Гидрогендеу процестер Гидрогендеу процестерді мұнай өңдеуінде және мұнай химия сын да кеңінен пайдаланылады.Гидрогендеу процестерді жағармайлардың,дизельді және казандық отындардың сапасын жақсарту,сонымен қатар жоғарғы октанты бензиндерді алу үшін қолданылады.Бұл процестерді негізгі арнауты-өңделген мұнай фракцияларының құрамын реттеу, отындар, майлар және мұнай химия шикізаттың пайдалану сипаттамаларын жақсарту мақсатында құрамындағы күкіртті және азоты қосылыстарды кетіру.

Гидрогендеу процестер негізгі екі бағытта дамып келеді: бағытта дамып келеді: Гидрокрекинг Гидротазалау Гидрокрекинг – молекулалық массы төмен өнімдер алу мақсатында мұнай шикізатын үздіксіз деструктивті ыдыратып өңдеу Гидротазалау – әр түрлі мұнай фракцияларын қанықпаған және күкіртті қосылыстардан тазалау

Гидрокретинг және гидротазалау – катализдік процестер. Каталитикалық гидрогендеу – мұнай өнімдерін каталитикалық жолмен сутектендіру құбылысын айтады Гидрогендік процестердің катализаторы ретінде никель, кобальт, молибден, вольфрам сияқты металдардың оксидтері және сульфидтері, қышқылдық тасымалдаушыда – алюмосиликаттарда, алюминий оксидінде және т.б қолданылады. Барлық катализатора катализдік уларға,әсіресе күкірттік косындыларға,берік болуы тиіс Гидрлеуші компоненттері ретінде платина,кобальт немсе никель,вольфрам,молибден болуы қажет,ал деструкцияны және изомерлеуді қамтамасыз ету үшін – алюмосиликат болуы тиіс

Гидротазалау процестің негізінде гетероатымды қосылыстардың экзотермиялық гидрлену реакциялар жатады. Бұл реакциялар нәтижесінде сутегісіз затрат бөлінеді: RSR + 2H 2 2RH+H 2 S RHNR + 2H 2 2RH+NH 3 Термиялық тотығу сатысында: H 2 S + 3/2 O2 H SO 2 + Q Каталитикалық өзгеру сатысында: H 2 S + SO 2 2H /n S N + Q

Гидрокрекинг – ол жарқын түсті мұнай өнімдерін (жанармайды,керосинді,дизель отынын )алу үшін, сонымен қатар С3-С4 қойытылған газдарды мұнай шикізатының, молекулярлық массынан жоғарырақ болатын, мұнай шикізатын сутегінен өңдеуде қысым арқылы алу үшін қолданылатын катализдік процесс Гидрокрекинг - мұнай өнімдерінің кең түрдегі ассортиментін алуға мүмкіндік жасайды – тәжірибеде қандайда болмасын мұнай шикізатынан, тиісті катализаторады және шарттарды таңдай алу арқылы және мұнай өңдеудің ең бір тиімді және икемді процесі болып табылады

Процестің макрокинетикасы. Шикізатты өзгерту гидрокрекинг процесінде келесі бағыттар бойынша жүргізіледі. Бірінші кезекте гидрогенолизе көмірсутегі емс қосындылар ұшырайды, осыған байланысты шикізаттан H 2 O, NH 3 және H 2 S түріндегі гетероатомдар алынып теста лады. Осымен бір мезгілде қанықпаған көмірсутектерінің гидрациясы жүреді. Полициклдік аренде және циклоалкан дар. Моноциклдікке өзгеріп гидроцияланады. Алкандар изомеризация бірінші реттегі типтік реакция болып сана лады. Гидрациялау және деструктивтік гидрациялау – екінші реттегі реакциялар. Өнеркәсіптегі гидрокрекинг. Өнеркәсіпте мақсатты бағытта іске асырылған гидрокрекингтің процестерін келесілерге бөлуге болады.

Өнеркәсіптегігидрокрекинг Жанармай фракцияларының гидрокрекинг Орта дистиляттардың гидрокрекингі Атмосфералық және вакуумдық газойлдардың гидрокрекингі Ауыр мұнай дистилляттарын ың гидрокретингі Жанармайдың октантық санин көтеру мақсатында селективтік гидрокрекингілеу

Жанармай фракцияларының гидрокрекингі Жанармай фракцияларының гидрокрекингі - мұнай газын алу мақсатында С4 – С5 изоқұрылым көмірсутектерін мұнай химиялық синтез үшін және автокөлік жанармайиның жеңіл жоғары октанты компонентін алу үшін іске асырылады. Орта дистиляттардың гидрокрекингі - қайнау температурасы С,жанармай және реактивтік отын алу мақсатында іске асырылады. Ауыр мұнай дистилляттарының гидрокрекингі Ауыр мұнай дистилляттарының гидрокрекингі – реактивтік және дизель отындарын,жағармайларын,аз күкіртті қазақдық отындарын және катализдік крекинг үшін шикізат алу мақсатында іске асырылады. Жанармайдың октантық санин көтеру мақсатында селективтік гидрокрекингілеу гидрокрекингілеу – реактивтік және дизель отынының суып қалу температура сын төмендету мақсатында смайлы фракциялардың түсін, тұрақтылығын жақсарту және суып қалу тесператусын төмендету үшін іске асырылады

Гидрокрекинг катализаторы. Бұлар риформингтің катализаторымен салыстырғында, азырақ құнды және қымбат болып келеді.Әдетте, бұл күкірттің кобальт пен, молибден мен немсе никель мен,бірақ катализдік риформингтегідей секілді, катализатор жылжымайтын қабат түрінде орналасады.Катализдік риформинг сияқты, гидрокрекингті көбінесе екі ерітіндіде өткізеді.

Гидрокрекинг кезінде мынадай өзгерістер болады: Жоғырғы молекулалық қосылыстардың ыдырауы,ыдырау процесінің қанықпаған өнімдерін гидрлеу; Циклді көмірсутектерді деалкилдеу; Алкандар мен цикландарды изомеризациялау; Ароматты сақиналарды гидрлеу; Күкіртті,оттекті және азоты қосылыстарды гидрлеу

Орта дистилляттардың гидрокрекингі. гидрокрекингі ( С) жанармайларды және реактивтік отындарды алу үшін зерттелген, бірақ та шикізат ресурстарының болмауына байланысты тәжірибелік мәні жоқ. Ауыр газойлдық фракциялардыңгидрокрекингі. Өнеркәсіпте ауыргазойлдық фракциялардың гидрокрекингінің вариант тары іске асырылған,олар жанармай, реактивтік және дизель отындарын, сонымен қатар,жағармайлардың,қазандық отынның және катализдік крекинг шикізатының және пиролиздің сапасын көтеруге бағытталған.

Селективтік гидрокрекинг. Бұл процесс шикізаттан гидрогенолиз жолымен төмен деңгейде мұздатылатын отындар мен майларды алу мақсатында қалыпты құрылымды алкандарды алып тастауға бағытталған.Гидродеароматизациялау. Катализдік гидродеароматизация – жоғарғы запалы реактивтік отындарды (керосинді) тура айдалған және екінші ретегі шикізаттан алтын негізгі процесс.Тура айдалтын орта дистилляты фракциялардағы арендедің құрамы,мұнайдың шығуына байланысты 14-35% құрайды,ал екінші рет туындаған дистиллятора – 70% –ке дейін жетеді.

Микойл биопрепараты "KazEcoSolutions" ЖШС топырақ пен суды мұнай және оның өңделген өнімдерінің ластануларынан тазарту үшін қолданылатын "Мико-Ойл" биопрепаратын шығару қуатына ие. Қазіргі кезде осы препараты шығару көлемін өсіру жөніндегі жұмыс жүргізілуде

«Мико-Мұнай» биопрепараты - топырақтың мұнаймен ластануынан тазартуға арналған биопрепарата, Батыс Қазақстанның топырақтарынан оқшауланған мұнай көмірсутектерінің абыройлық штамм-деструктор лары. Биопрепараттардың штамдары күрт континентальды климаттың экстремалды жағдайларына бейімделген, олар 50 ° C дейінгі температура да, топырақтың төмен ылғалдылығы және топырақтың тұздылығы 4% -тен жоғары температура да жұмыс істей аллоды. Зертханалық жағдайларда биопрепарата ластанған топырақтағы тазалауда жоғары ерекшелік көрсетті. «Мико-майи» биопрепараты – паста тәрізді немсе көміртегі тотығатын емс патогенді бактериялы және ашытқылар штаммдарының бірігуінен тұратын дайын концентрлі ерітінді. Ол 9,1 х 1012 КҚБ / г титрі бар концентраты түрінде көмірсутекті тотықтыратын микроорганизмдердің 8 штаммыан және минералды тұздарды, үгінділерден немсе бентонит тасымалдаушысынан құраллоды.

Мико-Мұнайды пайдаланудың оң нәтижесі Атырау және Маңғыстау облыстарында өткізілген сынақтармен расталлоды. Биоремедиация жұмыстары өзен кен орнының тәжірибелік алаңында агротехникалық шаралармен (жырту, босату, органикалық тыңайтқыштарды қолдану) кешенде жүргізілді. «Myco-Oil» биологиялық препаратын екі рет қолданғаннан кейін, топырақта мұнайдың 93% -ы жойылды, бұл биопрепаратқа кіретін көмірсутегі-тотықтырушы микроорганизмдердің жоғары белсенділігін көрсетеді.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1.Г.Қ.Бишімбаева,А.Е.Букетова.Мұнай және газ химиясы мен технологиясы. Алматы, Тілегенов И.С., Қоқаев Ө.Ш., Әбілова Э.Ө., Әліпбаев Ж.Р. «Амангелді газ» кен орнын игеру барысында бөлінген жер аум ағындағы өндірістік процестердің әсерінен болатын экологиялық өзгерістерді бағалау. Алматы, 2008 ж, б. 2. Тілегенов И.С., Қоқаев Ө.Ш., Исакова Л.Ә., Шығарылым газдарын алаулы шырақ қондырғыларында жандыруда зиянды затратды болдырмау шараларын жасау ж, б. 3. Тілегенов И.С., Қоқаев Ө.Ш., Әліпбаев Ж.Р. «Амангелді» кен орны аумағында ұңғымаларды бұрғылау жұмыстарының қоршаған ортаға әсерін бағалау ж, б 4. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық /В. Усиков, Т. Казановская, А. Усикова, Г. Зөбенова. 2-басылымы, өңделген. - Алматы: Атамұра, ISBN Нұрсұлтанов Ғ. «Мұнай және газды өндіріп, өңдеу