Астана медицина университеті АҚ 1 Акушерия және гинекология кафедрасы Экстрагенитальді аурулар және жүктілік Орындаған: Сихымбаева А. Топ:443 -ЖМ Тексерген:Смагулова Б.Н

Жоспары: Кіріспе: Экстрагенитальды аурулар Негізгі бөлім: 1.Жүрек-қан тамыр жүйесінің ақаулары және жүктілік 2. Анемия және жүктілік 3. Несеп шығару жолдарының аурулары және жүктілік 4.АІЖ аурулары және жүктілік 5.Қант диабеті және жүктілік Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер

Экстрагениталды патология (ЭГП) – олар гинекологиялық кеселдер және жүктіліктің акушерлік асқынулары болып табылмайтын екі қабат әйелдерде кездесетін сан алуан және түрлі маңыздағы дерттердің, синдромдардың, жағдайлардың көптеген топтары. Егер бүгінде жүкті әйел денсаулығының индексі туралы сөз бокса, барлық екі қабат әйелдердің тек 40%-і ғана асқынусиз, яғни гестозсиз және ЭГП-сиз жүктілікті бастан өткереді. Жүктіліктің соңғы гестозының (ЖСГ) болуы 60-70% жағдайда жасырын немсе созылмалы ЭГП-дан туындайды. ЭГП – жүктілік дамуының жағымсиз фоны болып табылады. Акушерлік стационарлардың есебі бойынша екі қабат әйелдердің 70%-і ЭГП иеленеді, тек 30%-і мүлдем дені сау әйелдер. Созылмалы ЭГП-ға жүректік-қан тамырлық, бронхтық-өкпелік, бауыр, бүйрек, эндокриндік кеселдер жатқызылады. Жедел ЭГП жұқпалық (инфекциялық) дерттер, өкпе қабынуы (пневмония), хирургиялық аурулар, гемобластоз дар болып табылады. Емделмеген ЭГП түрлі акушерлік асқынуларға жетелейді. Екінші реттік ЭГП: жүктілік анемиясы, гестациялық гипартензия, гестациялық диабет, гестациялық пиелонефрит және т.б. болып келеді.

ЭГП Біріншілік Жүктілікпен байланысты емс Екіншілік Жүктіікпен байланысты Созылмалы Жүктілікке дейінгі Жүктілік кезінде алғаш пайда болған

Жүкті әйелдердің ЭГП мен байланысты ақаулары Аналық Перинатальдық Терапевтикалық (соматикалық) Акушерлік Жүктіліктің негізгі аурудың ағымина әсері; Клиникалық диагностиканың ауырлығы; Диагностикалық және емдік мүмкіндіктің шектелуі. Негізгі ауру ағымының жүктілік ағымина,босануға және босанудан кейінгі кезеңге әсері; Спецификалық акушерлік тәуекелдер; Жүктілікті үзу,мерзімінен бұрын босану. Ананың ауруының ұрыққа әсері; Дәрі дәрмектің ұрыққа әсері; Мерзіміне жетпей туры. Ананың ауруының ұрыққа әсері; Дәрі дәрмектің ұрыққа әсері; Мерзіміне жетпей туры.

Экстрагениталды патология ішіндегі - жүрек аурулары - жүктілер арасында бірінші орын аллоды. Жиілігі: жүктілер арасында жүрек қан-тамырлар аурулары 1-7%; гипертониялық ауру -2,5%; гипотониялық ауру- 7,5%. Жүктіліктің өзі жүрекке және жүрек қан-тамырларының жүйесіне үлкен талоптар қояды, себебі жүктілік кезінде жалпы айналымдағы қан көлемі көбейеді, зат алмасу күшейеді, дене салмағы аркады, қосымша бала жолдасының қан айналым жүйесі пайда болады, іш пердесінің кысымы жоғарлайды және диафрагманың жоғары тұруы жүректің қызметін өзгартеді. Жүрек қан-тамырлар жүйесіне күш түсу жүктіліктің соңғы айларында азаяды, ол бейімделу механизмдерінің дамуы мен жатыр түбінің төмен түсуіне байланысты. Жүрек қан-тамырлар жүйесінің бірінші, екінші кезеңде ғана емс, үшінші кезеңде де босанғаннан кейін де жоғары талап койылады, оған себепші - жатыр бірден босаған кезде, іш перденің қысымы төмен түсіп, қанның қайта таралуы байқаллоды. Бейімделу және компенсаторлық механизмдері жақсы жетілген дені сау әйелдерде бұл өзгерістердің кері әсері болмайды, алигер жүрек қан-тамырлар жүйесінде аурулары бар бокса, бұл жағдай анаға және нәрестеге қауіп төндіреді.

Жүктілерде кездесетін жүрек қан-тамырлар ауруларының жіктелуі Жүректің ревматикалық ақаулары; Жүректің тума ақаулары; Миокард аурулары; Гипертониялық ауру; Артериялдық гипотензия; Қан айналымының жеткіліксіздігі.

Ревматика ақаулары Жүктілер арасында ревматикалық ақаулар 6-10 пайызға дейін кездеседі, оның 80 пайызы ревматизм салдарынан. Ревматика ақауларымен ауыратын жүкті әйелдерде төменгі белгелерді анықтау қажет: Ревматизмнің кезеңін - белсенді немсе баяу; Белсенділігінің дәрежесін; үш стыдан тұрады: 1-баяу статусы, 2-орташа статусы, 3-күшті статусы. Ревматизмнің ағымын; бес ағымын ажыратады: жедел, жеделдеу, созылмалы, үздіксіз, қайталамалы, латентті (жасырын). Акаудың түрін; Басқа мүшелер мен жүйелердің күй-жағдайын.

Жүктілік кезіндегі қан айналым жетіспеушілігін анықтау үшін Н.Д. Стражеско және В.Х. Василенко жіктелуін қолданады. I статусы (жасырын): ентігу, жүрек соғу және шаршағыштық тек жұмыс бабында ғана болады. II А статусы: қанның іркілуі тек кіші қан айналымы шеңберінде болады, ентігу отырған кезде өкпеде сырыл байқаллоды. II Б статусы: қанның іркілуі кіші және үлкен қан айналымы шеңберінде; денди ісіну пайда болады, көк бауыр үлкейеді. Ш статусы (дистрофиялық): қанның іркілуі ең жоғары стыда, осының салдарынан барлық мүшелер мен зат алмасуда патологиялық өзгерістер болады. Ревматизмнің өршуін анықтау үшін төменгі тәсілдерді қолданады: Ана организмінде инфекцияның созылмалы ошағын табу; Дене қызуын анықтау; Лабораториялық зерттеу жүргізу Ревматизмнің өршуінде: дене ыстығы шамбалы көтеріледі, СОЭ ұлғаяды, лейкоцитоз және қанның лейкоциттік қалпы солға жылжиды. Сонымен қатар, анемия, протеинурия, цилиндрурия байқаллоды. Жүктілікті созуға болмайтын көрсеткіштер: жүрек какпақшаларының жетіспеушілігінде (қанайналым жетіспеушілігі байқалса), ревматизм өршуінің белсенді фазасында; жыпылық артмиясында, өкпе гипартензиясында, декомпенсацияланған жүрек ақауында (қан айналым жетіспеушілігінен), ревматизмиің белсенді фазасымен бірлескенде.

Жүректің тума ақаулары Бұл ақаулар ревматикалық ақауларға қарағанда сирек кездеседі, 0,5-8 пайыз аралығында, бірінші рет неонатологпен анықталлоды. Тума ақауларының түрлері: а)«Көк» кінарат: Фалло үштігі; Фалло бестігі; Эйзенменгер комплексі б)«Ақ» кінарат: ЖҚАҚ; ЖАК; Баталов өзегінің бітелмеуі; Аортаның тарылуы.

Жүктілік тек толық компенсацияланған «ақ» кінаратты ақауларды ғана рұқсат етіледі. «Көк» кінаратты ақауларда жүктілікке тыйым салынады. Жүктілікті жалғастыруға қарсы көрсеткіштер: қан айналым жүйесі бұзылған жүрек ақаулары; жүректің қос қақпағының тарылуы; созылмалы септикалық эндокардит; жыпылықтағыш аритмия; операция дан кейігі жүрек қақпақшаларының қайта тарылуы (рестеноз); «көк» кінаратты жүрек ақаулары; -миокардиттің жедел және жеделдеу түрлері.

Жүктілік және босану кезеңдерініц ерекшеліктері Жүрек ақауымен ауыратын аналар жүктіліктің бастапқы кезінен әйелдер кеңес орнында диспансерлік бақылауда болып, перзентханаға алдын-ала міндетті түрде үш рет мина мерзімдерде жатуы тиіс: Бірінші рет - үш айға дейінгі мерзімде – жүктіліктің бірінші триместірінде - (12 оптаға дейін): жүрек ақауының түрін анықтап, жүктіліктің жалғастырылуын шешу мақсатында. Екінші рет опта аралығында – жүктіліктің екінші триместірінде - осы кезеңде жүрек кан-тамырлар жүйесіне максималды күш түседі, осыған байланысты қажетті емдерді жүргізу мақсатымен госпитализациялайды. Үшінші рет – босануға дейінгі госпитализация - екі-үш опта бұрын - бұл мезгілде тиісті жүрек ақауының емдерін жүргізіп, босану тәсілін аныктайды. Егер жүктілзк кезінде ревматизм өршіп, жүрек-қан айналымы жеткіліксіз бокса, аритмия байқалса, қаы қысымы жоғары көтерілсе, жүктілік гестозбен асқынса эйелді бірден перзентханаға жатқызу керек.

Влияние беременности на течение заболеваний сердечно-сосудистой системы 26 по 32 недели гестации организм беременной испытывает максимальные нагрузки. Ухудшение течения приобретенных пороков может привести к появлению жалоб на быструю утомляемость, мышечную слабость, тяжесть в ногах, сонливость, сердцебиение и одышку вначале при физической нагрузке, а затем и в покое. Во время беременности возрастает опасность: обострения ревматического процесса (критическими сроками для раз- вития данного осложнения являются 10–11 недель, 26–28 и 32 недели, до 1 го- да после родов). О наличии активности ревматического процесса свидетельствуют увеличение СОЭ, повышение титров циркулирующих антител к экзо- ферментам стрептококка, таких, как антистрептолизин О, повышение в сыворотке крови содержания серомукоида и концентрации C-реактивного белка; увеличивается риск отека легких, нередко происходит прогрессирование хронической сердечно-сосудистой недостаточности; возрастает риск тромбоэмболических осложнений.

Босандыру тәсілдері төмендегі жағдайларға байланысты: Жүрек ақауының түрі мен ағымы; Ревматизмнің белсенділігінің дәрежесіне; Жүктілік мерзіміне; Босану кезеңдерінің ағымина. Кесар тілігіне көрсеткіштер: митралды стеноз ІІ-ІІІ дәрежесі митралды, аорта қақпақшаларының бірлескен жетіспеушілігі; протезді қақпақша; эндокардит; рестеноз; жүктілік кезіңдегі өкпенің ісінуі.

Акушерлік көрсеткіштер: Нэрестенің жамбаспен орнығуы; Плацентаның төмен орналасуы; Қалыпты торналасқан плацентаның мезгілсіз бөлінуі; Нэрестенің дұрыс орналаспауы (көлденең, қиғаш); Жатыр тыртығы; Жасы ұлғайған әйелдер (30-дан жоғары); Тар жамбас; ААА - асқынған акушерлік анамнез; Жоғары дәрежелі миопия; 10. Туа пайда болған «көк» кінарат (әйелді барокамера да босандырады). Босанганнан кейінгі кезеңніц ерекшеліктері. Босанғаннан кейінгі кезеңді өте ұқыпты жүргізу қажет, себебі ревматизмнің өршуі, қанайналымының жетіспеушілігі айқындалуы. Осыған орай бірден ревматизм жене жүрек ақауларына тиісті емдерді толық жүргізіп, ұзартылған төсектік тәртіпті сақтау қажет

Жүктілік кезіндегі анемия Жүктіліктің қалыпты ағымында қанның жалпы көлемі, құрамы өзгереді: жалпы қан көлемі ұлғаяды (плазманың көбеюіне байланысты), гемоглобин мен эритроците (қанның қызыл түйіршігі) төмендейді. Жүктіліктің тұңғыол оптасынан бастап, СОЭ ұлғаяды, біртіндеп лейкоциттер (қанның ақ туйіршігі) көбейеді, канада альбумин азаяды, Жүктілерде анемия өте жиі кездеседі (30% а дейін), эсіресе темір тапшылықты гипохромды анемия 70-95% аралыгында. Сирек кездесетін түрлері: гипохромды - В]2, фолийтапшылыкты, гемолитикалық және гипопластикалық анемия. Анемия жүктілікке дейін немсе жүктілік барысында (екінші жартысында) дамуы мүмкін. Гипохромды анемиясы бар әйелдер көбінесе асқазан-ішек ауруларымен, түмаумен, тонзиллит, гайморит пен ауырған және етеккір циклі бүзылған, өздігінен түсік тастаған, мезгілінен арте босанған эйелдер чтобы.

Гипохромды анемияның патогенезінде төменгі факторлардың да маңызы зор: Темірдің сіңіру қасиетінің бүзылуы; Нашар тамактану; Жүктілік кезінде темірдің көп таралуы жене зат алмасудың бүзылуы. Гипохромды анемия көп эйелдерде жасанды түсік немсе жүктілік, босану, босанғаннан кейінгі кезеңдерде қан шығынының артуынан болады. Клиникасы. Әйел тез шаршағыш келеді, басы айналлоды, жүрегі қағып, шаштарының түсуі байқаллоды. Сырт бейнесі терісі бозарып, кейде дене ыстыгы көтерілуі мүмкін. Қанның гемоглобині жене қызыл түйіршіктері төмендейді.

Босану жене босанганнан кейінгі кезеңдердің ерекшеліктері: босанудың ауытқуы, қағанақ суының мезгілсіз кетуі, патологиялық қан шығынының артуы; нәресте гипоксиясы, асфиксиясы, гипотрофиясы және жарақаттануы кездеседі. Емі: негізгі емі темір препараттарының жене темірге бай тағамдарды қолдану (ферамид, гемостимулин, ферроплекс, феррумлек, конферон). Витаминдер В6 фолий қышқылын кеңінен қолданды. Анемияның ауыр түрінде қан құяды (бөлшектеп), тек әйел босанғаннан кейін. Емнің ұзақтығы жұма.

Несеп шығару жолдары аурулары және жүктілік Пиелонефрит Себептері: Жүктілік кезіндегі бүйрек және зәр шығару жолдарының физиологиялық өзгерістері: Несепағар гипотониясы; Табақша тостағанша жүйесінің кеңеюі; Бүйрек пен тостағаншаларда гемодинамикасының бұзылысы; Өскен жатыр есебінен несепағардың басылуы Бүйрек тас ауруы. Нәтижесінде зәрдің стазы және рефлюкс пайда болады. Асқынулары: жүктілікті көтере алмаушылық,құрсақ ішілік инфекция,ұрықтың дамуының кідіруі.

АІЖ аурулары және жүктілік Жедел аппендицит Жүктілік кезіндегі аппендицит жатырдың өсуі нәтижесінде соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісінің ығысуынан оның иілуі мен созылуына,қанайналымының нашарлауына әкелетін себептер әсерінен дамиды.Содан соң,іш қатуға бейімділік дамып,нәтижесінде ішектегі іркіліс болып,ішек микрофлорасының вируленттігі жоғарылайды. Жүктіліктің кез келген мерзімінде дамыған аппендициттің асқынған,асқынбаған түрлері жүктілікті үзуге көрсеткіш болып есептелінбейді. Жедел аппендицит жүктіліктің өздігінен түсіктер,мерзімінен бұрын босану сияқты асқынулардың себебі болуы мүмкін.

Қант диабеті және жүктілік Қант диабетінің жүктілік,босану және арте неонатальды кезеңнің ағымина әсері: Қант диабетінің қай түрі болмасын жүктілікке кері әсер етеді.Қант диабеті кезінде жиі жүктілікті көтере алмаушылық,гестоз,урогенитальды инфекция,суегіздік,даму ақаулары,ұрық өсуінің тежелуі,микросомия,ұрықтың гипоксиясы мен құрсақ ішілік шетінеуі кездеседі. Босану қағанақ суының мерзімсіз кетуімен,босану қызметінің әлсіздігімен,клиникалық тар жамбаспен,ұрықтың иық белдеуінің қиын шығарылуымен,макросомия нәтижесінде ана мен ұрықтың жарақаттануының жоғарылығымен асқынады. Қант диабетімен ауыратын аналардан туылған балаларда диабеттік фетопатия болады:дене салмағының үлкен,басы мен денесінің диспропорциясы,ісіңкілік,тері асы шел май қабаты шамадан тыс дамыған,беті ай тәрізді,гипертрихоз,беті мен аяқ қолы терісінде петехиалды бөртпелер.

Жүктіліктің қант диабетінің ағымина әсері Жүктілік барысында инсулинге қажеттілік тұрақсиз,сондықтан қажет бокса тағайындалатын препараттың мөлшерінің динамикалық коррекциясы керек.Жүктіліктің бірінші жартысында инсулинге тәуелділік 50% ға төмендейді.Мұны гипогликемиялық жағдайлардың алдын алу үшін ескеру керек.Жүктіліктің екінші жартысында плацентаның гормондарының әсерінен,керісінше,инсулинге қажеттіліктің жоғарылауымен инсулинорезистенттілік дамиды,ол енгізілетін инсулиннің мөлшерін жоғарлатуы талап етеді. Жүктілік соңында гликемия мен глюкозурия төмендейді,сондықтан енгізілетін инсулиннің мөлшерін қайта төмендету керек.

Қ орытынды: Экстрагенитальді патологияның (ЭГП) әйелдің репродуктивті денсаулығына және перинатальді кезеңнің патологиясының пайда болуына деген әсері әлемнің көптеген елдеріндегі негізгі медициналық-әлеуметтік мәселелерінің бірі болып табылады. Әйелдердегі ЭГП түрлерін жүктілікке дейін арте анықтау және емдеу акушерлік патологияның алдын алу шарасы болып табылады, ұрықтың және нәрестенің залалдану қауіпін төмендетеді.

Әдебиет Негізгі Орыс тілінде: Акушерство: учебник + CD. Радзинский В.Е. – М., с. Практическое руководство к предмету «основы сестринского дела». Тарновская И.И., Мухина С.А. – М., 2009 – 512 с Сестринское дело в акушерстве и гинекологии. Дзигуа М.В.,-М., с. Мемлекеттік тілде: Раисова А.Т., Нұрқасымова Р.Ғ. оқулық «Акушерия және гинекология». – Алматы 2006 КөзденоваР.С., Сейітмәмбетова Н.Қ оқулық «Гинекология» Алматы 2000 Қосымша 1. Акушерство. В.И. Дуда, О.Г. Дражина. – М., «Оникс 21 век», Акушерство: учебное пособие. В.И.Бодяжина. – Ростов-на-Дону, «Феникс», Акушерство и гинекология. Л.М. Смирнова, Р.А Саидова, Г. Брагинская. – М., Внутрибольничная инфекция: учебное пособие В.Л Осипова. – М., с 5. Сестринское дело в акушерстве и гинекологии. И.К. Славянова. – Ростов-на Дону «Феникс», В.Б. Цхай «Перинатальное акушерство» учебное пособие.. – Ростов-на Дону «Феникс», ДДҰ бағдарламасы 2008 ж. «Қауіпсіз босану».