Орында ғ ан:Д ү йсембек С Тексерген:Керім құ лова Г.Д Алматы 2018

Қабықша аумақтық жұқа қабырғалы қисық сызықты беттік конструкцияны құрайды. Оларға цилиндрлік қабықшаны (ұзын және қысқа), екі қабатты қисық қабықшаны, призма типті қабықша түрінде болады (сурет 1). Жұқа қабырғалы қабықшаның артықшылығы- көтергіш және қоршағыш функцияның біріктірілуі, құрылыс материалдарының шығынының тиімділігі, беріктік пен қаттылықтың жоғарғы деңгейде болуы. Қабықша қалыбының әр түрлілігі көп аралықты ғимараттарда архитектуралық әрлілігін арттырады. Аумақтық конструкцияның негізгі кемшілігі болып оның жұмыс жасауында және құрылуындағы жұмыс барсы қиынырақ.. Цилиндрлік қабықшалар құрамалы және монолитті м аралықта пайдаланады. Қабықша тақтайшаның цилиндрлік бетінің иілімінен тұрады. Оны диафрагманың бүйрінен колоннаға тірейді.

Сурет 1 Жұқақабырғалы аумақтық конструкция: а ұзын цилиндрлік қабықша, б қысқа цилиндрлік қабықша, в еқі қисықтың қабықшасы, г гауссты қисықтың қабықшасы, д толқынды ағым, е гиперболалық параболоид типті қабықша

Қойма типті конструкцияны өндірістік ғимараттардың жабыны ретінде өте сирек қолданады, себебі олар монолитті орындауда жұмыс жасауы ауры, ал құрамалы элементтер шешімін тапқан жоқ.. Өндірістік ғимараттарда м аралығы бар және қадамы 12 м құрамалы темірбетон қабаттары қарастырылған (сурет 2). Жазық элементтерден құралған қабаттар цилиндрлік қабықшаға қарағанда индустриалды, осыған байланысты оны дайындауда, тасымалдауда және жөндеуде еңбек шығындары азаяды.

Сурет 2 Жазық құрамалы темірбетон қабаттарының көлденең қимасы: 1 аборты элемент, 2 диафрагма

Күмбезді өндірістік ғимарат немесе үймерет жабыны дөңгелек болған жағдайда пайдаланады. Олар құрамалы темірбетон және монолитті элементтерден құрылуы мүмкін. Бірінші айтылғандары ережеге сайт қырлы құрылымды, екіншілері жұмсақ құрнылымды болады. Құрамалы темірбетон күмбезі радиолы немесе радиолы- сақиналы құрамалы элементтер түрінде болады.

Сурет 2 Құрамалы темірбетон күмбезі: а құрамалы элементтің беттік радиолы кескіні, б құрамалы элементтің беттік радиолы- сақиналы; 1 беттік тірек сақинасы 2 төменгі тірек сақинасы 3 күмбез элементтері

Жайпақ қабықшаларды (екілей қисықтар) крансыз өндірістік ғимараттарда пайдаланады, сендай- ақ жүк көтергіштігі 5 т дейінгі аспалы краны бар ғимараттарда да қолданады. Оларды төртбұрышты және тікбұрышты колонна торы бар ғимараттарда орнатады (сурет 3). 18 X X 36 м колонна торы үшін конструктивті элементтердің унифицирленген шешімі өңделді.

Сурет 3 Гауссты қисық 3 х 3 м өлшемді тақтайшаның қабықшасының түрі: а жалпы түрі, б тақтайша типтері; 1 тақтайшадағы қуыс, 2 бетон шовтарында пайда болған паз дар

Гипербола параболоид түріндегі қабықшалар (екілік жасырын қисық) басқа типті қабықшаларға қарағанда бірталай артықшылықтары бар жабын алуға мүмкіндік береді. Оларда архитектуралық мүмкіндіктері жоғары, көлемі аз, қалыптың тік біркелкі салмақ түсірілуінде ол өзінің беріктігін сақтап қалады.

Сурет 4 Гипербола параболоид қабықшалар төртбұрышты колонна торы түрінде: 1 қабықша аймағын құраушы тақтайшалар, 2 болят тарпан, 3 контурлы ферма- диафрагма, 4 колонналар

Тоғыспаларды (своды) аралық 100 м дейін және одна көп болған жағдайда пайдаланады. Мұндай үлкен аралықтар үшін жұқақабырғалы тоғыспалар ең тиімді конструктивті шешім болып табылады. Бұл конструкцияның негізігі ерекшелігі болып распордың болуы, ол тіректерге қабылданады немесе тарпанмен жүзеге осады. Тоғыспалар тік көтергіш конструкцияға (колонна, қабырға) немесе фундаментке тірелуі мүмкін. Ең көп қолданысты бөшкелі және толқынды тоғыспалар тапты, олар қисықсызықты немесе тік қималы болып келеді. Мұндай монолитті жабын ең алғаш рет 1920 ж. Францияда инж. Э. Фрейссинг Париж маңындағы Орли дирижабльдері үшін пайдаланды.

Сурет 5 Толқынды эллинг своды (Орлидағы аэропорт): а қасбет, тік қима және жоспар, б свод бөлшегі

Аспалы жабындар соңғы жылдары үлкен аралықты өндірістік ғимараттар құрылысында кең қолданыс табу үстінде. Аспалы жабынның негізгі артықшылығы- оның көтергіш конструкциясында-темір арқандар (болят арқандар)- тартылуға ғана жұмыс жасайтды осыған байланысты темір арқандардың қиылысуын тек қана беріктік шарттарына байланысты таңдап алынады. Сондай- ақ, аспалы конструкциялар монтаж доу барсында жұмыс жасауға жеңіл, сонымен қатар оларды ғимарат жоспарының түрлі конфигурациясында пайдалануға болады. Конструктивті схемаға байланысты жабын аспалы (бірарқансымсыз және екіарқансымсыз) немесе аспалымсыз, жазық немесе аумақты, біраралықты немесе көпаралықты болуы мүмкін (сурет 6). Өндірістік құрылыста аспалы темір арқанды типті конструкция немесе иілімді типті конструкциялар кең қолданыс тапты. Аспалы конструкцияның кемшілігі болып тірек конструкцияның құрылуының қиындығын, сендай-ақ жүйенің қаттылығын этап өтуге болады

Сурет 6 Темір арқанды жабындардың конструктивті схемасы: а біраралықты және көпаралықты жазық аспа, б біраралықты және көпаралықты жазық асылма