1.Кіріспе 2.Болашақтың сарқылмас энергия көздері 3. Балямалы энергия – болашақтың энергиясы 4.Қорытынды 5.Пайдаланылған әдебиеттер

Мақсаты: Энергияны тұтыну тиімділігі және ұтымды пайдалану. Міндеті: Қалпына келтірілетін қуат көздерін және энергияның басқа да балямалы түрлерін пайдалануға ынталандыру. Көпшіліктің экологиялық таза энергияға қолжетімділігі.

Қазіргі заманды электр энергиясынсыз мүлдем елестету мүмкін емс. Энергия – бұл адамзат тіршілігінің дамуына жағдай жасаушы және ынталандырушы бірден-бір табиғи қайнар көз. Қарапайым ғана мысал: егерь электр энергиясы болмаса, үйіңіздегі теледидар, тоңазытқыш, телефоныңыз істен шығады, киім үтіктей алмайсыз, компьютер қоса алмайсыз. Әлем де үлкен үй секілді: энергиясыз зауыттар мен ірі кәсіпорындар жұмыс істеуін тоқтатады, ал олар болмаса, азық-түлік өндіріліп, киім-кошек шығарылмайды, жұмыссыздық белең аллоды, адамдар кедейшілікке ұшырайды… Былайша айтқанда, электр энергиясы тұтас әлем экономикасының бүлкілдеп соғып тұрған «қантамыры». Күн сайын оған денег сұраныстың артуынан, тұтынушыларды электр энергиясымен толық қамтамасыз ету әлем елдерінің басты мәселесіне айналды. Біздің болашағымыз өзіміздің қолымызда. Сондықтан еліміз, бүкіл әлем энергия өндірудің жаңа әдісі мен үнемдеу жолын іздестіріп жатқаны баршамызға мәлім. Жалпы қорыта айтқанда біздің өміріміз үшін энергияның атқаратын рөлі зорьь.

Энергия көзі Энергияны аллоды Жел Геотермалды Күн Гидроэнергетика Биоэнергетика Ауа массаларының қозғалысы Жер жилуы Күн сәулелері Теңіз бен мұхиттағы судың қозғалысы Отқа жағудан алған жилу

Жел қондырғысы денегіміз – жел энергиясын механикалық энергияға түрлендіретін қондырғы. Бұны желқозғалтқыш деп те атауға болады. Желқондырғысына негізгі əсер етуші күш – ауа ағыны (жел). Ауа ағыны барлық қозғалатын затрат сияқты қозғалыс энергиясы немсе кинетикалық энергияның қоры болады. Ауа ағынының кинетикалық энергиясын жел дөңгелегі немсе басқадай жұмыс органы арқылы механикалық энергияға түрлендіреді. Қондырғының міндетіне байланысты механикалық энергия орындаушы механизмдердің көмегімен электроэнергия, жилулық, механикалық жəне де қысылған ауа энергия сына айналдыруы мүмкін. Желтурбинасының қозғалатын бөлігін ротор деп атаймыз. Ротор жел ағының энергиясын көп қамтыса, соғұрлым көп электр энергиясын өндіреді Жел қондырғысы денегіміз – жел энергиясын механикалық энергияға түрлендіретін қондырғы. Бұны желқозғалтқыш деп те атауға болады. Желқондырғысына негізгі əсер етуші күш – ауа ағыны (жел). Ауа ағыны барлық қозғалатын затрат сияқты қозғалыс энергиясы немсе кинетикалық энергияның қоры болады. Ауа ағынының кинетикалық энергиясын жел дөңгелегі немсе басқадай жұмыс органы арқылы механикалық энергияға түрлендіреді. Қондырғының міндетіне байланысты механикалық энергия орындаушы механизмдердің көмегімен электроэнергия, жилулық, механикалық жəне де қысылған ауа энергия сына айналдыруы мүмкін. Желтурбинасының қозғалатын бөлігін ротор деп атаймыз. Ротор жел ағының энергиясын көп қамтыса, соғұрлым көп электр энергиясын өндіреді

Қазақстанның климаттық жағдайы - күн қуатын пайдалануға қолайлы. Ғалымдардың айтуынша елімізде күн энергиясын өндіру мүмкіндігі жилына 2,5 миллиард киловатт- сағат. Бұл отандық ғалымдарды жаңа жобаларды жасауға жетелеп отыр. Мәселен, күн сәулесін жинайтын арнайы тақталар. Толық автоматтандырылған аталмыш тақтайшалар ғимараттан шықпай-ақ, күн сәулесінің түсу бұрышын анықтап, оны компьютер арқылы басқаруға мүмкіндік береді. Ал өз кезегінде күн энергиясын қолдану жилу мен жарықты қатар алуға мүмкіндік береді. Бұл ттттарзан әрі қолайлы. Сондықтан ол қазақстандық ғалымдардың басты назарында. Ал өз кезегінде күн энергиясын қолдану жилу мен жарықты қатар алуға мүмкіндік береді. Бұл ттттарзан әрі қолайлы. Сондықтан ол қазақстандық ғалымдардың басты назарында.

Күн энергиясын электр энергия сына айналдыратын қондырғыны фотоэлектрлік немсе фотовольталық, ал күн энергиясын жилулық энергияға айналдыратын аспекты – термиялық деп атайды. Бұл аспаптарды гелиожүйе-лер деп атайды. Экономикалық құндылығын бағаласақ, күн қондырғылары эксплуатациялық шығынға ұшыратпайды, оны жөндеу және қалпына келтіру үшін қор жұмсалмайды, ұзақ мерзімде жұмыс істей береді.

Су энергетикасы (Гидроэнергетика; грек, "һydor" су, ылғал, energia қызмет, әрекет) 1) бөгет салу арқылы немсе бөгетсіз ағын судан энергия алу. Қазақстанда Бұқтырма СЭС-і, Қапшағай СЭС-і, Шардара СЭС-і, т.б. бар. Су энергетикасының энергия көздері турбина арқылы өтетін су ағынының урны өзенге немсе көлге құятын және бұлақ суымен толтырылады. Су энергетика қорлары өзендер мен сарқырамалардың құлама суынан алуға болатын энергия қоры. Энергияның бұл көзінің артықшылығы оның қоры сарқылмайды, үнемі қалпына келіп отрады. Бұл энергияның ттттарзан, әрі гигиеналық түрғыдан таза түрі болып табылады

Биогаз – бұл тамаша қалпына келетін ресурс және мұны кез келген органикалық қалдықтан ( тамақ қалдығы, мал қалдығы, тұрмыстық қалдық, ағын суларының тұнбасынан және т.б. сол сияқты ) алуға болады. Тек бір ғана ауылшаруашылық өнімдерінің қалдықтарынан пайда болған биогаздың потенциалдық қоры жилына 1-1,3 млрд. тонна жанғыш шикізат береді кен, ал бұл денегіміз пайдаланылатын дүниежүзілік энергия ресурстарының аннан бір бөлігі. Биогаз қондырғыларында биогазды ең түрлі ауқымда алуға болады. Ол өз кәсіпурнын энергия мен қамтамасыз ету үшін шағын тазарту мен қондырғылар болуы мүмкін және газ бен электр қуатын желіге берегу арналған алып орталықтандырылған энергия парктері болуы мүмкін.

Халық санының жедел өсуі мен ғылыми – техникалық прогресстің қарқынды дамуы, айнала қоршаған ортаға экологиялық проблемалар тудырумен қатар, энергетикалық ресурстардың таусылу тапшылығына әкеліп соқты. Адамдардың материалдық деңгейі, тіпті рухани мәдениетінің өзі энергия шамасына тікелей тәуелді балды. Ел болашағының ертеңі – білімді физологиялық жағынан қуатты, жұмысқа қабілетті, өмір сүруге бейім ұрпақ тәрбиелеу. Мектебіміз санаторлық болғандықтан, балалардың денсаулығына көп көңіл бөлінеді. Мектебімізде Балқаш көлінің жағасында орналасқан Чубар- Түбек поселкесіндегі «Болашақ» жазғы лагеріміздің сарқылмайтын энергия көздерін орнату және көгалдандыру мәселесі жөніндегі «Агро- энергокомплекс» ғылыми жобасы құрылған. Сол ғылыми «агрокомплекс» жобаға қатысты, менің мақсатым қуатты үнемдейтін экологиялық таза энергия көзі – жел, күн, биогаз энергиясын пайдалануды ұсыну.

Жалпы, қалпына келетін энергияның келешегі зорьь, экологиялық таза, қоры ешуақытта сарқылмайды, ттттарзан әрі тиімді. Оларды пайдалану табиғат баланстарын бұзбайды. Егер біз балямалы энергия көздерін тиімді және үнемді пайдаланатын болсақ бұл біздің келешегіміздің кепілі. Қуат жетіспеушілігі мәселесін шешудің бір ямалы – қуатты үнемдеу. Қуатты үнемдеуге бағытталған шаралар Қазақстандағы нағыз балама қуат көздері болып табылады.

1. «Экология және қоршаған ортаны қорғау» 2006 жил Асқарова Н.И. 2. «Жетісу экологиясы» Ахаев. С.Т. Алматы 2003 жил. 3. Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. Оқу қуралы. А, Мамбетказиев Е., Сыбанбеков Қ. Табиғат қорғау. Оқу қуралы. А, Сағымбаев Г. Экология негіздері. А, 1995.