Қуаты аз синхронды қозғалтқыштар негізінне бір фазалы да, ал старторының құрылысы жағынан бір фазалы асихронды қозғалтқыштан айырмашылығы болмайды.

Қуаты аз синхрондық машиналардың сұлбалық құрылысы бөлінеді: Магнитті (а)Реактивті (б) Құстұмсықты (в)

Тұрақты магнитті роторлы қозғалтқыш Тұрақты магнитті роторлы (роторы тұрақты магниттне жасалған) қозғалтқыштарда ротор магнитті қатты материалдан жасалады. Мұндай ротонды бір рет қана импульсті өрісте магниттейді. Ротор полюс терінің ұштамаларында қысқа тұйықталған жіберу орамалары болғандықтан, мұндай қозғалтқыштың әрекет эту парқының қуатты синхронды қозғалтқыштардың әрекеттік парқынан ешьқандай айырмашылығы болмайды.

Реактивті синхронды қозғалтқыш Кейбір қуаты аз қозғалтқыштарда айналдырушы момнетті, ротондың өзіндік магнит өрісі болмаса да, тудыруға болады. Мұндай қозғалтқыштарды реактивті синхронды қозғалтқыштар деп атайды. Реактивті синхронды қозғалтқыштардың роторын радиустың бағытында бірнешье жердне теседі де, оларды балқытылған алюминий құйып, бітеп тастайды. Мұндай ротондың радиусының бағытында магниттік кедергісі әр түрлі болады. Стартордың айналмалы магнит өрісі алюминий шыбықтарда ЭҚК, ал ол ток тудырады.

Қорытынды Синхронды машиналардың желіге беретін қоздыру тогын өзгерту арқылы олардың реактивті қуатын реттеуге болады. Осы арқылы әртүрлі қуаттағы машиналар жасалып шығарылады, Қуатты аса жоғары машиналарды жасауда қозғалмайтын якорь қолданылады. Қазіргі таңда қуаты хондаған мың вотан асатын машиналар белгілі.

Қолданылған әдебиеттер тізімі Ахметов А.Қ. Электротехниканың теориялық негіздері. - Астана: Қожаспаев Н., Кешьуов С.А., Мухитов И. Электротехника –Алматы: Республикалық баста кабинеті, 1996 ж. 4. Сылкин М.И. Теоретические основы электротехники. Алма-Ата: Кайнар, 1987.