М.Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті Мамандығы: Жалпы медицина Кафедра: Жалпы гигиена Дисциплина: Жалпы гигиена және эпидемиология Тақырыбы: Атмосфера, күн сәулесі және денсаулық. Күн радиациясының гигиеналық мәні, физикалық қасиеттері және ауа ортасының химиялық құрамы. Биосфераның компоненттерінің гигиеналық мәні (атмосфера, гидросфера,литосфера) Тобы: 208 А Орындаған: Файзуллаева Г.Ф Тексерген: Ракишева В.А

Жоспар I.Кіріспе II.Негізгі бөлім 1.Ауаның табиғи химиялық құрамы және оның гигиеналық маңызы 2.Күн сәулесі және денсаулық 3.Күн радиациясының гигиеналық мәні, физикалық қасиеттері a)Инфрақызыл радиацияның гигиеналық маңызы b)Ультракүлгін сәуленің гигиеналық маңызы III.Қорытынды IV.Пайдаланылған әдебиеттер V.Бағалау критерийі

Кіріспе Атмосфералық ауа қоршаған ортаның маңызды құрам бөлігінің бірі болып табылады. Ауасыз адамның да және басқа да тірі ағзалардың өмір сүруі мүмкін емс. Жердегі тіршілікті сақтаудағы ауа ортасының атқаратын маңызды рөлі, олд мен, оның құрамындағы оттегімен байланысты, өттегінің арқасында ағзада аралық алмазу мен тіндік тыныс алу үрдістері жүріп отрады. Сонымен қатар, ағзамен қоршаған орта арасында жилу алмазу үрдістерін қамтамасыз етуде де ауаның мәңызы аз емс, себебі ауа, адам ағзасындағы жилу өндірілуімен және одна жилу берілуіне әсер етіп, адам ағзасының жилылық жағдайын анықтайды.

Ауаның табиғи химиялық құрамы және оның гигиеналық маңызы Атмосфералық ауаның табиғи химиялық құрамы 20,95% оттегінен, 78% - азот тан, 0,03-0,04% - көмірқышқыл газынан тұрады. Тек 1% ғана инертті газдардың, озонның, метанның, азот тотығының, йод және су буларының бірге алғандағы үлесіне келеді. Атмосфераның химиялық құрам бөлігінің әрбіреу ағзаның тіршілігінде өзінің рөлін атқарады. Оттегі адам мен жануарлардың тыныс алуы үшін, әр түрлі тотығу және жану үрдістері жүру үшін қажет. Атмосфералық ауадағы оның деңгейі іс жүзінде тұрақты болады, себебі оттегінің шығыны өсімдіктердің фотосинтезі үрдісінде түзілетін оттегімен үнемі толықтырылып тұрады. Тек биіктікке көтерілген кезде ғана, оттегінің парциалды қысымы төмендеп, гипоксияның дамуына әкеледі. Оттегі концентрациясының 11-13% дейін төмендеуі, өттегінің айқын жеткіліксіздігі дамуына, ал 7-8% концентрациясы - өлімге әкеп соғады.

Азот индифферентті газдарға жатады. Оны адам және жануарлар ағзалары тікелей сіңіре алмайды, бірақ, тірі ағзаларға ол тікелей емс, өсімдіктер арқылы, топырақ бактерияларының қатысуымен іске асырылатын ассимиляция мен айналымдар үрдісінде түзілетін және өсімдіктермен сіңірілетін, нитратор түрінде түсіп отрады. Органикалық қосылыстардың ыдырауы, ағаштардың, көмір және мұнайдың жанны нәтижесінде қайтадан бос азот панда болып, атмосфераға түседі. Көмірқышқыл газы қалыпты жағдайда ауаға адам мен жануарлардың тыныс алуы кезінде, шіру, ашу, жану үрдістерінің және теңіздер мен мұхиттардың беттерінен бөлінуі және т.б. нәтижесінде түседі. Көмірқышқыл газының салыстырмалы түрдегі тұрақты концентрациясы, оның түзілуімен қатар жүретін, өсімдіктердің өзіне сіңіру, жауын - шашындармен жуылу, теңіз және мұхит суларында еру, минералдық қосылыстар түрінде шөгу үрдестерімен қамтамасыз етіледі. Атмосфералық ауада аз ғана мөлшерде озон болады. Ол, оттегінің үш атомды молекуласынан тұратын, күшті тотықтырғыш болып табылады. Озонның негізгі массы жиналған стратосфераның озон қабаты адамдар мен тірі табиғатты күн радиациясының спектріне кіретін қысқатолқынды ультракүлгін және жұмсақ рентген сәулелерінен қорғайды. Тропосферада озон концентрациясы әдетте 30 мкг/м 3 аспайды. Озон ультракүлгін радиациясының әсерінен, нажағай кезіндегі электр разряд тары, судың көп массаларының булануы нәтижесінде панда болады. Сонымен қатар, тропосфераға ол ауа массының қозғалуы салдарынан стратосфера дана түседі.

Күн сәулесі және денсаулық

Күн сәулесі жер бетіне жеткенде, үшке бөлінеді: жилылық сәулесі, көзге көрінетін ақ сәуле және көзге көрінбейтін ультракүлгін сәуле. Бұлардың пайыздық қатынасы жил мезгіліне, тәулік уақытына, географиялық орнына қарай өзгеріп отрады. Қарашадан бастап ақпан айына дейін біздің елімізде ультракүлгін сәуле жоққа жақын. Наурыз айынан баста пол сәуле көбейе береді де, маусым, шілде айларында көбею шегіне жетеді. Одан кейін керісінше азаяды. Тәулік ішінде сағат нан бастап сағат ке дейін көп болады да, сағат ден бастап азаяды.

Гелиотерапияның (күн ванессы) пандасы көп. Бірақ емнің бұл түрін қабылдауға кез келген адамға рұқсат етілмейді. Көк таймыр склерозы, гипертониялық аурулармен ауыратындарға және орталық жүйке жүйесінің негізгі ауруларына шалдыққан адамдарға күнде жатуға тыйым салынады.

Күн сәулесі бактерияларды құртады. Тері күнге неғұрлым күйген сайын, бактерияларды жоятын қуат соғұрлым көбейе түседі. Ультракүлгін сәуленің әсерінен тері тез қызарып, терінің зат алмазуы, қан айналысы жақсарады. Терідегі минерал затратының алмазуын қалыптастыратын «Д» дәрумені көбейеді. Сондай-ақ күнге күю әр түрлі тері ауруларын (терлегіштік, безеу тағы басқа) емдеуге пандалы. Сәуледегі Д витамині сынғыш, әлсіз сүйектің жетілуіне, қатаюына, өзіне қажетті дәруменді сіңіруіне реп болады. Сонымен бірге «Д» дәрумені тіс, тырнақ, шашқа ең қажетті кальцийді алмастыруға көмектеседі. Ал ең бастысы, күн сәулесі терінің саңырауқұлақты ауруларының микробтарын жоюға қабілетті.

Инфрақызыл радиациясының гигиеналық маңызы Күн радиациясының электромагниттік спектрінің негізгі бөлігі инфрақызыл сәулесі болып табылады. Күннің тұру биіктігі жер бетінде 60º болғанда, ол 53%, ал көк жиекке жақындағанда - 72% құрайды. ИҚ сәулесі әсер еткенде, тіндердің қызуы, фотохимиялық реакцияларда түзілген белсенді қосылыстардың әсері, сонымен қатар, терінің жүйке рецепторларының тітіркенуі нәтижесінде қан айналым күшейеді, бұлшықет пен таймырлардың тонусы төмендейді, вегетативті реакциялар қалпына келеді, осыған байланысты ауруды басатын және қабынуға қарсы әсері білінеді. ИҚ сәулесінің бұл қасиеттерін физиотерапия практикасында кеңінен пандаланады, бұл жердь оның жасанды көздері - соллюкс пен Минин шамдары қолданылады.

Ультракүлгін сәулесінің гигиеналық маңызы Ультракүлгін сәулесі, инфрақызыл және көрінетін сәулелерге қарағанда, энергияға едәуір бай. Бірақ, фотондардың энергиясы бойынша сәулеленудің өзінің спектрі біркелкі емс. Ультракүлгін сәулелер пандалы (биогенді) және зақымдайтын (абиогенді) әсер етуі мүмкін. Биогенді әсері жалпы ширататын, эритемды- күнге күю, рахитке қарсы (Д дәруменін түзуші) әсер салдары түрінде білінеді. УК сәулесінің әсер ету механизімінде биофизикалық, гуморалдық, жүйкелік-рефлекторлық сияқты, бірнеше компоненттерін ажыратады. Гуморалдық компоненті ағзада фотохимиялық реакциялар нәтижесінде зат алмазу үрдісін ынталандыратын биологиялық белсенді қосылыстардың (гистамин, гистамин тәрізді затрат, ацетилхолин, серотонин және т.б.) түзілуімен байланысты.

Қорытынды Атмосфера, адамның, жануарлардың және өсімдіктердің зат алмазуынан панда болған газ туріндегі өнімдері, патогенді микроағзалар, табиғи және техногенді текті химиялық және радионуклидтік ластаушылар түсіп отыратын, резервуар болып табылады. Соның нәтижесінде, ауа жұқпалыжәне паразиттік аурулар берілетін фактор болуы, сендай-ақ, адам денсаулығы мен тұрғындардың санитарлық-тұрмыстық жағдайына қолайсыз әсер етуі мүмкін. Тіршілік үшін маңызды жер бетіне жететін күн радиациясының саны мен запасы да көп жағдайларда атмосфераның жағдайына байланысты. Сондықтан оның ластануын қолға алу қазірде ең басты мақсат.

Пайдаланылған әдебиеттер 1. Интернет әлеуметтік желісіИнтернет әлеуметтік желісі