Әл-Фараби атынддағы Қазақ Ұлттық университеті Философия және саясаттану факультеті Материалтану мамантығы Тақырыбы : Экономикалық әлеуметтану Орындаған : Нагметов А. А. Тексерген : Момытқанов Д. К Алматы

Жоспары: O І. Кіріспе. O ІІ. Экономикалық әлеуметтану O 1. Экономикалық әлеуметтанутың даму тарихы. O 2. Экономикалық әлеуметтанутың құрлымы. O 3. Экономикалық әлеуметтанутың негізгі категориялары. O ІІІ. Қорытынты. O І V. Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе. O Экономикалық өмірге социологиялық тұрғыдан қарау, оны адамдар арасындағы қатынастартың бір салаты ретінде қарастыру, біздің түсінігімізді айтарлықтай кеңейтіп тереңдете түседі. Ол бүгінгі күнде заман талабына сайт болып отырған нарық, өндіріс, тұтыну т.б процестердің экономикалық саралау салатында қхендай да бір қосымша немсе қосалқы құрал болып санналмайты. Экономикалық социология экономиканы ондағы әрекет етуші әлеуметтік топтартың белсенділігімен, олартың мүдделерімен, жүріс-тұрысы мен өзара әрекеттесуімен қозғау алтын әлеуметтік процесс ретінде сипаттайты.

O Экономикалық социологияның іргелі ұғымдарына ең алтымен экономикалық жүріс-тұрыс, экономикалық әрекет, экономикалық санна мен ой, экономикалық мәдениет, шаруашилықты ұйымдастыру, экономикалық институт және басқалар жатқызылаты. Экономикалық және социологиялық ғылымдартың бір-бірін толықтыруы нарықтық құбылыстарты зерттеудің өзектілігінің жоғарылау деңгейіне қарай нарықтық терминология экономикалық социологияға жақындай түседі. Олар нарықтық экономика, жақсы тұрмыс экономикасы, формальді және формальді емс экономика, жеке меншік, жекешелендіру, индивид термин шаруашилықтартың нарықтық жүріс-тұрысы, жұмыспен қамту және жұмыссызтық, еңбек нарығының икемділігі және т.с.с. 5

Экономикалы қ ә леуметтану. O Экономикалық әлеуметтану жалпы әлеуметтану ғылымының,қоғамның экономикалық өмірін зерттейтін теория.Бұл теория жалпы әлеуметтанутың қарқынты дамуымен және оның экономикалық процестермен тығыз байланысының негізінде панда болған. Экономикалық әлеуметтану экономикалық процестерді адамдартың іс-әректі, қызметінің жемісі ретінде қарайты.Қоғамдағы адамдартың материалтық тұрмыс жағдайы әр түрлі болғантықтан, олартың мұқтажтықты талап-тілектері де, тұтыну дәрежелері де әр түрлі. Сонтықтан олар қоғамда әр түрлі роль дер, яғни қызмет атқарты,осыған сәйкес олар қоғамда әр түрлі орында, жағдайда,беделде болаты.Экономикалық әлеуметтану экономиканы зерттеудің басты мәселесі ретінде экономиканы өз алтына жүйе деп қаралты.Ал,экономикалық жүйеде – өндіріс - бөлу – айырбастау - тұтыну жүзеге асырылаты.Ал, бұл процестің нарықтық түрі «Сұраныс және ұсыныс». Нарық денегіміз – тар мағынада – азық – түлік және басқа өндіріс бұйымдарын, тауарларты сатаны суда урны.

O Экономикалық әлеуметтанутың тарихи дамуы Экономикалық-әлеуметтік білімнің алғашқы элементтері қайта өркендеу және жаңа заман дәуірінде панда болған. Алайда мұндай білімнің теориялық сипоты ХVІІІ ғасырда бастау ала баста ты. Бұл уақытта философ тар Шарль Луи Монтескье, Клод Гельвеций, экономистер Адам Смит, Томас Роберт Мальтус, Жан Шарль Сисмондидің, философ және социалист-утопист ер Уильям Годвин, Анри Сен-Симон, Шарль Фурьенің ойлары құнты балты. Осы кезеңнің өзінде тәжірибешілердің, өндірісті басқарушилартың экономикалық-социологиялық білімге жүгінген алғашқы жәйттері панда бола баста ты. Бұл тұрғыда ең жарқын мысал - Роберт Оуэн. O ХVІІІ ғасырда экономикалық социологияның дамуының философиялық-экономикалық кезеңі аяқталып, өзіндік социологиялық кезеңі бастарты

O О.Конт қазіргі заманты анықтап-тануға талпыныс жасап көрді. Ол жаңа әлеуметтік тәртіптің бірқатар ерекшеліктеріне көңіл удары: O 1)еркін кәсіпкерлік пен бәсекелестікке негізделген экономикалық жүйенің қалыптасуы; O 2)жұмыс күшінің қалаты шоғырлануы; O 3)өндірісте ғылым мен техниканың жетістіктерін пандалану; O 4)басшилар мен жалдамалы жұмысшилар арасында жасырын немсе ашиқ қарама-қарсылықтың панда болуы; O 5)әлеуметтік теңсіздіктің күшейе түсуі; O 6)табыс табуға бағыт ұстану. O Конт индустриалтық қоғам мен өндірістің адамға және мәдениетке әсер ету теория сын дамы ты. Оның теориясы бойынша өндіруші мен ойлап табушиның түйсігі өрлеуді тутыраты. Өндірістің дамуы адамның өмір сүруін жеңілдетіп қанна қпоймай, сонымен бірге тұлғаны жоққа шиғараты және әлеуметтік тәртіпті бұзаты.

O Т.И.Заславская және Р.В.Рывкина экономикалық социологияға қоғамтық өмірдің екі - экономикалық және әлеуметтік салаларының өзара байланысын тиісінше екі жақты - экономикалық және әлеуметтік процестердің өзара байланыстары негізінде зерттейтін ғылым денег анықтама береді. Әлеуметтік салоны олар қоғамдағы топтартың жағдайының әр текті болуымен байланысты әлеуметтік теңсіздік қатынастарының салаты деп түсіндіреді.

O А.И. Кравченко экономикалық социология - ол қоғам өмірінің түрлі салаларының (өндірісте, айырбаста, бөліп беру мен тұтынуда) үлкен әлеуметтік топтартың өнімдері ретінде адамдартың жүріс-тұрысы жайлы ғбылыми білім жүйесі деп саннайты. Ол экономикалық әрекеттің көрінуінің формаларын және адамдартың экономикалық мүдделерін білдіруді, сонымен қоса адамдарға экономикалық институттартың (жеке меншік, еңбек бөлінісі, тауарлар мен еңбек нарығы, қаржы институты т.б.) ұзақ және қысқа мерзімді әсер етудің механизмдері мен құрылымдарын зерттейді

O Экономикалық социологияның негізгі міндеті - экономикалық құбылыстар мен процестерді осында әрекет ететін индивид термин әлеуметтік топтартың мүдделері, мүмкіндіктері тұрғысынан социологиялық түсіндіру, сонымен қоса нақтылы бір қоғамның экономикасына әлеуметтік және мәдени факторлартың әсер етуін зерттеу болып табылаты. O Экономикалық социология бізге экономикалық дамутың әлеуметтік механизмдерін біртұтас жүйе ретінде тереңірек түсінуге жол пшаты; O нарықтық қатынастартың қалыптасуы мен қызмет етуі жағдайында адамдартың экономикалық іс-әрекеті; O шаруашилық және қаржы институттарының қалыптасуына саяси және әлеуметтік әрекеттердің, қоғамтық пікірдің, діл (менталитет) пен мәдени дәстүрлердің әсерін ашу. O

Экономиялық әлеуметтану құрлымы O Еңбек әлеуметтану,кәсіптер,істер O Бөлгіштік,мүліктік әлеуметтану O Ұйымдастыру әлеуметтану Басқару әлеуметтану

Экономикалы қ ә леуметтануты ң негізгі категориялары: Басқа да арнайы социологиялық теориялар сияқты экономикалық социология да әлеуметтік қатынастарты зерттеуде түсіп отырған салатының мәнін ашатын жалпы социологиялық категориялар мен өзіндік ерекшелігі бар ұғымдарты қолданнаты. Ғылымның бұл салатын алға тартып отырған көптеген категорияларға байланысты келесі топтарға бөлуге болаты Жалпы ғ былыми (т ұ жырымдамалы қ ) категориялар Жалпы ә леуметтік категориялар Ө зіндік ерекшелігі бар категориялар

O Жалпы ғбылыми (тұжырымдамалық) категориялар - құрылым, жүйе, функция, процесс, байланыс, тұрақтылық, өзгерушілік, даму және т.с.с. Олар жалпы әдістеменің тілін құрайты, экономикалық және әлеуметтік салаларты, экономикалық қатынастар мен процестерді реттеудің әлеуметтік механизмдерін сипаттау құралы ретінде қолданылаты

O Жалпы әлеуметтік категориялар, басқа да әлеуметтік ғылымдартың сөздігінен алынған. Айталық, экономикалық теория дан - нарық, өндіріс, тұтыну, айырбас, бөліп беру, жеке меншік, бәсекелестік, жұмыспен қамту, трансакциялар және т.б. сияқты терминдер қолданылаты. O Философиядан - қоғамтық санна, қоғамтық қатынастар, заңтылықтар, мәдениет; O әлеуметтік психологиядан - ұжым, тұлға, дәлелдеу, сәйкестендіру; O жалпы социологиядан - әлеуметтік қатынастар, топтар, ұйымдар, институттар, әлеуметтік құрылым, стратификация және басқалар.

O Өзіндік ерекшелігі бар категориялар экономикалық социологияның жеке категориялары болып табылаты, оның әлеуметтік-экономикалық құбылыстарты (экономикалық әрекет, шаруашилық ниеттемсі, экономикалық стратификация, экономикалық мүдделер, таптаурындар, келісім-шарттық қатынастар, әлеуметтік- экономикалық қолдау жүйелері және т.б.) танып білудегі амалдарты білдіреді.

O Экономикалық социологияның категориялар жүйесі келешегі бар экономикалық- социологиялық мектептер мен бағыттартың дамуының арқасында баий түседі. Олартың қатарына O экономикалық жүріс-тұрыс, O рационалты таңдау, O адам капиталы, O жаңа институционализм теориясы және басқалары кіреді.

Адамдартың экономикадағы әрекетін социологиялық тұрғыдан түсіндіру Экономикалық-социологиялық адам үлгілерінің түсіндірмелі мүмкіндіктерін есепке ала отырып құрылаты. Оны суреттеудің көптеген нұсқамаларына қарамастан, оларты негізгі төрт алғышарттарға бөлуге болаты Ол ө з қ ажеттіліктерін жа қ сы біліп қ анна қ поймай, оны қ анна ғ аттантыру ты ң құ ралдары жайлы қ ажетті а қ парт қ а да ие. Ол ал ғ а қ ойыл ғ ан ма қ сатина біртіндеп жетуге тырысаты ж ә не о ғ ан жетуді ң қ хендай да бір құ ралын та ң дауда салыстырмалы т ү рдегі ши ғ ындар ғ а к өң іл аудараты Ол бірінші кезекте ө з м ү ддесін ойлайты ж ә не жеке пандасын ұ л ғ айту ғ а тырысаты. Ол жеке қ алауларынан негізделіп, дербес шешім қ абылдайтын атомдан ғ ан индивид Адам т ә уелсі з Адам ө зімшіл Адам хабард ар Адам рациона лты

O Қорытынтылайтын болсақ отантық экономикалық социологияның табысты дамуы Батыс социологиясындағы құрастырылған бай ұғымдар мен операциялық зерттеу схемаларын игеріп, қайта қорытуға байланысты.Экономика ғылымы әр бір қоғам әлеуметтік жағдайын реттеушісі болып табылаты.Экономикалық әлеуметтанутың ең басты талабы қоғамның өз құнтылықтарын зерттей отырып жан жақты процестерді қарастыру.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Косов Г.В. Основы социологии и политологии : учебник для мед. училищ и колледжей / Г. В. Косов, Э. М. Аванесьянц. - М. : ГЭОТАР-Медиа, Кравченко А. И. Социология : Учебник для вузов / Кравченко, Альберт Иванович. - СПб. : Питер, с. 3. Кравченко А.И. Социология : учебник для вузов / А. И. Кравченко, В. Ф. Анурин. - СПб. : Питер, Әбсаттаров Р. Әлеуметтану : оқу құралы / Р. Әбсаттаров, М. Дөкенов. - 2-ші бас., толықт. - Алматы : Қарасайт, 2009