TOTAL COMMANDER
Kompyuterning fayllar ombori kutubxonaga oxshaydi. Kutubxonada kitob javonlar va kitob javonlar ichida kitoblar joylashgan. Kitob javonning nomi va kitoblarning nomi bolishi bizga malum. Kompyuterdagi malumotlar bilan ishlash uchun kutubxonaga oxshash juda zor dastur tuzulgan.Bu kutubxona yani Total Commander dasturi haqida soz boradi. Agar kitob javonlarni kotologlarga va kitoblarni fayllar deb xisoblay qolsak juda tushunarliy boladi.Bu dasturga oxshash dasturlar ham bor edi. Bu Norton Commander dasturi. MS DOS da ishlaydi. Bu dasturni dasturchi Piter Norton tomonidan 1979-yilda ishlab chiqilgan. Total Commanderni bu dasturning avlodi deb qarasak boldi. Dasturning korinish rasmlarda keltirilgan. Kompyuterning fayllar ombori kutubxonaga oxshaydi. Kutubxonada kitob javonlar va kitob javonlar ichida kitoblar joylashgan. Kitob javonning nomi va kitoblarning nomi bolishi bizga malum. Kompyuterdagi malumotlar bilan ishlash uchun kutubxonaga oxshash juda zor dastur tuzulgan.Bu kutubxona yani Total Commander dasturi haqida soz boradi. Agar kitob javonlarni kotologlarga va kitoblarni fayllar deb xisoblay qolsak juda tushunarliy boladi.Bu dasturga oxshash dasturlar ham bor edi. Bu Norton Commander dasturi. MS DOS da ishlaydi. Bu dasturni dasturchi Piter Norton tomonidan 1979-yilda ishlab chiqilgan. Total Commanderni bu dasturning avlodi deb qarasak boldi. Dasturning korinish rasmlarda keltirilgan. Bu dasturning versiyalari movjud. Amalyotda keng qollanilib kelayotgan versiyalarini aytib otramiz. Total Commander 6.53, 7.02, , 7. 55, 7.56 va hozirda malumotlarga kora Total Commander 7.57 versioyasi ustida ish olinib bormoqda ekan.
Foydalanuvchining MS DOS AT bilan o'zaro munosabati muloqat prinsipida qurilgan, foydalanuvchi klaviaturadan kerakli buyruqni terib tugmachani bosadi, shundan so'ng MS DOS kiritilgan buyruqni bajaradi. Mazkur muloqat ko'rimsiz va aytarli qulay bo'lmagani uchun, hozirgi paytda disklardagi kataloglardan boshqasiga o'tish, fayllardan nusxa olish, ularni so'rash va yo'qotish MS DOS bilan ishlashda eng kop foydalaniladigan operatsiyalarni to'liq ekran rejimida bajarishga imkon beradigan dastur-qobiqlaridan keng foydalaniladi. Bunday dastur- qobiqlariga misol QDOS, PsTools, TOTAL COMMANDER va boshqalarni keltirish mumkin. Foydalanuvchining MS DOS AT bilan o'zaro munosabati muloqat prinsipida qurilgan, foydalanuvchi klaviaturadan kerakli buyruqni terib tugmachani bosadi, shundan so'ng MS DOS kiritilgan buyruqni bajaradi. Mazkur muloqat ko'rimsiz va aytarli qulay bo'lmagani uchun, hozirgi paytda disklardagi kataloglardan boshqasiga o'tish, fayllardan nusxa olish, ularni so'rash va yo'qotish MS DOS bilan ishlashda eng kop foydalaniladigan operatsiyalarni to'liq ekran rejimida bajarishga imkon beradigan dastur-qobiqlaridan keng foydalaniladi. Bunday dastur- qobiqlariga misol QDOS, PsTools, TOTAL COMMANDER va boshqalarni keltirish mumkin.
TOTAL COMMANDER ni Shaxsiy EHMga yuklash TOTAL COMMANDER ni Shaxsiy EHMga yuklash TOTAL COMMANDER yuklash buyruq qatoriga "TC" terilishi bilan amalga oshiriladi. Kamroq operativ xotira talab etadigan, lekin bir muncha sekinroq ishlaydigan TC versiyasini qoyish mumkin. Bu TCSMALL dasturi bilan amalga oshiriladi. Odatda TCSMALL.EXE fayli TCS.EXEga qayta nomlanadi va chaqirish buyrugi "TCS" bo'ladi. TCdan chiqish uchun [F10] tugmachasi bosiladi. Ekranda TCdan chiqishni tasvirlovchi soroq paydo bo'ladi, chiqish uchun [ENTER]ni yoki "Y"ni bosiladi, inkor qilish uchun [ESC] yoki "N" bosiladi. TOTAL COMMANDER yuklash buyruq qatoriga "TC" terilishi bilan amalga oshiriladi. Kamroq operativ xotira talab etadigan, lekin bir muncha sekinroq ishlaydigan TC versiyasini qoyish mumkin. Bu TCSMALL dasturi bilan amalga oshiriladi. Odatda TCSMALL.EXE fayli TCS.EXEga qayta nomlanadi va chaqirish buyrugi "TCS" bo'ladi. TCdan chiqish uchun [F10] tugmachasi bosiladi. Ekranda TCdan chiqishni tasvirlovchi soroq paydo bo'ladi, chiqish uchun [ENTER]ni yoki "Y"ni bosiladi, inkor qilish uchun [ESC] yoki "N" bosiladi.
TCni avtomatik tarzda yuklash uchun amaliyot tizimi yozilgan tub katalogidagi Autoexec.bat fayliga TCni yuklash buyrug'i yozib qo'-yiladi. Yani TC.EXE bu holda shaxsiy EHM yuklangandan so'ng Autoexec.bat faylidagi buyruqlar avtomatik tarzda bajarilishi bilan bir qatorda NORTON COMMANDER dasturi ham avtomatik tarzda yuklanadi. TCni avtomatik tarzda yuklash uchun amaliyot tizimi yozilgan tub katalogidagi Autoexec.bat fayliga TCni yuklash buyrug'i yozib qo'-yiladi. Yani TC.EXE bu holda shaxsiy EHM yuklangandan so'ng Autoexec.bat faylidagi buyruqlar avtomatik tarzda bajarilishi bilan bir qatorda NORTON COMMANDER dasturi ham avtomatik tarzda yuklanadi. 3. MS DOS ATning yangi katalogni yaratish MD buyrug'i TC dasturida [F7] funktsional tugmachasi orqali bajariladi. 3. MS DOS ATning yangi katalogni yaratish MD buyrug'i TC dasturida [F7] funktsional tugmachasi orqali bajariladi. Misol. Vinchesterning "S" bo'limida yangi "LAB" nomli katalog ochish talab etilsin. Buning uchun ekranda "S" bo'limining tub katalog joylashgan jadvalini chiqarib olamiz. So'ng [F7] tugmachasini bosamiz. Ekranda kichkina o'lchamli ramka chiqadi. Unda: Misol. Vinchesterning "S" bo'limida yangi "LAB" nomli katalog ochish talab etilsin. Buning uchun ekranda "S" bo'limining tub katalog joylashgan jadvalini chiqarib olamiz. So'ng [F7] tugmachasini bosamiz. Ekranda kichkina o'lchamli ramka chiqadi. Unda:
Total Commander dasturidagi yordamchi tugmalar Total Commander dasturidagi yordamchi tugmalar F1 Yordam F2 Joriy darchani qayta o`qish F3 Fayl matnini ko`rish F4 Fayl matnini tahrirlash F5 Fayldan nusxa olish F6 Faylni boshqa katalogga ko`chirish F1 Yordam F2 Joriy darchani qayta o`qish F3 Fayl matnini ko`rish F4 Fayl matnini tahrirlash F5 Fayldan nusxa olish F6 Faylni boshqa katalogga ko`chirish (oldingi joyida qoldirmasdan) F7 Katalog hosil qilish F8 katalog yoki faylni o`chirish F9 Menyular bo`limiga o`tish F10 Menyular bo`limiga o`tish va qaytish (oldingi joyida qoldirmasdan) F7 Katalog hosil qilish F8 katalog yoki faylni o`chirish F9 Menyular bo`limiga o`tish F10 Menyular bo`limiga o`tish va qaytish
ALT+F1 Chap panel diskini o`zgartirish ALT+F2 O`ng panel diskini o`zgartirish ALT+F3 Faylni tez ko`rish ALT+F4 Dasturdan chiqish ALT+F5 Tanlangan fayllarni arxivga joylash ALT+F7 Izlash ALT+F8 Komandalar satri ro`yxatini ko`rsatish ALT+F9 Faylni arxivdan ochish ALT+F10 Kataloglar daraxtini ko`rsatish SHIFT+F3 Fayl matnini ko`rish SHIFT+F4 Yangi matnli fayl hosil qilish SHIFT+F5 Fayldan o`zi turgan katalogga boshqa nom bilan nusxa olish SHIFT+F10 Kontekst menyuni ko`rsatish SHIFT+CTRL+F5 Fayllarga yorliq qo`yish SHIFT+F6 Fayl yoki katalog nomini o`zgartirish SHIFT+ESC Total Commander ni yig`ish
ALT+(/) Oldindan kirilgan kataloglarga qaytish va o`tish ALT+ Oldindan kirilgan kataloglar ro`yhatini chiqarish NUM + Belgilash NUM - Belgilash bekor qilish NUM * Belgilanmagan fayllarni belgilash NUM / Belgilashni tiklash CTRL+NUM + Hammasini belgilash CTRL+NUM - Belgilashni bekor qilish ALT+NUM + Joriy fayl kengaytmasi bilan bir xil bo`lganlarni belgilash CTRL+PgUp Yuqori katalogga o`tish Backspace Yuqori katalogga o`tish CTRL+PgDn Katalog va arhivlarni ochish CTRL+(/) Katalog yoki arhivni qo`shni darchaga ochish. CTRL+F1 Faylning faqat nomini k`orsatish CTRL+F2 Fayl haqida to`la ma`lumotni ko`rsatish CTRL+SHIFT+F2 Izohlarni ko`rish (Ctrl+Z izoh qo`yish) CTRL+F3 Fayl nomi bo`yicha tartiblash CTRL+F4 Fayl kengaytmasi bo`yicha tartiblash CTRL+F5 Fayl vaqti bo`yicha tartiblash CTRL+F6 Fayl hajmi bo`yicha tartiblash CTRL+F7 Fayllarni tartiblanmagan ro`yhati CTRL+F8 Kataloglar strukturasini chiqarish CTRL+F9 Faylni chop etish
CTRL+F10 Hamma fayllarni ko`rsatish CTRL+F11 Faqat programmalarni ko`rsatish CTRL+F12 Belgilangan fayllarni ko`rsatish CTRL+A Hamma fayllarni belgilash CTRL+B Katalogdagi barcha fayllar ro`yhatini ko`rsatish CTRL+C Fayldan buferga nusxa olish CTRL+F FTP serverga bog`lanish CTRL+SHIFT+F FTP server bilan bog`lanishni to`xtatish CTRL+L Belgilangan fayllar hajmi haqida ma`lumot olish CTRL+N Yangi FTP bog`lanish CTRL+P Joriy katalogni komondalar satriga yozish CTRL+Q katalog hususiyatini yoki faylni tez ko`rish CTRL+T Yangi kataloglar bo`limi ochish va uni joriy qilish CTRL+SHIFT+T Yangi kataloglar bo`limi ochish CTRL+U Kataloglarni almashtirish CTRL+SHIFT+U Kataloglarni va kataloglar bo`limini almashtirish CTRL+V buferdan qo`yish CTRL+W Kataloglar bo`limini yopsh CTRL+SHIFT+W Barcha kataloglar bo`limini yopsh CTRL+X Buferga qirqib olish CTRL+Z Fayl izhohini tahrirlash CTRL+TAB Keyingi kataloglar bo`limiga o`tish CTRL+SHIFT+TAB Oldingi kataloglar bo`limiga o`tish TAB Bir paneldan boshqasiga o`tish INSERT Fayl yoki katalogni ajratish ALT+ENTER Hususiyat darchasini ko`rish.CTRL+F10 Hamma fayllarni ko`rsatish CTRL+F11 Faqat programmalarni ko`rsatish CTRL+F12 Belgilangan fayllarni ko`rsatish CTRL+A Hamma fayllarni belgilash CTRL+B Katalogdagi barcha fayllar ro`yhatini ko`rsatish CTRL+C Fayldan buferga nusxa olish CTRL+F FTP serverga bog`lanish CTRL+SHIFT+F FTP server bilan bog`lanishni to`xtatish CTRL+L Belgilangan fayllar hajmi haqida ma`lumot olish CTRL+N Yangi FTP bog`lanish CTRL+P Joriy katalogni komondalar satriga yozish CTRL+Q katalog hususiyatini yoki faylni tez ko`rish CTRL+T Yangi kataloglar bo`limi ochish va uni joriy qilish CTRL+SHIFT+T Yangi kataloglar bo`limi ochish CTRL+U Kataloglarni almashtirish CTRL+SHIFT+U Kataloglarni va kataloglar bo`limini almashtirish CTRL+V buferdan qo`yish CTRL+W Kataloglar bo`limini yopsh CTRL+SHIFT+W Barcha kataloglar bo`limini yopsh CTRL+X Buferga qirqib olish CTRL+Z Fayl izhohini tahrirlash CTRL+TAB Keyingi kataloglar bo`limiga o`tish CTRL+SHIFT+TAB Oldingi kataloglar bo`limiga o`tish TAB Bir paneldan boshqasiga o`tish INSERT Fayl yoki katalogni ajratish ALT+ENTER Hususiyat darchasini ko`rish.