Болашақ медицина колледжі

Соматикалық ауруға науқастың әсері ең алдымен сырқаттың аурылығын бағалаумен сипатталады. Осыған орай,дерттің «объективті» және «субъективті» аурылығы жөнінде сөз қозғауға болады. Тәжірибелік тұрғыда аурудың аурылығын нақты түрде анықтауға болмайды. Бірақ,медицинаның дамуына байланысты әлеуметтік – мәдениеттік ерекшеліктерін есепке ала отырып, кейбір аурулар басқалардан ауры болатыны сөзсіз (өлім,мүгедектік,еңбекке қабілеттігінің төмендеуі). Ең алдымен, науқас өз сырқатын субъективті бағалауды маңызды роль атқарады. Науқастың өз ауруына субъективті қатынасы аурудың ішкі бейнесі немесе дерттің ішкі бейнесі деп аталады. Науқастың ауруына байланысты барлық сезінулері, уайымдары,көріністері – аурудың ішкі бейнесі деп аталады.

Дерттің объективті аурылығы қандайда бір асқынудан кейінгі өлімнен, аурудың дамуы нәтижесінде пайда болатын мүгедектік және аурудың созылмалы түрге ауысуы сырқаттың ішкі көрінісінің қалыптасуына әкелетін бірден-бір фактор болып табылады. Бірақ,науқас медициналық мәліметтерге көбінесе толығымен сенбейді.

Науқастың дертіне денег субъективті көзқарасы көптеген факторлардың әсерінен қалыптасады. Олар екі топқа бөлінеді: 1. Жекеше – конституционалдық факторларға келесілер жатады: -жынысы -ужасы -мамандығы 2. Индивидуальді психологиялық факторлар: -темперамент қасиеттері -мінезінің ерекшеліктері

ЖЫНЫСЫ:Науқастың сырқатқа денег субъективті қатынасқа және оған денег көзқарастың қалыптасуына жынысы әсер етеді. Науқастың жынысына байланысты әйел адамар ер кісілерге қарағанда аурысыну сезімін,дене қозғалисының шектелуін төзімділікпен көтереді.Медицинада психологиялық қарым-қатынастың сүйек сынықтарында,яғни дене қозғалисы шектеуіне әсері бұрыннан белгілі. Ер адамар әйел адамарға қарағанда эмоциональдық аурылықты нашар көтереді. Әсіресе, бірнеше айлар бойы қимылы шектеліп жататын науқастары бар,травматология бөлімшесінде айқын аңғарылады. Физикалық қозғалмау – адам денесінің бөліктерінің субъективті қасиеттерін өзгертеді. Адамның өзін-өзі бағалауы психологиялық тұрғыда дене бөліктерінің дәстүрлі және отбасылық қасиеттері уақытша өзгереді.

ЖАС ШАМАСЫ: Сырқатқа субъективті әсердің қалыптасуына науқастың жас шаманы да ықпал етеді. Әрбір жас шаманында дерттің өз аурылық дәрежесі болады, сондықтан аурылық дәрежесін әлеуметтік психологиялық және аурылығына байланысты топтпуға болады.Жас балалардың, жасөспірімдердің өздерінің сыртқы бет-әлпетінің өзгертетін дерттеріне шыдауы,оны көтеруі, оған төзімділігі аса қиындықтар тудырады. Себебі,жестар үшін түрінің сымбатты болуы қасиеттер жүйесінің негізі болып табылады. Сондықтан медициналық тұрғыда өмірге қауіп төндірмейтін, бірақ сыртқы келбетін ұнамсыз көрсететін ауруға денег науқастардың психологиялық реакциясы күштірек болады. Жастардың дерттерге көзқарасы бойынша оның бет-әлпетіне,сымбатына пайда болған тыртықтар т.б жатады.Ешбір басқа жеста жасөспірімдердегі бетіне сыздауық шыққандағыдай психологиялық реакция анықталмайды.

МАМАНДЫҒЫ: Орта жестағы адамар сырқаттың аурылығын, оның болашақ өміріне,еңбекке қабілеттілігіне кері әсерін тигізетін белгілеріне қарай бағалайды. Науқасқа қандай да бір мүшенің зақымдануын білу маңызды болады. Мысалы,спортшылар немесе спорттың кейбір түрімен айналисатын науқастарға остеохондроз секілді дерттер ауры тиеді.

ТЕМПЕРАМЕНТ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ: Темперамент – индивидтің психикалық жүйесінің,психикалық үдерістер мен жағдайының ырғағы,қарқыны,ритімінің динамикалық ерекшеліктерімен сипатталады. Көбінесе аурысыну сезімі науқастың эмоционалдық жағдайымен байланысты болады. Темперамент типтеріне байланысты аурысыну табалдырығы холерик пен меланхоликте,сангвиник пен флегматик пен салистырғанда төмен екені анықталған.

МІНЕЗДІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ: Сырқатқа денег субъективті жауап беру науқастың отбасындағы тәрбиесіне,соның ішінде аурыу сезіміне төзімділік,шыдамдылық,жас баланың денсаулық параметрлеріндегі иерархиялық қасиеттеріне байланысты.Отбасында баланың денсаулығында қандай да бір өзгерістер туған жағдайда пайда болған өзгерістерге қоршаған адамардың барлығы да назар аударуы керек деп бала тәрбиеленеді. Отбасылық дәстүр ауруларды аурылық дәрежесіне қарай жіктейді.Мысалы, егерь отбасында бір дерттің әсерінен дүниеден өткен адам бокса,сол ауру ең ауры дерт деп сана лады.

Аурудың ішкі бейнесіне келесі факторлар әсер етеді: қолайсыз жағдай науқастың өз денсаулығын өзі бағалауы,ауруын қабылдап өз ролін атқаруы ауруға реакциясы ауру себептерін білуі әлеуметтік жағдайына байланысты директ әртүрлі реакция беруі

Аурудың ішкі бейнесінің деңгейлері: 1 деңгей – сенситивті-аурысыну сезімдерінің жинақтамасы. Ағза жұмысының бұзылуы салдарынан адама әдеттегіден тыс белгісіз бір сезіну пайда болады. Бұл сезінулер соматикалық аурулардың жаршысы ретінде білініп, дискомфорт жағдайын тудырады. Сондықтан, адамның психофизиологиялық тонусының өзгеруі соматикалық аурудың алғашқы белгісі болуы мүмкін. Бұнда жалпы субъективтік сезінулермен қатар, жергілікті дискомфорт та дамуы мүмкін. Мысалы, жүрек, асқазан және бүйрек тұсында.Дерттің әрі қарай дамуына байланысты дискомфорт жағдайы аурысыну сезіміне ауысады.

2 деңгей – эмоционалды – аурудың симтомдарына, аурудың өзіне және салдарына науқастың реакциясы және жауабы. Ауру сезіміне байланысты дамыған қорқу эмоциясы салдарынан, бір топ эмоционалдық реакциялар пайда болады: үміттену сезімі, қайғырып уайымдауы, үміт үзуі, күдер үзуі, күйзелуі т.б. Бұл эмоционалдық феномен дер, аурудың ішкі бейнесінің эмоционалдық феномен дер,аурудың ішкі бейнесінің эмоционалдық компонентін құрастырады.

3 деңгей – интеллектуалды – науқастың өзінің ауруы туралы елестеулері, білімдері, оның пайда болу және салдары туралы ойлары. Эмоционалды уайымдауы адамды ізденіске ұмтылдырады, ол өз жағдайын түсіну үшін ақпарат іздей бастарды: дәрігерлерден, медицина қызметкерлерінен, туысқандарынан, достарынан т.б. осыған байланысты ауру адам сырқаты туралы өз көрінісін құрастырады. Алайда, ол көбінесе объективті шындықтан алис болады. Өзі құрастырған ауруы туралы көрініс нәтижесінде науқас аурудан шығу жолдарын іздестіреді: дәрігерге қатынасады, емшілерге барады немесе өзін-өзі емдеуге кіріседі. 4 деңгей – мотивациялық- өзінің ауруына науқастың қарым-қатынасы және ауру кезіндегі тәртібінің өмір сүру салтының өзгеруі.