Гуманитарлық педагогикалық колледжі Ашық сабақ. Тақырыбы: Терінің қызметі мен құрылысы

Сабақ жоспары Пән аты: Анатомия,физиология және гигиена негіздері Тобы: Күні: Терінің қызметі мен құрылысы Дәріс тақырыбы: Терінің қызметі мен құрылысы Сабақтың мақсаты: Терінің қызметі мен құрылысы 1.Білімділік : Терінің қызметі мен құрылысы туралы мәлімдеме беру, тарау бойынша алған білімдерін тексеру, пәнге қызығушылығын, оқуға ынтасын арттыру 2.Тәрбиелік : Оқып отырған пәніне қызығушылығын, мақсаттылығын талдай білуге тәрбиелеу 3.Дамытушылық : Ойлауға берілген сұрақтарға нақты жауап берегу, жолдастарының жауабын толықтыруға, өзінің көз-қарасын дәлелдеу және сайта білу

* Сабақтың түрі: теориялық * Сабақтың типі : аралас сабақ Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ - жауап, баяндау. Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ - жауап, баяндау. Көрнекі құралдар:кестелер, оқулықтар, интерактив ты тақта, слайдттар * Пән аралық байланыс: биология, гигиена, медицина

Сабақтың мазмұны мен барсы: * 1.Ұйымдастырушылық бөлімі: сәлемдесу,студенттерді тугелдеу. 2.Үй тапсырмасын сұрау: Сұрақтар:

Сәйкестігін тап * Эритроцит * Лейкоцит * Гемоглобин * Фагоцитоз * Антидене * Иммунитет * Оттегін тасымалдайтын күрделі нәруыз Ауруды қабылдамайтын қасиеті бар «Обыр» жасушаларының қызметі Микробтардан қорғайтын нәруыз Ядросыз қызыл қан түйіршіктері Ядролы ақ қан түйіршіктері

* Сұрақтар 1. Жасушалар жиынтығы: 2. Эпителий ұлпасы қай жерлерде кездеседі? 3. Жүректің қабырғасы наше қабаттан тұрады? 4. Зәршығару жүйесіне: 5. Адамда қанша бүйрек бар 6. Ересек адама несепағардың ұзындығы қанша см 7. Ағзада жұп мүшелерді этап беріңіз 8. Қанның құрамы 9. Сүйектердің құрамына қай затрат кіреді? 10. Бас сүйегін этап беріңдер

* Жа ң а саба қ * Терінің құрылысы * Терінің қызметі * Тері аурулары

Адам терісі негізінен үш қабаттан тұрады. Терінің сыртқы қабаты - эпидермис (лат. ері - сырты, үсті, derma - тері), ортаңғы қабаты - нағыз тері (дерма), ішкі қабаты - шелді қабаты деп аталады. Соңғы кезде шелді қабатпен нағыз тері қабатын біріктіріп, бір қабат деп санауда.лат.дерма Терінің эпидермис қабаты - көп қабатты жалпақ эпителий (жабын) ұлпасынан тұрады. Оның қалыңдығы атқаратын қызметіне сәйкес түрліше болады. Үнемі механикалық күш түсетін жерлерде (алақанда, та банда) эпидермис едәуір қалың (0,5-2,3 мм).Көкіректе,құрсақта,санта, білекте,мойында эпидермис қабатының қалыңдығы 0,020,05 мм-денэпителийжабынмеханикалық күшэпидермис аспайды.Эпидермистің өзі екі қабаттан тұрады. Оның сыртқы қабаты мүйізді қабат деп аталады. Бұл қабаттағы тіршілігін жойған жасушалар қайызғақ түрінде үнемі түлеп түсіп отрады.Қайызғақ көбіне шагтың арасынан айқын көрінеді. Эпидермистің мүйізді қабаты теріні сыртқы ортаның зиянды әсерлерінен қорғайды, ауру қоздырушы ағзаларды өткізбейді. Мүйізді қабаттан шаг, түктер, тырнақтар пайда болған. Эпидермистің ішкі қабатын -өсуші қабат дейді. Бұл қабатта бірқатар тірі жасушалар орналасқан. Ондағы жасушалардың үнемі бөлінуі арқылы тері қалпына келіп отрады. Өсуші қабаттағы жасушалардың бөлініп көбеюі тырнақтардың да, түктердің де өсуіне септігін тигізеді. Терінің екінші қабаты - нағыз тері қабаты (дерма). мүйізді қабатқайызғақҚайызғақ Дерма Дерма «тері» денег ұғымды білдіреді. Сондықтан да тері ауруларын емдейтін дәрігерді дерматолог деп атайды.дерматолог * Терінің құрылысы Адам терісі негізінен үш қабаттан тұрады. Терінің сыртқы қабаты - эпидермис (лат. ері - сырты, үсті, derma - тері), ортаңғы қабаты - нағыз тері (дерма), ішкі қабаты - шелді қабаты деп аталады. Соңғы кезде шелді қабатпен нағыз тері қабатын біріктіріп, бір қабат деп санауда.лат.дерма Терінің эпидермис қабаты - көп қабатты жалпақ эпителий (жабын) ұлпасынан тұрады. Оның қалыңдығы атқаратын қызметіне сәйкес түрліше болады. Үнемі механикалық күш түсетін жерлерде (алақанда, та банда) эпидермис едәуір қалың (0,5-2,3 мм).Көкіректе,құрсақта,санта, білекте,мойында эпидермис қабатының қалыңдығы 0,020,05 мм-денэпителийжабынмеханикалық күшэпидермис аспайды.Эпидермистің өзі екі қабаттан тұрады. Оның сыртқы қабаты мүйізді қабат деп аталады. Бұл қабаттағы тіршілігін жойған жасушалар қайызғақ түрінде үнемі түлеп түсіп отрады.Қайызғақ көбіне шагтың арасынан айқын көрінеді. Эпидермистің мүйізді қабаты теріні сыртқы ортаның зиянды әсерлерінен қорғайды, ауру қоздырушы ағзаларды өткізбейді. Мүйізді қабаттан шаг, түктер, тырнақтар пайда болған. Эпидермистің ішкі қабатын -өсуші қабат дейді. Бұл қабатта бірқатар тірі жасушалар орналасқан. Ондағы жасушалардың үнемі бөлінуі арқылы тері қалпына келіп отрады. Өсуші қабаттағы жасушалардың бөлініп көбеюі тырнақтардың да, түктердің де өсуіне септігін тигізеді. Терінің екінші қабаты - нағыз тері қабаты (дерма). мүйізді қабатқайызғақҚайызғақ Дерма Дерма «тері» денег ұғымды білдіреді. Сондықтан да тері ауруларын емдейтін дәрігерді дерматолог деп атайды.дерматолог

Терінің дерма қабаты дәнекер ұлпадан түзілген. Оның қалыңдығы 1-2,5 мм. Дерманың эпидермиске жанаса орналасқан сыртқы қабатын - емізікшелі (сосочковый), ішкі жағын - торты (сетчатый) қабат дейді. Дерманың емізікшелі қабаты тығыз талшықты дәнекер ұлпадан тұрады. Бұл қабатта қантамырлары, лимфа тамырлары, жүйке талшықтары өте жиі орналасқан. Эпидермисті қажетті қоректік затратмен осы қабат қамтамасыз етіп тұрады. Емізікшелі қабаттағы тарақ, емізік тәрізді өскіндерге байланысты әр адам терісінің сыртқы бедері түрліше болады. Қылмысты істерді анықтауда саусақ ұшындағы тері бедері көп пайдасын тигізеді. Дерманың торты қабаты, тірек қызметін атқарады. Бұл қабатта түктің түбірі, тер және май бездері орналасады. Теріде сүт бездері болады. Тер бездері де сыртқы секреция бездеріне жатады.Тер бездерінің пішіні түтікке ұқсас, оның өзегі терінің сыртына кішкене тесікшелер - шұрықтар түрінде ашылады. Тер бездері алақанда, та банда, қолтықта, тақымда көп шоғырланған. Тер бездері арқылы термин бірге ыдырау өнімдері бөлінеді. Тер бездерінен бөлінген тер дене температурасының тұрақтылығын сақтайды. Балаларда тер бездері нашар дамыған.Майлы бездердің өзектері түктердің түбіріне ашылып, түктерге, теріге май бөледі. Майлы бездерден бөлінген май теріні құрғап кетуден сақтайды, теріге суды өткізбейді. Терінің жұмсақтығы мен серпімділігін қамтамасыз етеді. Майлы бездер баста, бетти көбірек болады. Теріде болатын ерекше жасушалар күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерінен пигмент (меланин) бөліп, терінің түсі қараяды. Оның қорғаныштық мәні бар.Тері шелмайы қабаты (гиподерма) да дәнекер ұлпадан тұрады, хонда ссмайлы қосылыстар көп болады. Мұнда жиналған ссмайлы затратды ағза қажет кезінде пайдаланады. Терінің бұл қабаты ағзаны суықтан және сыртқы ортаның механикалық әсерлерінен қорғайды. дермадәнекер лимфа тамырларыжүйке талшықтарытарақтері бедеріТер бездеріТер бездерімайультракүлгінгиподермадәнекер

І-Эпидермис, ІІ-Дерма (нағыз тері қабаты), ІІІ-Тері асты шел қабаты 1-Түк, 2-мүйізді қабат,3-өсуші қабат,4- тер безінің саңылауы,5- жүйке талшықтарының ұштары,6-тер безі, 7-түкті тікірейтетін бұлшықет,8-май безі,9-шел қабатындағымай ұлпасы, 10-қан тамырлары

* Тері - адам денесінің сыртқы жабыны. Тері ағзада әр түрлі қызмет атқарады. Ішкі мүшелерді сыртқы ортаның механикалық әсерінен (соғылудан, жарақаттанудан) қорғайды. Тері микробтарды, еріген улы және зиянды затратды өткізбей қорғаныштық қызмет атқарады. Тері ағзадағы зат алмазу үдерісіне қатысады. Негізінен су мен жилуалмазуда маңызы бар. Сыртқы ортаның температурасы қаншалықты ауытқығанымен, адамның дене температурасы үнемі тұрақты болады. Дене температурасының үнемі тұрақты деңгейде болуын қамтамасыз ететін физиологиялық үдерістерді жилу реттелудейді.зат алмазусужилу * Тері арқылы сумин бірге түрлі тұздар (хлореллы), сүт қышқылы, азоттық алмазу өнімдері сыртқа шығарылады. Тері қанайналым үдерісінде қан сақталу қоймасының да қызметін атқарады. Ересек адам терісінің қылтамырларында 1 литрдей қан болады. Теріде көптеген жүйке талшықтары, сезгіш жасушалар шоғырланған. Сондықтан тері сезім мүшесінің қызметін де атқарады. Адам тері арқылы бір заттың жанасқандығын, температурный, ауырғанды сезеді.тұздарсүт қышқылыазоттық алмазуқан жүйке талшықтары * Терінің витаминдер алмазуына да қатысы бар. Теріде болатын ерекше затратдан күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерінен Д витамині түзіледі. Теріде аздаған мөлшерде газ алмазу үдерісі жүреді, яғни оттекті сіңіріп, көмірқышқыл газын бөледі. Адам терісіндегі тер, май және сүт бездері арқылы ыдырау өнімдері бөлінеді. Теріде ағзадағы артық май қор ретінде жиналады.ультракүлгінгазоттектікөмірқышқылтермайсүт бездерімай

*. *. * Безеу көбінесе 14–16 жастағы балаларда болады. Бұл – жыныстық жетілудің уақытша қосымша әсері. Май бездерінің шығаратын өзегі бітеледі де, оған ауру тудыратын микробтар түсіп, қабынады. Айналасындағы тері тығыздалып, қызарады да кішкентай түйін пайда болады, ол жиі іріңдейді. Олар уақытша пайда болады, бірақ терінің көп бөлігіне жайылып ауыруы мүмкін. Безеу бетті, кеудені, арқаның жоғары бөлігін зақымдайды.жыныстық жетілудіңмикробтартерітерініңбеттікеуденіарқаның * Безеудің алдын алу. Безеудің алдын алу үшін теріні таза ұстап, май бездерінің өзегі бітеліп қалмауы үшін бетті үнемі сабынмен жук керек. Ыстық және суық сумин алма- кезек жуыну жақсы көмектеседі. Өте азы, тәтті, дәмдеуіштер (бұрыш, қалампыр, т.б.) қосылған тамақты жеуден, кофе, какао, қою шай ішуден бас тарту қажет. Асқынған жағдайда дерматолог дәрігерге көріну керек.кофекакаошай

* Саңырауқұлақтар тудыратын аурулар тері ауруларының үлкен тобин құрайды. Бұл микроорганизмдер денені, бас, аяқ немесе қолды зақымдайды, бірақ көбінесе аяқтың башпайлары зақымдалуы мүмкін. Уақыт өте кале аяқ басының зақымдалған терісі терең жарылып, процесс тырнаққа өтуі мүмкін. Сонымен қатар саңырауқұлақты микроорганизмдер инфекция табань сүйелінің дамуына себепші болады. Бұл косметикалық кемшілік қана емес, жұқпалыинфекция вирус ауруы болып табылады. Саңырауқұлақтарвирус тудыратын аурулар аллергиялық реакциялардың дамуына себепші болуы немесе аллергиялықаллергиялық ауруларды, мысалы, бронх демікпесін асқындыруы да мүмкін. Саңырауқұлақтар тудыратын аурулар адамант адамға оңай беріледі. Бұл, әсіресе иммунитеті нашар қала тұрғындары үшін өзекті мәселе. Аяқты қысатын аяқ киім кию, қоғамдық моншаға, бассейнге түсу саңырауқұлақтар тудыратын аурулардың таралуына себепші болуы мүмкін. Жоғары ылғалдылық кезінде саңырауқұлақ теріге бөгетсіз енеді.иммунитеті

Саңырауқұлақтар тудыратын аурулардың алдын алу * Аяқты бактерияға қарсы сабынмен жуып, жақсылап сүрту; * Жазда ашық аяқкиім кию; * Синтетикалық материалдан жасалған аяқкиім кимеу; * Кроссовкамен ұзақ уақыт жүрмеу; * Басқа адамның аяқ киімін кимеу

* Дене тазалығы денегіміз алдымен тері күтімі. Терінің дұрыс күтімі ағзаның қалыпты қызмет атқаруына әсер етеді. Тері алуан түрлі физиологиялық- биологиялық функцияны орындайды. Терінің құрылысы өте күрделі. Жұмыс жасап, күнделікті тұрмыста шаруамен айналысқан шақта адам терісін кір шалады. Адам терлесе кір теріге жабысып қалып, терінің тыныс алуын қиындатады. Өйткені тері бездері бітеліп қалады. Осыдан барып теріде өтетін физиологиялық-биохимиялық үрдістердің қызметі мүлдем бұзылады. Бітелген май бездеріне жұқпалы ауру тарататын микробтардың енуі фолликулитті туындатады. Микробтар әсерінен терінің бетіндегі органикалық затрат ыдырап, жағымсыз иісті май қышқылы бөлінеді және тері қабынуы-дерматит дерті дамиды. Басқадай ірінді тері аурулары пайда болады. Тәуліктік тері гигиенасы үшін наше түрлі тәсілдер қолданылады. Олардың ішінде теріні тазалықта ұстау үшін денені иісі жақсы сабынмен сабындап жук керек. Оны дағдыға айналдырған жөн. Аптасына бір рет моншаға барып жуыну, душқа шайыну керек. Ал жиірек кір шалатын бет, қол, мойын қосымша күтім жасауды қажет етеді. Қол кірлегенде оның терісінде наше түрлі жұқпалы ауру тарататын микробтар кебейеді. Ішек- қарын инфекциясы күрт инвазиясы, гепатит вирустары жиналады. Жұқпалы дерттердің таралуында қол кірінің қаншалыкты роль атқаратыны көптеген адамарға белгілі.

* Қолдағы барлық бактериялардың 90 % тырнақ астында жиналады және оларды тек арнаулы щеткамен ғана тазартуға болады. Қол жуатын жерде кішкентай щетка тұруы пайдалы. Бет пен мойынды таңертең және ұйықтар алдында тазартып жуып отырған үлкен нәтиже беретінін айтпай кетуге болмайды. Адамның терісі құрғақ немесе ссмайлы, ылғалды болып каледі. Ал егер тері құрғақ болса, хонда балалар сабыны деп аталатын сабынды, лонолині бар сабындарды пайдаланған да тері онша құрғамай қалыпты жағдайда тұрады. Аяқты аптасына кемінде бір рет, әсіресе жаз айларында, күнде жуып тұруды дәрігерлер ұсынады. Аяқ терлейтін болса, түнге қарай терден құтылу үшін суық сумин аяқты жуып, табаньды, саусақ арасын аптасына екі рет 5 % формалин ерітіндісі сіңген мақтамен сүрту керек. Қол, қолтық асты және дененің басқа бір бөліктері терлесе, дезодарант қолдану керек. Қазіргі кезде дезодарант өте көп. Онша қымбат емес. Кейбіреулер арнаулы үнтақтарды пайдаланады. Менің бір таныс педагогім кейбір ұлттар өкілінің қолтығы жағымсыз иістерді көп таратады деп тұжырым жасады. Орыс буламысы, фин саунасы, жапон офуросы, сэнтосы ағзаға өте пайдалы. Моншаға түскеннен кейін адам өте жақсы дем альш сергіп қалады, жақсы ұйықтайды. Жұмысқа денег ынта-жігері арта түседі. Монша гигиенаны жақсы өткізеді. Денені сауықтырады. Әсіресе Сібірде түратын орыс халқының моншасы. Олар ыстық моншаға түсіп, буланып қайың, емен жапырақ- тарынан жасалған сыпыртқылар мен сабаланып, содан кейін моншадан жүгіріп шығып қалың қарға аунап, кейіннен моншаға қсайтадан түседі. Дене жақсы шынығады. Денсаулық артады.

Өтілген тақырыпты пысықтау Сұрақ жауап * Терінің құрылысы * Терінің қызметі * Эпидермис қабатын түзетін ұлпа * Тері ауруларын емдейтін дәрігер * Терінің ортаңғы қабатының атауы * Терінің сыртқы қабаты

Сабақты қорытындылау * Сабақты қорытындылау Сабаққа белсенді қатысқан студенттерді бағалау Үйге тапсырма беру Тері аурулары туралы мәлімет жинақтау