Дидактика - оқыту теориясы

Дидактика - педагогиканың негізгі тарауларының бірі. Дидактика оқытудың заңдылықтарын қарастырады. Дидактика білім беру, оқыту « Дидактика » денег термин гректің «didaktikos» денег сөзінен алынған, қазақшасы – « оқытушы », « үйретуші » денег мағынаны білдіреді. Дидактиканың зерттейтін пәні – ол білім беру мен оқытудың теориясы мен практикасы, басқаша айтқанда, білім беру мен оқыту процестьрінің заңдылықтары мен ерекшеліктері.

Оқыту - екі жақты процесс. Оқыту процесі оқушы мен мұғалімнің арасындағы өзара бірлесіп жасайтын әрекетінен құралатын күрделі әрекет. Оқыту мұғалімнің білім берудегі жетекші әрекеті бокса, оқу – баланың өзіндік танымдық әрекеті. Оқыту қалай бокса солей жүрмейді, ұйымдасқан түрде жүзеге асырылады.

Оқыту процесінің қызметтері : Дамыту Білім беру Ұ йымдастыру

Дидактиканың негізін салушы шетел ғалымдары

Дидактиканың негізін салушы – чех ұлы педагоги Ян Амон Коменский (1592 – 1670 ). Ол өзінің 1657 жилы шыққан «Ұлы Дидактика» аты өте маңызды және құнды еңбегінде балаларға жаппай білім берудің мазмұнын, оқытуды ұйымдастырудың ең басты принциптері (қағидалары, ережелері), әдістері мен формалары туралы жүйелі және дәлелді түрде ойларын баяндай сайты.

Жан Жак Руссо ( жж.) "Эмиль немесе тәрбие туралы" (1762 ж.) денег еңбегінде халыққа білім беруді, әр адамды дамытуды, баланың белсенділігін көтеруді ұсынды. Өз заманының мектебін өмірмен байланыспағаны, кітап тілімен көп сөйлегені үшін сына ты, Ж.Ж. Руссо баланың қажеттілігін қаннағаттандыратын оқыту теория сын ұсынды. Бұл тұжырымдамаға сәйкес баланы өмірге бейімдеу керек деп, тәрбиешілерді оның қажеттіліктері мен қызығушылықтарын ескеруге шақырды.

Ұлы орыс педагоги Константин Дмитриевич Ушинский ( жж.) басқа тілде оқыту баланың табиғи күші мен қабілетін әлсіретеді, сондықтан оны анна тілінде оқыту керек деді. Ушинский бастауыш мектеп жұмысының негізгі бағыттарын, жеке пәндердің мазмұнын анықтауға көп үлес қосты. Халық шығармашылығы - ертегілер, мақал-мәтелдер, жұмбақтар білімділікке көмектеседі. Зейінді жатықтыру, есть сақтауды жақсарту, қайталау, жүйелілік, сабақтастық, беріктік принциптері, оқытудың түрлі әдістері баланың берік білім алтын қамтамасыз етеді.

Антон Семенович Макаренко ( жж.). А.С. Макаренко оқу пәндерін жүйелі оқытуды құптады. Ол сол кезде қолданылған дальтон-жоспары, жобалау әдісі сияқты оқыту әдістеріне қарсы шықты.

Дидактика мен жеке пән әдістемесінің негізін салушы Қазақстандық ғалымдар

Ыбырай Алтынсарин ( ж.ж.) Орыс тілін қазақтарға уйрету курсының, оқу жоспарларының, бағдарламаларының авторы. Ол орыс тілі мен қазақ тілінің айырмашылықтарын анықтады. Оқыту процесінде көрнекілік, әңгімелеу, кітаппен жұмыс әдістерін кеңінен қолданды. Ы.Алтынсарин орыс тілін үйрету үшін дайындық сыныптарын ашты, ауызша сөйлеу тәсілі қолданылып, орыс әдебиеті, грамматиканы оқытқанда қазақ тілінде аз сөйлеткен, сөздік жұмыстары жүргізілген жилы оқу құралы «Қырғыз хрестоматиясы» шықты

Ахмет Байтұрсынов ( ж.ж.) қазақша оқыту әдістемесінің негізін салушы. «Оқу анна тілінде жүргізілсін» - денег таланты баста уши жилы тұңғыш рет «Әліппе» жажды, ол халықты сауаттандырудың басты құралы балды. Бұл оқу құралы әрі сауат ашу, әрі ұлттық дүниетанымды іске асыру мақсатын қойды жилы бұл «Әліппенің» жете өңделген жаңа түрі жарияланып, қазақ халқының сауат ашу мектебінің басты құралы балды. Әдіскер оқушыларға ереже жаттаудың тиімсіз екенін дәлелдеп, түсіндіру, талдау, қорыту тәсілдерін қолдануды ұсынды. Сол сияқты әдебиет сабағын оқытқанда әсерлендіру, талдау, бейнелеу, тұжырымдау тәсілдерін қолдану қажет екенін «Қай әдіс жақсы» (1928 ж.) денег мақаласында айқын баяндайды.

Жүсіпбек Аймаутов ( ж.ж.). «Тәрбиеге жетекші» (1924 ж.) денег еңбегінде баланы оқутудың ережелерін, заңдарын баяндайтын, оқытудың дұрыс жүйесін тауып, білім берудің шарттарын көрсететін педагогика бөлімі «дидактика деп, дидактикаға қазақ тілінде тұңғыш рет анықтама берген». Ж.Аймаутов баланың ақылын, сезімін, ерік-жігерін, мінезін тәрбиелеу керектігін этап көрсетті. Балаға туған елдің салат-саннасын, әдет- ғұрпын көрсетуді ұсынды. Баланың тіл байлығын арттыруға ерекше көңіл бөлді.

Мағжан Жұмабаев ( ж. ж.). Ол зейінді тәрбиелеу жолдарын көрсетті. Олар : Мұғалімнің қаты сөйлеуі ; Суреттердің бояуының ашықтығы ; Әсердің күштілігі ; Заты көрсету, суретін салдыру, балшықтан сол заты жасату ; Баланың ойын бөлетін сабаққа қатысы жоқ затрат, мұғалімнен қорқу, немесе көзге түскісі колу сияқты сезімдер. Осы құбылыстарға жол бермеу үшін М. Жұмабаев сабақтарды түрлендіру, әсерді жаңалауды, оқуды енді бастаған балаларды 5-10 минут оқытуды, жаңа білім мен ескі білімдерді байланыстыруды, жақыннан алысқа, таныстан бөтенге қарай оқытуды ұсынған.