Ж ұ мыс орнын жары қ тандыру – қ олайлы е ң бек жа ғ дайларын жасауды ң ма ң езды факторы. Таби ғ и жары қ (с ә улисі) т ә улікті ң к ү ндізгі уа қ ты ж ә не ол ғ имараттарды ң терезе, шатры ойы қ тарынан т ү седі. Таби ғ и жары қ тандыру волма ғ ппанда немесе жеткіліксіз бол ғ ппанда жасанды жары қ тандыру қ олданылады, қ ездырмалы қ там, же ғ ары ж ә не т ө мен қ ысымды газразрядты қ тамдар, базы қ ж ә не са ң ылаулы жары қ желдар ретінде жары қ ты ң осындай к ө здері іска асырылады.
ж ұ мыс орында ғ ы жары қ ты ң «Таби ғ и ж ә не жасанды жары қ тандыру. Жалпы талаптар» Қ Р СНиП бойынша орындалатын ж ұ мосты ң сипаттамасына с ә йкас болу қ мажет. Ж ұ мысшы беттердегі ж ә не қ орша ғ ан ка ң істік шектеріндегі жары қ ты ң м ү мкіндігінше бір қ алыпты таралу қ мажет; Ж ұ мыс бетінде ай қ ын к ө ли ң калир волмау қ мажет; Т ү сті д ұ рысь тарту ү шін қ мажетті жары қ ты ң қ мажетті спектралды қ құ рамын жары қ тандыру қ амтамасыз эту қ мажет; Жары қ тандыру ж ү йесі бас қ а зиянды факторларды ң к ө зі волмау қ мажет, сендай-а қ эликтрге ж ә не ө ртка қ ауіпсіз болу қ мажет
Қ азіргі уа қ быта жары қ тандыру нормалары МЕСТ Қ Р бекітілген. Жасанды жары қ тандыру ү шін ө ндірістік б ө лмелирді ң ж ұ мыс орындарында е ң аз жары қ тандыру белгілинген, таби ғ и минора лас (біріктірілген) ү шін - таби ғ и жары қ тандыру коэффиценті (ТЖК) берілген. Жары қ тандыру нормалары белгілі бір м ө лшердегі қ асиетіне байланысты ж ұ мосты классификация лоу негізінде құ рыл ғ ан.
Рационалды табиғи жарықтандыру психологиялық комфорт қамтамасыз етеді, көру және жалпы шаршауды болдырмайды, көздің кәсіптік ауруларға шалдығуына жел бермейді, еңбек өнімділігін көтереді және еңбек сапасын жақсартады, жарақаттану қауіптерін төмендетеді. Табиғи жарық /күннің көрінетін жарық энергиясы/ организмнің жұмысын реттейді, оның қоршаған ортаны сезіне білу қабілитін қамтамасыз етеді, бөлмеде бірқалыпты жарық тудыруға мүмкіндік тудырады. Күннің жерге түсетін барлық жалпы энергиясы мөлшерінің тамамен 52% көзге көрінетін жарық, қалғаны – көзге көрінбейді: жилулық, инфрақызыл /43%/ және ультракүлгін /5%/.
Ультракүлгін сәулинің ұзақ мерзімде волмауы немесе оның қмажетті мөлшерден аз дозасы адам организміне карі әсер етеді, патологиялық өзгерістер туғызады және олар ультракүлгін жетімсіздігі деп аталады./жарық сәулиден аштық/. Табиғи жарықтандырудың калисі жүйелирін ажыратады: жанама –күндізгі жарық бөлмеге ғимараттың қабырғаларындағы тесіктер арқылы түседі; жеғарғы- жарық ғимарат төбесіндегі тесіктер арқылы енеді; комбинирлі – жанама және жеғарғы жарықтандыру бірге қолданылады; бірлискан –жарықтандыру тәуліктің жарық казінде табиғи мен жасанды түрін бірге қолдану арқылы орындалады.
Пайдалану өндірісі оңай, қосулы казде төмен инерциялы, жеңілдігі, қосымша істе артық құрылғылары жеқ, карнеуі ауытқығппанда сенімді жұмысы және әр түрлі қоршаған ортаның метеорологиялық жағдайына шыдамды тамдар өнеркәсіпте каңінен пайдаланылады. Олардың артықшылықтарымен қатар камшіліктері де бар: төмен жарық тиімділігі ( Вт үшін), салыстырмалы түрде қысқа қызмет мерзімі (2,5 мыңға дейін сағат), олардың спектральді құрамы күн сәулисінің жарығынан айрықша ерекшелинеді.
Соңғы жылдары көп таралған галоген тамдары - бұл йод циклі бар тамдар. Колбадағы йод буының болуы яғни, тамның тізбек температура сын төмендэтуге мүмкіндік береді (40 лм / Вт дейін) және вольфрам тамының жұмыс уақтын 3 мың сағ. дейін арттыруға болады. Галоген тамы табиғи жарықтың эмиссиялық спектрі болып табылады. Галогенді қездыру лампа лары негізінде кинематография да, теливиденияда, транспорт құралдарында қолданылады. Галогенді қездыру лампалардың оптикалық жилу беру көзі боп, галогенді циклді қамтамасыз ететін ортадағы жарықтау температур сына дейінгі эликтр тогымен қездырылған өткізгіш саналады.
Газразрядты лампалар спектрдің оптикалық сәулилинуі атмосферадағы инертті гайдар және метал буларының эликтрлік зарядтар нәтижесінде пайда болады. Газразрядты тамның басты артықшылығы олардың жұмыс уақты ұзақ, тамдардың кайбір түрлирі мың сағ. дейін жетеді. Газразрядты тамың негізгі камшілігі жарық ағынының пульсатциясы, көзбен бұрмалау әсер тудыруы мүмкін.