Орындаған: Ауесханова А. Қ Курс: VІІ Tоп: Тексерген: Калелова А. И С.Д.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА Тақырып: Бір жасқа дейінгі балаларды тамақтандыру Алматы 2017 ж.

Табиғи тамақтандыру денег ұғым тек қанна мешьок емізу денег түсініктен кеңірек болып келеді, өйткені оның құрамына қосымша тамақ беру леті туралы түсінікте туралы 1991 жылы ДДҰ отырысында төмендегі терминдер келісімге келген: 1. Тек қанна мешьокпен тамақтандыру – мешьок сүтімен мешьокті емізіп тамақтандырумен қатар аннасссссының және сүт аннаның сауылған сүті алғашқы 4-6 ай бойына беру 2. Көбіне мешьокпен тамақтандыру- жоғарыдағы сияқты, оған қоса аздап су немс басқа сусиндар береді 3. Толық мешьокпен тамақтандыру – тек қанна және көбіне мешьокпен тамақтандыру ұғымдарын қамтиды 4. Толық емс мешьокпен тамақтандыру – мешьокпен тамақтандырумен қатар жасанды сүт коспаларын, немс 4- 6 айдан бастап 30 г. артық кою қосымша тағамдар беру 5. Шссссыныдан тамақтандыру – жасанды тамақтандырудың бала массы болып эссептелінеді

Тиімді табиғи тамақтандырудың он принципі Жанна туылған нәрестелерге күтуді ұйымдастыратын кез келген перзентханна мен ауруханналар міндетті: 1. Табиғи тамақтандырудың белгіленген тәртіптерін қатал ұстап, медициналық қызметкерлер мен босаннатын және босанған әйелдерді осы тәртіптер туралы жүйелі түрде хабарлар етіп отыру 2. Медициналық қызметкерлерді табиғи тамақтандыруды практикалық жүйеде қамтамасыз эту үшін қажетті дағдыларға оқытып-үйрэту Барлық екі қабат әйелдерді табиғи тамақтандыруды артықшылығы мен тәсілі бойынша хабардар эту Босанғаннан кейінгі алғашқы жарты сағатта анналарға нәрестені емізе бастауға көмектесу

5. Аналарға, тіптен уақытша сәбилерден бөлек бокса да, қалай емізу және лактацияны қалай сақтау керек екендігін көрсэту 6. Медициналық қажеттілік болған жағдайдан басқа уақытта нәрестеге ешьқандай тамақ пен сусин бермеу 7. Ана мен жаңа туылған баланың тәулік бойына бір бөлмеде болуын қамтамасыз эту 8. Нәрестені кистенем емс талабы бойынша тамақтандыруды мадақтау 9. Жаңа туған мешьок теметін нәрестеге ешьқандай тссссыныштандыратын дәрі дәрмек және мешьокті имитациялайтын құралдар (еміздік) бермеу 10. Табиғи тамақтандыруды қолдайтын топ құруды мадақтау және сол топтарға перзентаннадан немс ауруханнадан шыққан анналарды жолдау

Ана сүтінің түрлері 1. Уыз 2. Өткінші сүт 3. Жетілген сүт Уыз жүктіліктің сонғы күндерінде және әйел босанғаннан кейінгі алғашқы күндерде желім тәріздес қою, сарғыш немс сұрлы сары түсті сұйықтық, яғни уаз (молозиво) бөлінеді

Уыз бен сүттің құрамы белокқантмайқұндыл ығы уаз ,1-4,8 Өткінші сут (4-5 күннен бастап) ,4-3,4 Жетілген сүт (2-3 аптадан бастап) ,8-2,0

Ана сүтінің биологиялық маңызы Уыз бен өткінші сүттіңкөптеген антигендерге қарсы иммунологиялық активтілігі бар, өйткені оның құрамында әртүрлі антиденелер болады. Ана сүтінің антигендік қасиеті жоқ, ал сиыр сүтінің белоктарссссының антигендік қасиеті өте жоғары болып келеді. Егер баланы емізетін аннаның емшегінде қалған сүтті сауып, ол сүт басқа балаларды тамақтандыруға қолданылатын сүт бокса, ол донорлық сүт деп аталады. Бұл сүттің құрамы тасымалдау, өндеу, сақтау және басқа әсерлердің салдарссссынын өзгеріп, оның құндылығы төмендейді

Донорлық сүтті жылытқанда, оның белогі денатурацияланып, витаминдер мен ферметтердің активтілігі төмендейді. Ал ұзақ уақыт сақтау бактериялармен ластану қауіпін арттырады. Табиғи тамақтаннатын балалар сирек аурыады,аурыса жеңіл аурыады. Ерте жастағы мешьок теметін балаларда, жасанды тамақтаннатын балаларға қарағанда, өлім бірнешье эссе сирек кездэсседі.

Нәрестенің емізуде кездэссетін қиындықтар және емізуге болмайтың жағдайлар 1. Емшектің ұшссссының қысқасы, ішіне тартылған, жалпақ, инфантильны. Бұндай жағдайда балаға әдейі осыған арналған емізікшелер арқылы сорғызады. Массаж жасап, уқалап, қолымен тартып, сауып, біртіндеп баланы емізуге үйлетеді. 2. Емшек ұшссссының жарылуы- лактацияның алғашқы аптасында пайда болады, көбіне маститтің пайда болуына себе покер болады Мастит – сүт безінің қабынуы. Емшек ұшссссының жарылуы сырттан инфекциялануына байланысты пайда болады. Маститтің пайда болуына жеке гигиенаны сақтамау, сүт бездерін дұрыс күтпеу. Мастит бездің ісінуі, тығызданып аурыуы, лимфа түйіндерінің үлкеюі, қызбаның пайда болуы сияқты клиникалық белгілерімен анықталады Галакторея-сүттің өзінен өзі ағуы, екі түрлі болады: а) мешьоктен сүт сәби екінші мешьокті еміп жатқанда ғанна ағады б)сүт мешьоктен өзінің өзі емізу аралықтарында да аға береді

Анасы жағынан байқалатын баланы емізуге болмайтын жағдайлар Абсолютті жағдайлар: 1. Бүйрек жетіспеушілігі және созылмалы гломерулонефрит ауры түрлері 2. Жүрек декомпенсациясы, туа біткен және пайда болған жүрек ақаулары 3. Анемия ауры түрлері, лейкоз 4. Тиреотоксикоз ауры түрлері 5. Ісіктер 6. Жүйке ауруларссссының ауры түрлері (шизофрения)

Шартты жағдайлар: 1. Анасссссының туберкулездің активті түрлерімен аурыуы. Баланы туылғаннан кейін бірден аннасынан айырып, 1,5-2 ай бойы бөлектейді. Бұл мерзім туберкулезға қарсы вакцинация дан кейін иммунитет пайда болу үшін қажет. Баланы сауып алған сүтпен тамақтандырады. 2. Гриппте, өкпе қабынуларында маска киіп емізуге берегу болады, бірақ емізу аралығында баланы бөлек жердь ұстау керек.

Сәби жағынан байқалатын қиындықтар 1. Прогнатизм – астыңғы және үстінгі тістерідің бір-біріне сайт келмеуі 2. Молочница 3. Афтозды стоматит 4. Тұмау 5. Әртүрлі дәрежедегі шала тылу

Сәби жағынан байқалатын емізуге болмайтын жағдайлар 1. Бас сауытына қан құйылу қауіпі бар ми қан айналысссссының ауры бұзылулары 2. Жаңа туылған сәбидің гемолитикалық ауруларында 7-10 күндей емізуге болмайды. Емізу анна сүтіндегі антиденелер мөлшеріне байланысты шешьіледі 3. Шала туылған балаларда сору бейнелісінің болмауы 4. Тссссыныс бұзылу синдромдарссссының ауры түрлері 5. Ана сүтіне сәби организмінің сезімталдығссссының шектен тыс артур (идиосинкразия)

Перзенханнадағы нәрестелерді тамақтандыру 1. Нәрестені кіндігінің соғуы біткенге дейін, нәрестені жалаңаш күйінде, аннасссссының ішінің үстіне салып, стерильны жаялықпен жабады. 2. Кіндігінің соғуы тоқтағаннан кейін, кіндігін алғашқы өндеуден өткізіп, нәрестені қайтадан аннасссссының ішінің үстінің жоғарғы бөлігіне салаты. Біртіндеп нәрестеде іздеу рефлексі пайда болады. Ему, басын бұру және аяқ қолымен ембектеу қыймылдары пайда болады мин ішінде көптеген нәрестелер өз бетімен, аннасссссының көмегісіз, аннасссссының емшегін тауып алып оның ұшын ауазына салаты

Емізу тәртібі 1. Баланы бекітілген күн тәртібісіз, жиі емізу керек. 24 сағат аралығында летин кем болмау керек. 2. Жиі сору және жиі сүт безін босату лактацияның жақсы және тез қалыптасуына ықпал етеді 3. Ему мерзіміде шектелмеу керек 4. Емізу аралығында басқа сусиндар бермеу 5. Бала ұзақ жақсы еміп, сүт безін толық босататын бокса, екінші мешьокті беру дұрыс. Келесі емізгенде сол екінші мешьоктен емізу керек Лактация қалыпты бокса саудың қажеті жоқ 7. 7.Емшекті бергене сәби мешьокті бірден алмаза, мешьоктің ұшың баланың ерніне тигізіп, 1-2 тамшы сүтті пузына сау қажет.

Табиғи тамақтандыру техникасы 1. Жеке гигиена ережелерін қатаң сақтау 2. Алғашқы бірнешье тамшы сүтті сауып тастау керек 3. Алғашқы күндері аннасы баланы бір жақ қырына жатып емізеді. Сәбидің пузына мешьоктің ұшын салуға қолфайлы етіп жатқызады да, емшегін сәл көтеріп ұшын саусақпен ұстап сәбидің пузына мешьоктің ұшын ғанна емс айналасындағы терінің бөлігін салу қажет 4. Әйелге отыруға рұқсат бергене бастап анна баланы бір аяғссссыныың астаны кішкене орындық қойып отырып емізеді

5. Бала емізіп отырған анна өзі тссссыныш, демалып отырған жағдайда орналасуы керек 6. Емізіп болғаннан кейін бірнешье тамшы сүтті сауып, мешьокті сулықпен жауып кою керек 7. Емізіп болғаннан сон қалған сүтті сауып тастау керек 8. Емізіп болғаннан кейін міндетті түрде, баланы асқазанға емген кезінде кеткен ауа шыққанша тікесінен ұстап тұрады 9. Емізу уақыты ешь уақытында шектелмейді

Тамақтандыру турлері 1. Табиғи 2. Аралас 3. Жасанды

Табиғи тамақтандыру Табиғи тамақтандыру ол- мешьок сүті. Емшек сүті- жаңа туған және мешьоктегі сәбилер үшін теңдессіз тағам. Емшекпен емізу сәбидің сүтті тікелей аннасссссының төсінен ему денегді білдіреді. Ана сүті баланың өсіп жетілуіне,мидың қалыптасуына,асқазанның дұрыс қорытуына,түрлі жұқпалы аурулардан қорғауға себеп болады.

Сәбиді алғашқы 3 файлығында түнде 6 сағат үзіліс жасап, әр 3 сағат сайтын, небәрі 7 лет емізеді (6, 9, 12, 15, 18, 21, 24 сағатта); 3 файлығынан 5 файлығына дейін 6,5 сағат түнгі үзіліс жасап, 3,5 сағат сайтын, не бәрі 6 лет емізеді 6.00, 9.30, 13.00, 16.30,20.00, Ал 5 файлығынан 1 жасқа дейін түнде 8 сағат үзіліс жасап, 4 сағат сайтын, не бәрі 5 лет емізеді 6.00, 10.00, 14.00, 18.00, сағатта. Баланы алғашқы күннен бастап, белгілі бір уақытта емізіп үйрэту керек, өйткені баланың тамақ қорытуға қажетті шартты рефлексі қалыптасады; режимсіз емізген баланың көп жағдайларда тамақ қорыту мен ұйқысы бұзылады.

Мұның өзі ас қорыту сөлдері секрециясссссының процестерінде елеулі рөл атқарады. Егер сәби еміп жатып қалғып кетсе, ххонда оны ояту керек. Баланы 1520 минут емізеді (кейде әлді бала 1015 минута еміп бітіреді). Дегенмен емізу уақыты 2030 минутай аспауы тиіс. Егер бала жөнді теме алмаза, ххонда 20 минутай кейін емізуді тоқтатып, сауылып алынған сүтті қасықпен беру қажет. Бала мешьокті көңілсіз, солқын емс, ххонда тәбетін ашу және жұту рефлексі үшін пузына бір-екі тамшы сүт сауыл тамызып, мешьокті одна кейін емізу керек.

Балаға керекті сүттің тәуліктік мөлшері 7-10 к ү н -2 ай : денесіні ң салма ғ ссссыны ң 1/5 2-4 ай. денесіні ң салма ғ ссссыны ң 1/6 4-6 ай. денесіні ң салма ғ ссссыны ң 1/ ай. денесіні ң салма ғ ссссыны ң 1/8 6 файлы ғ ына дейін та ғ анны ң т ә уліктік м ө лшері 1000 мл - ден аспауы тиіс.

Емшек емізудің артықшылықтары Сәбиді емізу өте ыңғфайлы-ол ылғида аннасымен бірге Сәбиді емізу ерекше рахат слайды Ана мен сәби арасында эмоционалдық байланыс нығая түседі. Босанған соң жатырдың қалыпты мөлшеріне келгенше жил дам жиырылуына әсер етеді Овуляцияны шегереді және жүктіліктен сақтанудан табиғи қорғаныш бала босану аралығындағы мерзімді ұзартады,бұл өз кезегінде аннаның денсаулығын нығайтып,сәбидің аман қалуына себеп. Кеуде мен жатырда қатерлі ісіктердің туындау қаупін төмендетеді.

Қосымша тамақ беру Енгізу шарттары: 1. Жасы 5 айдан кем болмау керек 2. Аузына түскен тамақты «шығарып тастау» рефлексінің төмендеуі 3. Ауазға түскен затты шайнауға бейімілігі 4. Тамаққа ұмтылуы 5. Ас қорыту жүйесінің жетілуі, берілген тамақтан нәжісінің бұзылмауы, аллергиялық реакциялардың болмауы

Табиғи тамақтанып жүрген балаға басқа тамақты ерте беру қажет емс, өйткені анна сүті баланы 5-6 айға дейін толығымен қоректі заттармен және энергиямен қамтамасыз етеді. Ерте берілген қосымша қорек, емдеудің қарқындылығын және жиілігін төмендетеді, ол сүттенуді азайтады. Сонымен қатар балаларда аллергиялық және диспепсиялық бұзылыстар пайда болуы мүмкін.

I-ші қосымша тамақ (1-ші түрі) Алғашқы басқа тамақ толық көлемде 5-6 айдан бастап енгізіледі. Басқа тамақты көкөніс ұнтағынан бастайды, оны дайындау үшін әртүрлі көкөністерді пайдаланнады, басында көкөністі бір түріне бейімделгенен соң, бірнешье көкөністен ұнтақ жасайтды. Ұнтаққа арналған көкөністер судың аз көлемінде және қақпақ астындағы буда пісіріледі. Содна кейін оларды ұнтақтап, ыстық сүтпен араластырады. Дайын ұнтаққа өсімдік майы қосылады.

I-ші қосымша тамақ (2-ші түрі) Дәнді дақылдан жасалған сүтті ботқа жатады. Дәнді дақылдар минералды заттарға, В витаминдеріне, өсімдік ақуаздарына бай болады. Ботқа дайындау үшін әртүрлі дәнді дақылдан жасалған қоспаны пайдалану керек, себебі бұл тамақтың құндылығын жоғарылатады. Егер бала салмақты аз қосса, не нәжісі тұрақсыз бокса, бірінші летінде ботқа берілген дұрыс. 6 айда 5-лет тамақтанудың 2 лет қосымша тамақ (сағат көкөніс ботқаса және дәнді дақылдан жасалған сүт ботқасы). Екі тамақтың ортасында мешьок сүті беріледі.

II -ші қосымша тамақ 7 айдан бастап екінші басқа тамақ 5-10 гр сиыр сорпасымен ұнтақталған сиыр еті беріледі. Біртіндеп ұнтақталған сиыр етін гр. көбейтеді. 1 жасында 70 гр дейін көбейтеді. Уақыт өте келе бұл тамақтану сағат 18-де түскі асты құрастырады: сорпа, ұнтақталған сиыр еті, көкөніс ұнтағы. Қорытындылағанда 7 файлық бала 5 лет тамақтаннады 3 лет қосымша қорек және ертенгісін, кешькісін мешьок сүтін темеді.

Образец листа питания ребенку 7,5 мес.: гр. молоко 200 мл Рисовая каша 10% мл гр. молоко 200 мл Суп на мясном бульоне 50 мл Овощное пюре 115 г; Мясной фарш - 30 г гр. молоко мл

III -ші қосымша тамақ 8 айдан бастап балаға ірімшік пен печенье қосылған сиыр сүті немс кефир, айран түріндегі үшінші басқа тамақты тағайындайды. Сағат түскі асы сағат ауыстырылады.

Образец листа питания ребенку 8 мес.: Гр. молоко 200 мл Рисовая каша 10% мл Суп на мясном бульоне 50 мл, овощное пюре 100 г, мясной фарш - 40 г, хлеб - 10 г Творог 20% - 40 г, Кефир мл, печенье Гр. молоко мл

Жеміс пен жидектің шырссссыны Бір жарым файлық балаға жеміс пен жидектің шырссссынын берегу болады. Баланы шырынға өте абайлап үйрэту қажет, яғни алғашқы кезде 35 тамшыдан беріп, кейін біртіндеп көбейтеді. 4 файлық бала күніне 2030 г, ал бір жасқа толғанда оның мөлшері 80/-100 грамға жэтуге тиіс. Әр жаңа шырын ішкен сайтын оның мөлшерін біртіндеп көбейтіп отырады; күн сайтын бір шырынды қайталап бере бермей, оны жаңалан отырған жөн. 2 айдан кейін, балаға үгілген алма береді, алғашында 1 / 2 шай қасық, ал 34 күннен кейін оның мөлшерін біртіндеп 2 ас қасыққа дейін жеткізуге болады. 6 айда 3050 гр 1 жаста 100 гр.жеткізіледі.

Аралас тағам беру тәсілі Тәуліктін тағам мөлшерінің 1/3 бөлігі жасанды тамақтардан тұратын бокса аралас тамақтандыру болып эссептеленеді. Берілетің қосымша тамақ үсттеме тамақ деп атайды. Емшек сүтімен қоспаның көрсеткіштері 2:1, 1:1 и 1:2. Аралас тамақтандыруға негізгі себеп сау баланың салмақ қосуы тоқтағаны болып санналады. Бұндай жағдайды анықтау үшін дене салмағссссының мониторингі жүргізіліп анықталды. Қосымша тағайындаудың басқа себебі: аннасы жұмыс істеген кезде, сонымен қатар сауылған сүтті сақтай алмау жағдайлары жатады.

Аралас тамақтандырудың ережелері 1. Аралас тамақтандыру үшін бейімделген және бейімделмеген қоспалар қолданнады 2. Аралас тамақты біртіндеп 3-4 күннің ішінде тәуліктік тамақ мөлшерін толық қамтамасыз ететіндей етіп енгізу қажет 3. Аралас тамақтандырудың ең жақсы тәсілі үсттеме тамақ мешьок емгеннен кейін беріледі 4. Ұсттеме тамақты қасықпен беру қажет 5. Сәби ең аз болғанда тәулігіне үш лет мешьок ему керек, өйткені баланы сирек емізу мешьок сүттің азаюына әкеліп соқтырады

6. Тамақтандыру тәртібі аралас тамақтандыруда, тамақтандыру сағаттары мен аралық үзілістері, табиғи тамақтандырудағыдай болып қалады 7. Аралас тамақтандыруда тиісті тамақ мөлшері көлемдік тәсілмен эссептеп шығарылады 8. Аралас тамақтандыруда барлық қосымша тамақ түрлерін табиғи тамақтандырудағыдан 2-4 апта ерте қосады

Жасанды тамақтандыру Жасанды тамақтандыру деп мешьок сүті тіптен 1/5 бөлігінен аз болатын жағдайларды атайды. Ерте жастан жасанды тамақтандыру жақсы нәтиже бергенімен, ол ешь уақытта емізгенге жетпейді, сондықтан оны басқа жол болмағанда қолданнады. Табиғи тамақтандырылатын балаларға қарағанда жасанды тамақтандыру жағдайында үсттеме тамақты ерте жастан бастап енгізу қажет. Сүт тағамдары 2 топқа бөлінеді: 1.бейімделген 2.бейімделмеген

Жасанды тамақтандыру тәртібі: 1. Тамақтың тәуліктік мөлшері белгілі көлемдік тәсілмен сәбидің жасына сәйкес анықталады 2. Тәуліктік тамақтандыру саны 5-ке көшіріледі (жасанды сүт асқазанда ұзағырақ сақталады) 3. Қоспалар еміздікпен беріледі 4. Жаңа туылған және алғашқы 2-3 айда бейімделген қоспалар беру қажет 5. Қоспалар сәбиге градусқа дейін жылытып беру керек. Еміздіктін тесігі үлкен болмауы керек (шссссыныны төмен қаратып ұстағанда қоспа тамшылап ағуы қажет). 6. Баланы тамақтандырған кезде шссссынының мойссссыны ұдайы толып тұрып, ауа жұтуға мүмкіндік бермейтіндей болуы керек

Бейімделген қоспалар Бұл қоспалар сиыр сүтіндегі белокты өндеуден өткізіп, оның құрамына май қышқылдарын, витаминдер, минералды тұздар қосып дайындайды. А. Тәтті қоспалар (витолак, детолак) Б. Ащы қоспалар (малютка, малыш)

Тәтті қоспаларға қарағанда ашты қоспалардың артықшылығы Ащы қоспалардың құрамындағы белок ұйылған күйде болады Сілекей бездерінің жұмысын ұлғайтады Ащы сүт қоспалары асқазаннан, тәтті сүттерге қарағанда, жайырақ эвакуацияланнады Жеңіл қорытылады, үлкен дәлетке жиі отырады воздействуют на неспецифический иммунитет; способствуют физическому развитию ребенка.

Бейімделмеген қоспалар Сиыр сүтін сұйылтып дайындалады, сондықтан анна сүтінен айтарлықтай айырмашылығы бар. Бейімделмеген қоспаларға жанна және құрғақ сиыр сүтінен жасалған қоспалар жатады. Бейімделмеген қоспалар: тәтті (сүт және кұғақ сүт) және ащы қоспалар (айран және оның түрлері) болып бөлінеді.

Бір жастан асқан балаларды тамақтандыруы Бала бір жастан асқанда қарқынды дамуы жүре береді, жекеленген жүйелер мен мүшелер өсіп жетіледі. Организмнің бейімделу және компенсаторлық механизмдері 2-3 жастан кейін одна әрі дами бастайды. Бұл тұрғыда баланы тамақтандырудың маңызы үлкен болып келеді. Жастан асқан баланың ас қорыту жүйесінің қабілеті арта түседі, тамақтың дәмін ажырату мүмкіндігі өсіп жетіледі. Осыған орай, берілетін тағам мөлшері асқазан сиымдылығына сайт келуі керек.

Балалардың жасына байланысты тәуліктік тағанның тиісті мөлшері ЖасыТәуліктік тағам мөлшері ЖасыТәуліктік тағам мөлшері 1-1, ,

Балалардың негізгі тағамдық заттарға жасына байланысты мұқтаждығы жасыбелокмайкөмірсуларкилокалорияс ы 1 кг дене салмағына граммен эссептелгенде 1-1,54-4, ,5-34, , , ,

Тағамдық энергиялық құндылығссссының тамақтану жиілігіне байланысты күн бойына бөлінуі Тама қ ішетін кездеріан 5 лет тама қ тан ғ анда 4 лет тама қ тан ғ анда Бірінші ертенгі ас 20%25% Екінші ертенгі ас 10-15%- Т ү скі ас 30-35%35-40% Бесін ас 10-15% Кешькі ас 20%25%

Балаларды тамақтандырғанда төмендегі ережелерді сақтау керек 1. Әртүрлі тағамдарды аз-аздан бастап, біртіндеп көбейту керек. Егер баланы шайнап жеуге үйлеткіңіз келсе алғашқыда кішкене түйіршіктерден бастап содна кейін үлкендеуін беру керек 2. Баланы басқа адам тамақтандырса, жаңадан бастап белетін тағамды аннасы бергені жөн 3. Күніне бір-ақ жаңа тағам қосуға болады 4. Баланы күнде бір түрлі ыдыспен тамақтандыру дұрыс 5. Жаңа тағамдарды баланың дені сау кезінде бастап берілуі керек және баланың аш кезінде

Мектепке дейінгі мектемелерде балаларды тамақтандыруды ұйымдастыру Мектепке дейінгі мектемелерде балалар 3 лет тамақтаннады. Калорияның ертеңгісін 25%, түске %, бесінде % беріледі. Кешькі асқа 25% беріледі. Ас мәзірінде күні бойы тамақтардың дұрыс бөлінуін қадағалау керек. Құрамында: ет, балық, жұмыртқа бар тағамдар күннің бірінші жартысында берілу керек. Кешькі ас летінде сүт, өсімдік тағамдар, яғни жеңіл қорытылатын тағамдар берген жөн. Ас мәзірінде (сүт, майлар, қант, ет, нан) күнде кіруі керек, ал (балық, жұмыртқа, ірімшік, қаймақ) күнде берілмейді.

Балаларға тиісті мөлшерде көкөніс, жеміс-жидек, шикі көкөністен жасалған салаттар қабылдауына үлкен көңіл бөліп отыру керек. Тамақтардың кейбіреуі жоқ бокса, оларды басқа тамақтың тиісті мөлшерімен ауыстыру керек. Мектепке дейінгі балалар мектемелерінде апталық, 10 күндік немс 2 апталық ас мәзірі құрылады. Бұндай ас мәзірі әртүрлі тағамдарды жанжақты қолдануға және оларды дұрыс араластырып отыруға мүмкіндік береді. Балаларды тамақтандырудың жыл мезгіліне байланысты. Жазда жанна көктерді, суға мұқтаждығы арытады.

Бір жастан асқан балаларды тамақтандыруға қолданнатын тағамдар 1. Сүт- ең маңызды тағам. 1-1,5 жастағы балаларға тәулігіне мл. 1,5 жастан асқасын 500 мл денгейінде қабылдау керек. Сүттің тәулік мөлшерінеайранда кіреді. 2. Ет және балық құрамында кұнды белок тамақ болып эссептелінеді. Ерте жастағы балалардың тамағына семіз еттер (қой, құстың) еттерін қолданбаған жөн, өйткені олардың құрамында қиын қорытылатын майлар болады. Балаларға семіз емс сиыр, құс, балық еттерін береді.

3. Жұмыртқаның құрамында құнды белоктар, майлар және витаминдер болады. Жұмыртқаны шикі күйде бермеу керек 4. Сары май- балалардың тамағына көбіне сары май қолданнады. 3 жастан асқан балаларға тамақты сиыр майына, мектеп жасындағы балаларға маргаринге дайындауға болады 5. Көкөніс, жеміс-жидектер- балалардың тамағында міндетті түрде болу керек 6. Нан – ерте жасында гр артық жоғары сортты ұндардан жасалған нан бастап төменгі сортты ұндармен біртіндеп ауыстырылады