Мутация туралы Мутация(лалтынь тілінде mutatіo – ө згеру) – таби ғ и жа ғ да-да кенеттен болалтынь немесе қ алдан жасалалтынь генетикалы қ материалды ң ө згеруі. Соны ң н ә тижесінде а ғ зоны ң белгілері мен қ асиеттері т ұқ им қ уралайтын ө згергіштікке ұ ширайды. IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы
Ғ ылим ғ а мутация терминін 1901 ж. голланд ғ алимы Х. де Фриз (1848 – 1935) енгізді. Генетикалы қ аппараты ң ө згеруіне байланнысты мутацияны ң : геномды қ, хромосомалы қ, гендік немесе н ү ктелік денег т ү рлері бар. 'Мутация (mutation) жасушанны ң генетикалы қ материалсссыны ң ө згеруі, б ұ л кейінгі ұ рпа ққ а да беріледі. IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы
Б ұ л тосыннан, кейде сырт қ ы факторларды ң ә серінен болуы м ү мкін ( қ ара ң. Мутагендер). Генетикалы қ кодты анны қ тайны ж ү йедегі бір азоты қ негізді ң орнын бас қ а біреу алмаз тырса немесе бір немесе одна да к ө п негіздер ганге легенде немесе генин же ғ ал ғ панда гендік мутация панда болады. Мутацияларды ң к ө бі зиянсиз; оларды ү немі қ алыпты доминанты қ ген ( қ ара ң. Доминантты қ ) жауып т ұ рады. IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы
Кейбір мутациялар айдарлы қ тай салдар ту ғ зады; мысалы, ата-аннассссыны ң екеуінен де т ұқ им қ урала қ шилы қ пен берілген белгілі бір мутация Ора қ -жасушалы анемияны ң панда болуына ә кап со ғ ады. Ұ рпа ққ а жсссынысты қ жасушаларда (канналы қ жасушасы немесе атоллы қ ұ ры қ ) панда бол ғ ан мутациялар ғ анна беріледі. Ә детей, б ұ ндай мутациялар а ғ за ғ а қ ауіпті. Мутация а ғ за ү шін тиімді ө згерістерге ә кап со ғ алтын сирек кездесетін жа ғ дайларда осы гені бар дербес а ғ зал орды ң санны мутация ғ а ұ шира ғ ан ген популяцияда қ алпына келмейінше арта береді. Б ұ ндай пандалы мутациялар эволюцияны ң материалы болып табылады. IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы
Геномды қ мутация Геномды қ мутация – клеткада ғ ы хромосомалар саннсссыны ң ө згеруі. Оны ң бірнеше т ү рі бар: 1) полиплоидия – хромосома жиынты ғ сссыны ң бірнеше еселеніп ө суі; 2) анеуплоидия – хромосома жиынты ғ сссыны ң еселенбей ө суі; 3) гаплоидия – диплоидты (екі е селен ген) хромосома жиынты ғ сссыны ң кемуі. IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы
Хромосомалы қ мутация Хромосомалы қ мутация – микроскоп ар қ илы к ө рінетін хромосома құ рылимында ғ ы ө згеріс. Б ұ л ө згеріс хромосоманны ң кей б ө ліміні ң ү зіліп қ алуына (делеция), қ осарланнып кетуіне (дупликация) немесе оны ң бас қ а бір б ө ліміне ауысуына (транслокация) байланнысты. IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы
Гендік мутация Гендік немесе н ү ктелік мутация деп ДН Қ молекулассссыны ң белгілі бір б ө лігінде нуклеотидтерді ң қ атар тізбегіні ң ө згеруін айтады. Ол молекулалы қ де ң гейде ө теді, микроскоп ар қ илы к ө рінбейді. Мутация н ә тижесінде а ғ за биохимиялы қ, физиологиялы қ, морфологиялы қ ө згерістерге ұ ширайды. Организмдегі б ұ л ө згерістер бірден немесе біраз уа қ ыттан кейін біртіндеп бай қ ала бастарды. IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы
Полиплоидты мутанттарды ң клетка лары мен оргпандарсссыны ң к ө лемі ұ л ғ айып, хромосома жиынты ғ ы ж ұ п бокса, оны ң ұ рпа қ беру қ абілеті са қ тамады, ал та қ бокса б ұ л қ абілеті са қ талмайды. Гендік мутация кезінде а ғ за ү клен ө згеріске ұ ширайды. Кейде бір генні ң ө згеруінен а ғ зоны ң бірнеше белгі- қ асиеттері ө згереді (плейотропия). Гендік мутация доминанты (басы ңқ ы), жартылай доминанты ж ә не рецессивті (басилы ңқ ы) болады. Хромосомалы қ ж ә не гендік мутацияларды ң себебі к ө пке дейін белгісіз болып келді. IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы
Б ұ л ө згерістер а ғ за ғ а ә р т ү рлі физикалы қ, химиялы қ факторлар – мутагендерді ң ә сер етуінен панда болады. Мысалы, радий с ә улелеріні ң са ң фрау құ ла қ та т ұқ им қ уралайтын ө згеріс тудыралтынды ғ ын 1925 ж. орыс ғ алимдары Г.А. Надсон (1867 – 1940) мен Г.С. Филлипов ашты ж. А Қ Ш ғ алимы Г.Меллер (1890 – 1967) жасанды мутацияны ң рентген с ә улелеріні ң ә серінен болалтыньын т ә жірибе ж ү зінде д ә лелдеді. IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы
Назарлары ң из ғ а рахмет!!! IKAZ.KZ - аши қ м ә ліметтер порталы