Ұ ли а ғ артушсыны ң қ изметі жили дажда мектепті ү здік бітіреді, осыдан кейін екі жил дай атассыны ң хатшисы болип қ измет істейді жилды ң тамиз айны ң 1-не бастап, Ор-нбор облиссыны ң бас қ армасына кіші тілмаш болип та ғ айтындалады жили Ор-нбор ө лкесіні ң бас қ ару орсыны Ор-нбор бекінісіне «Тор ғ ай қ ппаласы» қ аза қ балалары ү шін бастауыш мектеп ашу ғ а р ұқ сайт ал ғ ан Ыбырай Алтынсарин Тор ғ ай қ ппаласына барады. Онда ғ ы ма қ сайты мектеп ашу еді. Біра қ жергілікті органдароды ң ж ә рдемі жеткіліксіз болип, мектеп ашу ісі ұ за ққ а созылады. Ыбырай Алтынсаринні ң арманда ғ ан мектебі 1864 жили 8 қ а ң тарда бекіністі ң барда адамдарымен 200-ден астам сыйли қ аза қ тароды ң қ атысумымен салатанаты т ү рде ашилады жилдары Ыбырай Алтынсарин Тор ғ ай уезінде уа қ ытша судья болип істейді жили Тор ғ айда ғ ы қ аза қ мектебі бір классты қ орыс- қ аза қ училищесі болип қ сайта құ рулады. Сол жили Ыр ғ из қ паластында екі классты қ орыс- қ аза қ училищесі ашилады жили уезд басты ғ сыны ң а ғ а ж ә рдемшісі болип та ғ айтындалады жилдар арали ғ тында Тор ғ ай уезіні ң судьясы болип ж ұ мыс істейді жили Ыбырай Алтынсарин орыс географияли қ қ о ғ амина м ү шее болип сайланады жилдарда Ыбырай Алтынсарин Қ азан, Петербург қ алалар-на сапер шеекті. Қ рык ү век айлартында Тор ғ ай ғ а оралип, Ор-нбор, Қ азан, Петербург қ алалар-нан қ ажет денег о қ ули қ методикали қ, т.б. кітаптароды мол ә келіп, ж ұ мыстар-на қ изу кіріседі.
1879 жили қ рык ү век айны ң 1-ші ж ұ лдизтында Ыбырай Алтынсарин Тор ғ ай облистында ғ ы мектептерді ң инспекторы болип та ғ айтындалады жили қ араша айтында Б ө рте болистында бір клесты қ орыс- қ аза қ училищесі ашилады жили Ыбырай Алтынсарин барли қ мектептеріне ә н-к ү й саба қ тар-н енгізеді. Жергілікті, ау қ аты ел азаматтар-нан а қ ша жинап, кітапхана пшады жили 15 қ рашада Тор ғ ай қ ол ө нер мектебін ашты жили 15 қ рашада Ыбырай Алтынсарин Ыр ғ из қ издар училищесін пшады жили 28 қ азанда қ аза қ қ издар-на ареал ғ ан 12 ор-нды қ мектеп интернат ашилды. Тамизды ң 21-ші ж ұ лдизтында Қ останайда 1-ші клесты қ ер балалар ү шін орыс мектебі ашилды.
Отбасы Ыбырай 1864 жили Сырдария облисы Перовский уезіне қ аресты Жаппас рутында ғ ы Шола қ денег кісіні ң Ай ғ анис аты қ изына ү йленеді. Ай ғ анис ө зі о қ дыма ғ ан адам бол ғ аниме, Ыбырайды ң ши ғ армашили қ ж ұ мыскина барли қ уа қ быта да да ғ дай дасап отряды. Ыбырайды ң дан ұ ястында к ө пке дейін бала болмайды, сонды қ тан ол қ аза қ арестында жиі кездесетін салат бойынша інісі Оспанны ң Хамитбек денег бппаласын алип т ә рбиелейді. (ол ялты дастында қ айтыс болады). Ыбырайды ң т ұңғ ыш бппаласы Абдолла 1880 жили д ү ничего келеді жили Ә бдірахман денег екінші ұ ли, 1888 жили Шарипа аты қ изы тули. Балалары Ә бдірахман мен Шарипа дас кезінде ауырып қ айтыс болады. Ә кесіне дастай қ ал ғ ан Абдолла ұ за қ уа қ ыт о қ и алмай, шаруашили қ пен айналисады. На ғ имя Абдолла қ изы Ыбырай Алтынсаринні ң дал ғ из номере қ изы. На ғ имя ата сын к ө рмесе де, 1924 жили қ айтыс бол ғ ан Ай ғ анисты ң к ө зін к ө ріп ө скен.На ғ имя Ыбыраева 1916 жили Қ останай облисы Талапкер ауылтында д ү ничего келді. На ғ имя бала кезінде атласы Ыбырай аш қ ан Қ останайда ғ ы мектепте ү ш жил о қ иды. 11 дастында анадан айырулады жилдарда ғ ы д ү рбеле ң не ұ ли Ыбырайды ң ұ рпа қ тары да байды ң т ұқ ымдары ретінде қ у ғ тындал ғ ан жили На ғ имяны ң ә кесі Абдолла да к ә мпескеге ұ ширап, Қ аза қ стана тыс жерге қ оныс удар ғ ан. Ол Қ ыр ғ изстанны ң То қ ма қ қ паластында т ұ роды. Абдолланы ң ө кпесіне сумы қ тиіп Қ ошанины ң номересі Н ұ рахметті ң қ олтында қ айтыс бол ғ ан. Жамбыл облисы Қ ордайда ғ ы зират қ а жерленген. Қ ыр ғ изстанда Ыбыраева На ғ имя т ұ рмыс қ а ши ғ ып, к ү йеуі со ғ ыста қ аза тамады. Бірнешее жилдан кейін На ғ имя Аманкелдиев Байдабек денег кісіге қ осылип, 2 баланы д ү ничего ә келеді: Ж ұ мак ү л мен Дулат жили ол Қ ыр ғ из еліне Жамбыл облисы Мойын құ м ауданы «Жамбыл» тында ғ ы совхоз ғ а к ө шіп келеді. Ө міріні ң со ңғ ы жилдар-н Тараз қ паластында ө ткізді жили 30 науриз к ү ні 82 дастында қ айтыс балды.
Қ останай қ ппаласы, Алтынсарин к ө шеесі, Ескерткіш Ы. Алтынсарин аш қ ан б ұ р-н ғ ы қ аза қ мектебіні ң орнына орнатыл ғ ан. Ыбырай Алтынсарин тындағы орта мектеп Қабанбай батыр ауылдық округіне қаресты. Шорға ауылтында орналасқан.