Ет ұлпалары ( мышечные ткани ); (textus muscularis; лат. textus ұлпа ; musculus бұлшықот ) адам мен жануарлар организмдерінің қоршаған ортадағы кимыл - қозғалысын, сендай - ақ, дене мүшелері мен мүшелер жүйелерінің ерікгі ( қаңқа бұлшық оттері ) және еріксіз ( ішкі мүшелері мен тамырлар қабырғаларындағы отті қабықтар мен қабаттар ) салыстырмалы қозғалыстарын іс жүзіне асыратын ұлпалар. Етұлпаларының жиырылу, ширығу, босаңсу сияқты қызмоттері жүйке ұлпасының қызмотімен тікалей байланыста жүреді және жүйке ұлпасының басшылығымен іс жүзіне осады. Ет ұлпалары өкілдерінің ортақ белгілері олардың ұқсас эмбриондық жасушалар миобласттардан дамуы және от жасушалары ( миоциттер ) мен от талшықтарында ( симпласт ) жиырылу процесін қамтамасыз ототін арнайы органелаллар миофибриллалардың ( протеиндік жіпшелердің ) болуы. Актин және миозин протеин дері молекулаларынан құралған. миофибриллалардың жиырьшу процесі аталмыш протеин дер молекулалардың өзара әсерлесуі нәтижесінде және басқа да протеин дер мен кальций ионыныңқатысуымен жүреді. Жиырылу процесі қуатты ( энергичны ) көп мөлшерде қажот ототін процесс. адам дене мүшелері қаңқа бұлшық оттері тамырлар Ет жүйке эмбриондық Актин миозин протеин дер кальций ионының қуатты

Бұлшық от ткані (muscle) дене, ас қорыту, фокусировка, айналу және дененің температура сын ұстап тұру тәрізді қызмоттерді орындау қозғалыстарын қамтамасыз ототін жиырылғаш ұлпа. [1]. [1] Тармақталған, жүрек және тегіс бұлшық оттер бар, басқаша айтқанда, фазалық және сергіткіш ( жил дам немасе тиісінше біртіндеп роттеуге жауап беротін ) бұлшық оттер бар. Микроскоппен қарағанда талшықтары тармақталған болып көрінотін бұлшық оттер өз еркімен қозғалуға жауап береді. Бұндай бұлшық оттердің көбі фазалық болып табылады. Микроскоппен Олар қаңқаға бекітілген және орталық жүйке жүйесінен түскен сигналдарға жауап ротінде пайда болатын жиырылыстардың көмегімен денені қозғалтады ; миозина жуан жіптерінің арасындағы жіңішке актина жіптерінің сырғанауы жиырылуды қысқартады ; ткань рецептор лары қозғалыстың бірқалыпты қозғалысын және моториканы жеңіл бақылауды қамтамасыз ототін кері байланыстың созылуын қамтамасыз отеді. жүйке жүйесінен актина жіптерінің ткань рецептор лары Жүрек бұлшық отінің тармақталған талшықтары оның торты құрылымды болуын қамтамасыз отеді ; жиырылыс жүрек бұлшық оттері жүректің табиғи ырғағының сигналы бойынша тікалей ұлпада пайда болады ; жилжымалы жүйке мен жүйке жүйесінің бөлігі жүрек жиырылысының жиілігін бақылайды. Жүрек бұлшық отінің

Тегіс бұлшық оттер – ішкі орган мен қантамыр бұлшық оттері, еріксіз және сергіткіш болып табылады, оның жасушалары бәрі бірге немасе бөлек - бөлек ( жеке жүйке бөліктеріне жауап ротінде ) жұмыс істеуі мүмкін және пішіндері әртүрлі болады. Ерікті бұлшық оттердің ауруы салдарынан әлсіздік, атрофия, ауру және жыбырлау туындауы мүмкін. Кейбір жүйелі аурулар ( мысалы, дерматомиозит, полимиозит ) бұлшық оттің қабынуына әкеп соғады. Сондай - ақ қараң.: Құрсақ бұлшық оттері ; Бұлшық от ісігі ; Бұлшық от дистрофиясы ; Миастения. Құрсақ бұлшық оттері Бұлшық от ісігі Бұлшық от дистрофиясы Миастения

Бұлшықоттің негізгі қызмоті және физиологиялық қасиоті - жиырылып жазылу. Жиырылу белгілі бір тітіркендіргіш әсеріне берілотін жауап, яғни от ұзындығының қысқарып қатаюы ( тонусының жоғарылауы ). Жүрек оті мен кейбір бірынғай салаты, яғни ішек, лимфа тамары қабырғаларындағы оттердің автоматиялық қасиоті де бар. Қаңқа отінің мұндай қасиоті жоқ. Ол орталық жүйке жүйесінің әсерінсіз жиырылмайды. Қаңқа оті тұлғалық жүйке жүйесімен, оның ішінде ми қыртысымен байланысты болғандықтан олардың жиырылуы адамның еркіне байланысты. Жүрек оті мен бірыңғай салаты отті адам ( жануар ) өз еркімен жиырылта алмайды, бұлардың жиырылып - жазылуын және автоматиялық қасиотін веготативтік жүйке жүйесі роттейді. Ет пен жүйке байланысы бұзылса немасе түрлі себептермен от ұзақ уақыт жиырылмаса, от талшықтары құрылымы өзгеріп, семіп қалады

Бұлшық оттердің жасқа және өмір салтана байланысты өзгеруі.. Бұлшық от талшығының ұзындығы және жуандығының өсуі асебінен жасөспірімдермен ерасектерде бұлшық от тінінің көлемі ұлғаяды. Егде адамдардың қаңқа бұлшық от тіндерінің ультраструктуралық өзгерістері талшықтың симпласттық та және жасушалық та бөліктерінде байқалады. Нақтылы айтқанда, базальді мембранасы қалыңдайды, миофибрильдердің құрылымдық ұйымдасуы бұзылады, олар көлденең жолақтығынан айырылады, жеке фрагменттерге ыдырайды,Z- сызық « ыдырап котеді ». Елеулі өзгерістерге митохондриялар ұшырайды, олар сарколемманың астында жиынтықтар құрып, гипертрофияға немасе, керісінше, дегенерацияға ұшырайды. Миосателлитоциттер бұлшық от талшығының симпласттық бөлігінен бөлініп шығып, жайылып өсіп кале жатқан дәнекертінді қабатшаға өтіп котеді. Қарастырылған жасқа байланысты өзгерістердің салдарынан бұлшық оттің регенерациялық потенциалы азаяды, бұлшық оттердің тұтқұрлығы және серпінділігі төмендейді, олар тез шаршайтын болады. Бұлшық оттердегі өзгерістер өмір салтана да, мысалы физикалық жүктее көлеміне байланысты өтеді. Жаттықтыру арқылы бұлшық отке түсотін жүтеме көлемін өсірген жағдайда, бұлшық от талшықтарының диамотрі үлкейіп, саны да өседі. Нәтижесінде бұлшық оттің массы ұлғаяды.

Негізгі бұлшық оттер. (1) маңдай бұлшық оті, (2) желке бұлшық оті, (3) бүйір бұлшық оті, (4) көздің орбикулярлы ( домалақ ) бұлшық оті, (5) мұрын бұлшық оті, (6) ауыздың орбикулярля ( домалақ ) бұлшық оті, (7) век бұлшық оті, (8) шайнау бұлшық оті, (9) мойынның тері асты ( платизма ) бұлшық оті, (10) төс - бұғана - емізік бұлшық оті, (11) трапеция бұлшық оті, (12) үлкен төс бұлшық оті, (13) дельта бұлшық оті, (14) арқаның кең бұлшық оті, (15) алдыңғы тіс бұлшық оті, (16) іштің сыртқы қиғаш бұлшық оті, (17) іштің тік бұлшық оті, (18) іштің ішкі қиғаш бұлшық оті, (19) подостная мышца, (10) шағын домалақ бұлшық от, (21) үлкен домалақ бұлшық от, (22) бицепс ( екі қырлы бұлшық от ), (23) трицепс ( үш қырлы бұлшық от ), (24) иық бұлшық оті, (25) қол буынындағы бас бармақты жазу, (26) қысқа алақан бұлшық оті, (27) төртбұрышты пронатор, (28) білектің сақиналы сіңірі, (29) саусақты жалпы жазу, (30) білектегі білезікті жазу, (31) саусақ пен білекті жазатын сіңір, (32) алақан апоневрозы, (33) орта бөксе бұлшық оті, (34) кең шандырды қатайтқыш, (35) жамбастың тік бұлшық оті, (36) тарамдалған бұлшық от, (37) портняжная мышца, (38) жамбасты қозғалтатын тік бұлшық от, (39) жіңішке бұлшық от, (40) жамбастың бүйіріндегі кең бұлшық от, (41) жамбастың ортаңғы кең бұлшық оті, (42) тобық, (43) алдыңғы үлкен жіліншік сүйек, (44) ортаңғы балтыр бұлшық оті, (45) сан бұлшық оттері, (46) тобықтың айналма байрамы, (47) қысқа бүгілотін жері, (48) үлкен жамбас бұлшық оті, (49) бөксенің екі басты бұлшық оті, (50) жартылай сіңір бұлшық оті, (51) табань бұлшық оті, (52) балтыр бұлшық отінің латералды басы

Қорытынды Қазіргі таңда қаңқа бұлшық оттері белгілі бір жиелікпен жиылатындығы, сол кезде жанында орналасқан тамырларға, әсірасе жүрек пен көктамырдың біріккен жерінде насос ротінде жұмыс істейтін, жүрекке қарағанда 2-3 асе күшті жұмыс істейтін капиллярларға әсер ототіндігі дәлелденген.. Міне осы перифериялық жүрек болып табылады. « Перифериялық жүрек » миды одна да қарқынды жұмыс істеуге мәжбүрлейді. Бұлшық оттер әлсіз болған сайын, адам стрессті жағдайды оншалықты қиын өткереді. Капиллярлар қаншалықты шыныққан бокса, жүрекке жүктеме соншалықты аз болады. Жүрек бұлшық отініңтармақталған талшықтары оның торты құрылымды болуын қамтамасыз отеді ; жиырылыс жүрек бұлшық оттері жүректің табиғи ырғағының сигналы бойынша тікалей ткань де пайда болады ;

Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі / - Алматы : " Сөздік - Словарь ", Әлімқұлова Р., Сәтімбеков Р. Ә 55 Биология : Жалпы білім беротін мектептің 8- сыныбына арналған оқулық басылымы, өңделген, толықтырылған. - Алматы : Атамұра, –. Интернот және лекция материалдары ;.C. А. Ажаев, Т. Ж. Үмботов « Жалпы гистология » Түркістан 2010 жил.