Орындаған: Мүсаипова А.Н. Тексерген: Рапикова С. Тобы: Т-611 С ӨЖ Тақигрыбы: Темперамент туралы теориялар: Кречмер, Павлов бойынша Мінездің типтері, қабілет туралы теориялар Қазақстан Республикасы Білім және Ғилым министрлігі Семей қаласы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Жоспар: 1. Темперамент ұғымына жалпы писатьтама. 2.Темпераменттің негізгі қасиеттрі. 3. Темперамент түрлері. 4.Гален, Павлов, Гиппократ бойынша темперамент типтері. 5.Қорытынды.

Темперамент-жеке адамның биологиялық фундаменті, оның тула пайда болған қасиеті. «Темперамент» терминінің ( латынша « дұрыс араласу» денег ) қолданылуы көне замандағы Гиппократ және оны қолдаушылардың аңқау – материалистік түсінігімен байланысты. Олардың түсінігі бойынша адамдар темпераменті организме бір сұйықтықтың араласуы арқасындағы босымдилығымен байланысты. Мысалы қан, милан бөлінетін шигрыш буырдан бөлінетін және бауырдан бөлінетін өт. Темперамент денегіміз адамның жалпы мінездемесі. Ол жеке адамның тула пайда болған биологиялық сапасына негізделген. Темперамент жеке адамды анықтай алмайды, ол жеке адамның қасиетінің бірі. Темперамент-жеке адамның биологиялық фундаменті, оның тула пайда болған қасиеті. «Темперамент» терминінің ( латынша « дұрыс араласу» денег ) қолданылуы көне замандағы Гиппократ және оны қолдаушылардың аңқау – материалистік түсінігімен байланысты. Олардың түсінігі бойынша адамдар темпераменті организме бір сұйықтықтың араласуы арқасындағы босымдилығымен байланысты. Мысалы қан, милан бөлінетін шигрыш буырдан бөлінетін және бауырдан бөлінетін өт. Темперамент денегіміз адамның жалпы мінездемесі. Ол жеке адамның тула пайда болған биологиялық сапасына негізделген. Темперамент жеке адамды анықтай алмайды, ол жеке адамның қасиетінің бірі.

Темпераментті ң негізгі қ асиеттері : Сезімталды қ – адамны ң қ хендай да психикалы қ жауап ә рэкетіні ң пайда болу ына себепші сырт қ ы ә сер к ү шіні ң е ң т ө менгі де ң гейі Жауап - ә ракетке колу – бірдей ы қ палды сырт қ ы не ішкі ә серверге бол ғ ан игры қ сиз жауап – ә рэкет д ә режесі Белсенділік – ма қ сайт қ а жетуде адамны ң қ орша ғ ан д ү ничего ы қ пал жасау ж ә не кедергілерді же ң у ү шін ж ұ мсал ғ ан ә рэкет - қ илы ғ сыны ң қ ар қ ындилы ғ ы.

Икемділік – адамны ң сырт қ ы ә сервер мен ө згерген жа ғ дайлар ғ а қ аншалы қ ты же ң іл ә рі жил дам ү йренісе аллы. Экстраверсия, интарверсия – адамны ң жауап ә рэкеті мен іс қ имилына себепші жа ғ дайлар – на қ ты мезеттегі сырт қ ы сезімдер. Сезімдік қ ызбалы қ – эмоционалды қ жауап болуы ү шін қ ажет е ң т ө менгі ә серді ң шамассыны ң туындау жолдары.

Темперамент Жүике жүйесінің тума қасиеттерінен туындайтын адамның жеке өзгешілігі холерик сангвиник флегматик меланхолик

Холерик Ұстамсиз, жүике жүйесі күшті, қозу босым, күйгелек, тсынымсиз, шамданғыш, белсенді.

Сангвиник Ширақ жүике жүйесі күшті, қозу мен тежелуі тең, ашық, көпшіл, сөзшең, қайигрымды, оптимист.

Флегматик Жүике жүйесі күшті, тежелу босым, қозғалысы баку, өте сақ, байсалды, жақсилық тілейді, бір қалыпты.

Меланхолик Жүике жүйесі әлсіз адамдар, өкпелегіш, пессимист, тұйық, сөзге сараң, баку.

Гиппократ бойынша темперамент типтерi. Темпераменттер жөніндегі ғилымның ірге тасин қалаған ежелгі грек дәрігері- Гиппократ (б.э.д. V ғ.). Гиппократ және оның шәкірттері организмнің өзгешеліктері денедегі тіршілік шигрындарына байланысты деп қарады: денені жилытатын- қан, салқындатын- сөл, құрғататын- өт, дамқыл-дандыратын- қара өт, осылар бір-бірімен белгілі бір пропорциялық қатынаста болады.

Осылардың қай мөлшердегі қатынасына қарай, әр кісіде дара өзгешелік болады: Сангвиник (латынша- сангуис)- қанның пропорциялық мөлшері көп бокса; Флегматик (грекше- флегма)- сөл көп бокса; Холерик (грекше- холе) өт көп бокса; Меланхолик (мелайна холе)- күшті пропорция қара өтте бокса.

Гален бойынша темперамент типтері. Гиппократтың психологиялық тағилымын арқау ете отигрып, ежелгі дүние дәрігері Клавдий Гален (б.э.д. II ғ.) алғашқы рет темперамент түрлеріне ғаламдық писать берді. Ол біздің заманымызға дейін жеткен темперамент атауларын белгіледі: сангвиник (sangius- қан), флегматик (рhlegma- шигрыш), холерик (chole- өт), меланхолик (melaschole- запыран). Гален -өндірген бұл ғажайып жаңалық кейінгі жүзжылдықтар желісінде көптеген ғалымдар ізденісіне күшті ықпалын тигізді.

И.П. Павлов бойынша темперамент типтері. Жүике жүйесінің типтері мен қабындағы қозу, тежелу, процестерінің үш негізгі белгісінің күші, тепе- теңдігі қозғалғыштығы деп олардың, бірінің екіншісіне алмаза алу қабілесттілігін айтады. Осы принципті негізге ала отигрып, И.П. Павлов жүике жүйесінің төмендегі түрлерін ажыратады:

Ж ү ике ж ү йесіні ң типтері Ж ү ике ж ү йесіні ң типтері Ұ стамсиз тип Шира қ тип Баяу тип К ү шті, қ озуы тежелуінен босым К ү шті, қ озуы мен тежелуі те ң К ү шті, қ озуы мен тежелуі баку

И.П.Павлов жүике процесінің күшіне орай және күшті тип пен әлсіз типті айыра, дәстүрлі Гиппократ типотологиясына жақын жүике жүйесінің төрт негізгі типін ажыратты: Күшті, қозу мен тежелуі теңдей, қозғалмалы- сангвиник. Күшті, қозу мен тежелуі теңдей, салғырт- флегматик. Күшті, қозуы босым- холерик. Әлсіз тип- меланхолик.

В О П Л А В Сөзжұмбақ

Сұрақтары: 1.Жүике жүйесі күшті, тежелу босым, қозғалысы баку, өте сақ, байсалды, жақсилық тілейді, бір қалыпты. 2. Ширақ жүике жүйесі күшті, қозу мен тежелуі тең, ашық, көпшіл, сөзшең, қайигрымды, оптимист. 3. Жүике жүйесі әлсіз адамдар, өкпелегіш, пессимист, тұйық, сөзге сараң, баку. 4.Психологиялық тұрғыдан 4 темпераментке бөлген. 5. Бас миы қозу мен тежелу процестерін ейске ала отигрып орталық нерв жүйесін бөлген орыс ғалымы.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Жалпы психология Алматы. Дарын 2.К.С. Жұмасова оқулық Астана қаласы.

Назар аударғандарыңызға рахмет!