Табиғи амин қышқылдары – ақуаз молекула лары мономер бірліктерінің құрылысы, жіктелуі. Олардың бифункционаллодылығы, биполярығы. Амин қышқылдарының химиялық қасиеттері. Амин қышқылдарының метаболизмі

Жер жүзіндегі тірі ағзалардың негізгі құрам бөлігі – ақуаз. Ақуаз барлық тірінің негізі, ал олардың тіршілік ету тəсілі – өмір. Тірі ағзаның құроманы кіретін ақуаздар н/е протеин дер органикалық қосылыстардың 50-85% құрайды ж. орыс химигі Н. Н. Любавин ақуаздар аминқышқылдарынан тұратынын анықтады. Акұыздар туралы жалпы түсінік

А Қ УЫЗ – ТАБИ Ғ И СЫЗЫ Қ ТЫ ПОЛИМЕР Қ айталанатын буын – амино қ ыш қ дылды қ аллоды қ (А ҚҚ ) (ж ү зден бірнеше мы ңғ а дейін). Байланыс т ү рі – пептидті (амидті) Мr оны ң құ рамында ғ ы амин қ ыш қ ылдарыны ң санина байланысты. Мысалы, инсулин – 51 А ҚҚ бар, екі полипептидтік тізбектен т ұ рады, (Мr= 5733), Гемоглобинні ң – 574 А ҚҚ, (Мr= 64500)

А қ уаздар құ рамы А қ узды ң элементтік құ рамы (К. Са ғ атов бойынша): К ө міртегі – 50-55% Оттегі – 21-24% Азот – 15-18% Сутегі – 6-7% К ү кірт – 0,3-2,5% Кейбір а қ уаз затратды ң құ романы фосфор кіреді, аз м ө лшерде кейде темір, мыс, йод, хлор, бром, кальций, мырыш ж ə не т.б. элементтер де кездесуі м ү мкін

Амин қ ыш қ ылдары 20 α-L-амин қ ыш қ ыл – а қ уаздарды ң қ айталанатын бірліктері Протеиногенді а қ уаздар

Амин қ ыш қ ылдарыны ң б ү йір радикал дары Глицин Аланин Gly Ala G A Лейцин Leu L Фенилаланин Phe F Серин Ser S Пролин Pro P Лизин Lys K Аспарагин қышқылы Asp D

Химиялы қ құ рамы ж ә не б ү йір топ құ рылымы бойынша ПОЛЯРСЫЗ ( Гидрофобты) ПОЛЯРЛЫ (гидрофилды) Алифатты Ароматты Зарядтал ғ ан Он Теріс Зарядталма ғ ан

1. Бейтарап, полярсыз (гидрофобты) аминқышқылдары

2. Бейтарап, поляры (гидрофильді) аминқышқылдары

Негізді, поляры он зарядты (гидрофильді) аминқышқылдары

4.Теріс зарядталған поляры (гидрофильді) амин қышқылдары

Амин қышқылдарының физикалық қасиеттері Амин қышқылдары суда тез ериді. Олар судың нейтраллоды ерітінділерінде, биполяры ион формасында кристалданады. Барлық амин қышқылдары ортаға байланысты қышқдылдық та, негіздік те қасиет көрсетеді, яғни полиамфолиттік.

Полиамфолиттік қасиеттер

Амин ччтобы бойынша жүретін реакциялар Дезаминирлеу реакциясы

Алкилдеу реакциясы Ацилдеу реакциясы Шоттен-Бауман реакциясы бойынша бензоилдеу Ангидридтермен н/е қышқылдардың галогенангидридтерімен ацилдеу

Карбоксил ччтобы бойынша жүретін реакцияларда түзіледі: Молекулаішілік реакциялар Молекулааралық реакциялар

Аминоқышқылдар өкілдері

Глутамин

Аминоқышқылдар метаболизмі Ми клеткаларында аминоқышқылдардың белсенді метаболизмі жүреді. Онда АҚ концентрациясы қан плазмасымен салыстарғанда 8 эссе жоғары, ал және бауырдан әлде жағары. Ен жоғары глутамат ( 5-10 мМ) және аспартат (2-3 мМ) мөлшері. Бұл АҚ цитраты циклдың аралық метаболиттерінен трансаминирлеу реакциясында түзіледі. В тканях мозга интенсивно протекают метаболические превращения аминокислот, такие, как окислительное дезаминирование, трансаминирование, модификация боковой цепи и др. В особенности важной для нормального функционирования головного мозга является реакция декарбоксилирования, в результате которой образуется γ-аминомасляная кислота (γ-аминобутират) (ГАМК, GABA) (предшественник глутамат) и биогенные амины. Биосинтез и деградацию глутамата можно рассматривать, как побочный путь цитратного цикла (ГАМК-шунт), который в отличие от основного цикла не приводит к синтезу гуанозин-5-трифосфата (см. Фибринолиз. Группы крови). ГАМК-шунт характерен для клеток центральной нервной системы, но не играет существенной роли в других тканях. Некоторые аминокислоты, например глицин, аспартат, глутамат, ГАМК, выполняют в нейронах функцию медиаторов. Они хранятся в синапсах и выделяются при поступлении нервного импульса (см. Медиаторы нервной системы). Переносчики индуцируют или ингибируют потенциал действия, контролируя тем самым возбуждение соседних нейронов.Фибринолиз. Группы крови Медиаторы нервной системы

А қ уаздарды ң адам а ғ засында ғ ы функциялары Ақуаздар үлесіне дене салмағының 1/4 бөлігі келеді. Қазіргі кезде астам ақуаздар болатыны белгілі. 1 Катализаторлық, ферментативтік. Химиялық реакциялардың, процестердің жүру қарқынын реттейді. 2. Тасымалдаушы қызмет. Мысалы гемоглобин оттегін өзіне байланыстырып, əртүрлі мүшелердегі ұлпалар мен жасушаларға тасымалдайды, қандағы альбумин май қышқылдарын тасымалдайды. 3 Қозғалу функциясы, бұлшық еттегі актин мен миозин жəнежасуша мембрана сындағы тасымалдаушы ақуаздар. 4. Қорғаныштық қызметі. Ағзаның иммундық қасиеттерін жүзеге эстрады, қанның ұюы қан сары суының құрамындағы фибриноген фибриноген айналлады.

5. Биологиялық активті затрат. Солардың ішінде гормондар, токсиндер т.б. 6. Құрылымдық қызмет. Олар кез келген жасуша мембрана сының құрамында, цитоплазмасының негізі болады. Жоғарғы сатыдағы жануарлардағы талшықты коллаген, ретикулин жасушааралық матриксе болады, ал α - кератин шаг, тырнақ, жүн, қауырсындардың негізін құрайды. Ақуаздар жасушадағы липидтермен байланыса отырып, жасушалардың, жасуша ішіндегі органеллалардың мембрана сын құрайды. 7. Қор ретінде жиналатын ақуаздар: казеин,альбумин, өсімдік дəніндегі көптеген əртүрлі қор белок тары т.б. 8. Рецепторлық қызметі. Гликопротеидтер, таңдамалы түрде белгілі бір затратмен байланысады. Жүйке импульсін жасушаларға жеткізу қызметін атқарады.

Сырттан алынатын ақуаздар көзі