1 Лекц Өгөгдлийн агуулах Агуулга Өгөгдлийн агуулах зохион байгуулах зорилго Өгөгдлийн агуулахын тодорхойлолт Өгөгдлийн агуулах байгуулах Өгөгдлийн агуулахын бүтэц Өгөгдлийн агуулахын загвар Өгөгдлийн агуулахыг боловсруулах

2 Өгөгдлийн агуулах Өгөгдлийн агуулах (ӨА) - Dataware house буюу өгөгдлийн агуулах зохион байгуулах- Dataware housing гэдэг ойлголт орчин үеийн ӨСС-д өргөн нэвтэрч эхлэсэн Өгөгдлийн агуулах зохион байгуулах зорилго 1. Байгууллагад ямар ач холбогдолтой байх вэ? o Байгууллагууд ӨСС-ийг өдөр тутмын үйл ажиллагааг хөнгөвчлөх зорилгоор ихэвчлэн хэрэглэдэг бүртгэлийг найдвартай, хурдан, хялбар хөтлөх бүртгэлээс тооцоо, тайлан нэгтгэл богино хугацаанд гаргах o Өдөр тутмын мэдээллийг бүртгэж боловсруулах зорилготой ӨС - г динамик ӨС гэдэг

3 Өгөгдлийн агуулах 1. Өгөгдлийн агуулах зохион байгуулах зорилго ӨСС-ийг зөвхөн динамик ӨС-тай ажиллах байдлаар нэвтрүүлж хэрэглэснээр системээс хүртэж болох үр ашгийг бүрэн авч чадахгүй Хэрэв байгууллага нь ӨС дахь мэдээллийг удаан хугацаагаар хадгалж түүнээс төрөл бүрийн статистик нэгтгэл авч бодит статистик мэдээлэл дээр тулгуурлан бизнесийн төлөвлөгөөг гаргах ба бусад менежментийн үйл ажиллагаагаа зохион байгуулж байвал бизнест сайн нөлөө үзүүлж байгууллагын үр ашиг дээшилнэ

4 2. ӨА нь ПХ системийн хувьд ямар үүрэгтэй байх вэ? o удаан жилийн түүхэн өгөгдлийг хуримтлуулах o өгөгдлийг динамик ӨС-аас салгаж хадгалах ӨС ба ӨА нь тус тусдаа зохион байгуулалттай сангууд o хадгалсан өгөгдөл дээр дүн шинжилгээ хийх боловсруулалтыг гүйцэтгэх o шийдвэр гаргах (Decision Support System) Өгөгдлийн агуулах 1. Өгөгдлийн агуулах зохион байгуулах зорилго

5 Өгөгдлийн агуулах 2. Өгөгдлийн агуулахын тодорхойлолт Өгөгдлийн агуулах (ӨА) нь байгууллагын тодорхой нэг эсвэл хэсэг асуудлыг шийдвэрлэхэд туслах зорилгоор өдөр тутмын ӨС-аас гарган авдаг, удаан хугацаагаар хадгалагдах өгөгдлийн цуглуулга юм В.Инмон хамгийн анх ӨА гэдэг ойлголтыг гаргаж хэрэглэсэн Тэрээр ӨА-ыг Менежментийн шийдвэрийг гаргахад туслах тодорхой асуудалд тулгуурласан, багцалсан, тогтвортой, хугацаанаас үл хамаарах өгөгдлийн цуглуулга гэж тодорхойлсон

6 Өгөгдлийн агуулах 2. Өгөгдлийн агуулахын тодорхойлолт Асуудалд тулгуурласан тодорхой асуудлыг шийдвэрлэхэд шаардагдах өгөгдлийг төвлөрүүлж хадгалах ӨС-аас төрөл бүрийн асуудалд чиглэсэн, бие даасан хэдэн ч агуулах байгуулж болно Багцалсан Өгөгдлийг ангилсан, нэгтгэсэн, дахин форматласан байдлаар хадгална Тогтвортой Олон жилээр хадгалсан түүхэн баримт болох онцгой өгөгдөл учраас зөвхөн агуулахад ашиглана Хугацаанаас үл хамаарах Өгөгдлийг цаг хугацаагаар нарийн хязгаарлахгүй хадгална

7 Өгөгдлийн агуулах 3. Өгөгдлийн агуулах байгуулах Өгөгдлийн агуулах байгуулахын тулд ӨС дахь өгөгдлийг буруу өгөгдлөөс цэвэрлэх дахин форматлах багцлан нэгтгэх үр дүнг байгууллагын статистик мэдээллийг олж авахад зориулан тусгай сан болгон хадгалах өгөгдлийг агуулахад ямар хугацаатай хадгалахыг тодорхойлох ямар давтамжтай өгөгдөл шинэчлэгдэж байхыг тодорхойлох өгөгдлүүдийн уялдааг тодорхойлох хадгалах байгууламжийн чадлыг шалгаж тодорхойлох

8 Өгөгдлийн агуулах 3. Өгөгдлийн агуулах байгуулах Өгөгдлийн агуулах зохион байгуулах үйл ажиллагаа Өгөгдлийн сан Буцах Өгөгдлийн агуулах Дахин формат- лах Өгөгдлийн бусад хадгалуур Өгөгдөл Мета- өгөгдөл Өгөгдөл засварлах/ шинээр оруулах Онлайн шинжилгээ Шийдвэрээр хангах систем Өгөгдөл олборлолт Цэвэрлэх

9 Өгөгдлийн агуулах 4. Өгөгдлийн агуулахын бүтэц ӨА-ын бүтэц уламжлалт өдөр тутмын сангаас ялгаатай Олон хэмжээст матриц хэрэглэдэг Агуулахын бүтцийг хоёр ба түүнээс дээш хэмжээтэй хэд хэдэн матрицаар дүрслэн гаргадаг өгөгдлийг хоёроос дээш элементээр ялган нэгтгэсэн үед куб эсвэл олон хэмжээст гиперкубыг хэрэглэдэг Өгөгдлийн агуулахад өгөгдлийг ихэвчлэн цаг хугацаа салбар, нэгж бусад ангилал, дэд ангилал зэргээр нэгтгэдэг

10 Өгөгдлийн агуулах 4. Өгөгдлийн агуулахын бүтэц Жишээ: Мэргэжил, оноор ҮГДүнг нэгтгэсэн 2 хэмжээст матриц ба түүний 2 хэмжээст хүснэгт

11 Өгөгдлийн агуулах 4. Өгөгдлийн агуулахын бүтэц Жишээ: Мэргэжил, он, хичээлээр ҮГДүнг нэгтгэсэн куб түүний 2 хэмжээст хүснэгт

12 Өгөгдлийн агуулах 4. Өгөгдлийн агуулахын бүтэц Нэгдсэн дүнгүүдийг хадгалдаг ӨС-д өгөгдлийг анхдагч, эх хэлбэрээр нь хадгалах зарчмыг баримталдаг бол ӨА-д эдгээр анхдагч өгөгдлүүдийг нэгтгэн боловсруулсны үр дүнг хадгалдаг

13 Өгөгдлийн агуулах 4. Өгөгдлийн агуулахын бүтэц Маш энгийн бүтэц зохион байгуулалттай ӨС–ийн хүснэгтүүд хоорондоо нарийн логик уялдаатай байдгаас боловсруулалт хийх үед олон холболт хийгддэг Харин ӨА-д хуримтлуулсан их хэмжээний мэдээллийг хурдан боловсруулж шинжилгээ хийх шаардлага өндөр байдгаас бүтэц нь хялбар, энгийн байх нь чухал Иймээс агуулахын матрицийг цөөн элементтэй, өөр матрицаас дамжсан нарийн холбоосгүй зохион байгуулдаг Матриц бүр тодорхой утга агуулгатай нэгтгэлийг хадгалж шинжилгээ хийх хэрэгсэл рүү нэмэлт боловсруулалтгүйгээр уншигдах боломжтойгоор үүсдэг

14 Өгөгдлийн агуулах 4. Өгөгдлийн агуулахын бүтэц Энгийн зохион байгуулалтын жишээ

15 Өгөгдлийн агуулах 4. Өгөгдлийн агуулахын бүтэц Өгөгдлийн давхцлыг зөвшөөрдөг Энгийн, логик уялдаа багатай зохион байгуулалттай байх шаардлага нь өгөгдлийн давхцлыг зөвшөөрөхөд хүргэдэг

16 Өгөгдлийн агуулах 4. Өгөгдлийн агуулахын бүтцийн ялгаа Өгөгдлийн санӨгөгдлийн агуулах Өдөр тутмын үйл ажиллагаанд зориулсан Менежментийн үйл ажиллагаанд зориулсан Доод түвшний ажилчдад зориулсан Удирдлага, менежерт зориулсан Бодит хугацаан дахь мэдээллийг агуулдаг Мэдээллийг нэгтгэж удаан хугацаагаар хадгалдаг Байгууллагын үйл ажиллагааг явуулах бодит өгөгдлийг хадгалдаг Байгууллагын түүхэн өгөгдлийг хадгалдаг Тухайн агшинд юу хийгдэж байгааг харж болдог Тодорхой хугацааны дараа үр дүн нь гардаг

17 Өгөгдлийн агуулах 4. Өгөгдлийн агуулахын бүтцийн ялгаа (үргэлжлэл) Нарийн бүтэцтэйЭнгийн бүтэцтэй 2 хэмжээст хүснэгтээр дүрсэлдэгОлон хэмжээст матрицаар дүрсэлдэг Өгөгдлийн давхцлыг зөвшөөрөхгүйӨгөгдлийн давхцлыг зөвшөөрдөг Засвар хийдэгЗасвар хийхгүй Статик бүтэцтэй Баримтын хүснэгтээс шаардагдах нэгтгэлүүд үүсдэг Стандарт амьдралын циклтэй Өөр амьдралын циклтэй Байнга ханддагЦөөн ханддаг Өгөгдлийн санӨгөгдлийн агуулах

18 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар ӨА-д баримтын (fact table) хэмжээсийн (dimension table) нэгтгэл хүснэгтүүд (aggregated table) гэсэн 3 төрлийн хүснэгтийг агуулдаг

19 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Баримтын хүснэгт ӨА-ын гол хүснэгт ӨС-аас татаж авсан баримттай мэдээллийг агуулдаг ӨА нь ихэнхдээ ганц л баримтын хүснэгттэй байдаг Хоорондоо холбоогүй асуудлуудыг шийдвэрлэхэд шаардлагатай гэж үзвэл 2 ба түүнээс дээш баримтын хүснэгтийг үүсгэж болдог Баримтын хүснэгт дэх кодуудыг хэмжээсийн хүснэгтүүдэд хадгалдаг

20 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Баримтын хүснэгтийн жишээ

21 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Хэмжээсийн хүснэгт Хэмжээсийн (кодын тайлбар) бичлэгүүдээс бүрддэг Хэмжээс нь мэдээллийн лавлагааны түлхүүрийг илэрхийлдэг хугацаа хэрэглэгчийн бүлэг байрлал (хаана хэрэглэх) байгууллагын бүтэц байгууллагын онцлог Баримтын хүснэгт нь хэмжээсүүдээр нэгтгэгдэн задардаг

22 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Хэмжээсийн хүснэгтийн жишээ

23 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Work flow 1-6 -г нэмэх

24 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар ӨА дахь олон хэмжээст орчны загварыг дараах схемүүдийг ашиглан дүрсэлдэг Од (Star) Цасан ширхэг (Snowflake) Орд (Constellation) Эдгээр схемүүдээс Од схемийг илүү өргөнөөр ашигладаг Эдгээр схемүүд нь баримт ба хэмжээсийн хүснэгтүүдийн үүсч байгаа урсгалыг харуулдаг

25 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Од схем Од схем нь хамгийн энгийн схем Дараах төрлийн хүснэгтүүдийг агуулдаг үндсэн ганц баримтын хүснэгттэй баримтын хүснэгт дэх кодуудыг тайлбарласан хэмжээсийн хүснэгтүүдтэй баримтын хүснэгтээс нэг тєвшнєєр нэгтгэгдэж үүссэн нэгтгэлийн хүснэгтүүдтэй

26 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Суралцагч оюутан (баримт хүснэгт) Оюутны код Мэргэжлийн код Он Улирал код Сурч буй жил Кредит ҮГД Төгсөгч оюутан (нэгтгэл хүснэгт) Шинээр элсэгч (нэгтгэл хүснэгт) 2 дахь жилдээ суралцагч (нэгтгэл хүснэгт) Од схем 3 дахь жилдээ суралцагч (нэгтгэл хүснэгт) Тэнхмийн лавлах (хэмжээс хүснэгт) Мэргэжлийн лавлах (хэмжээс хүснэгт) Тэнхмийн ҮГД (нэгтгэл хүснэгт) Он Улирал Мэрг_код ҮГД 4 дэх жилдээ суралцагч (нэгтгэл хүснэгт) улаан: баримт хар: хэмжээс хөх: нэгтгэл

27 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Цасан ширхэг Цасан ширхэг схемд баримтын хүснэгтээс олон түвшинд нэгтгэл хийж арай нарийн уялдаатай загвар гардаг Дараах төрлийн хүснэгтүүдийг агуулдаг үндсэн ганц баримтын хүснэгттэй баримтын хүснэгт дэх кодын тайлбарыг агуулсан хэмжээсийн хүснэгтүүдтэй баримтын хүснэгтээс олон түвшнєєр нэгтгэгдэж үүссэн нэгтгэлийн хүснэгтүүдтэй

28 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Суралцагч оюутан (баримт хүснэгт) Оюутны код Мэргэжлийн код Он Улирал код Сурч буй жил Кредит ҮГД Шинээр элсэгч (нэгтгэл хүснэгт) Цасан ширхаг схем Тэнхмийн лавлах (хэмжээс хүснэгт) Мэргэжлийн лавлах (хэмжээс хүснэгт) Тэнхмийн ҮГД (нэгтгэл хүснэгт) Он Улирал Мэрг_код ҮГД ПХ-д шинээр элсэгч (нэгтгэл хүснэгт) БУ-д шинээр элсэгч (нэгтгэл хүснэгт) ТХ-д шинээр элсэгч (нэгтгэл хүснэгт) ПХ мэргэжлийн ҮГД (нэгтгэл хүснэгт) Он Улирал ҮГД МС мэргэжлийн ҮГД (нэгтгэл хүснэгт) Он Улирал ҮГД БУ мэргэжлийн ҮГД (нэгтгэл хүснэгт) Он Улирал ҮГД Тайлбар: 2 дахь түвшинд үүссэн хүснэгт

29 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Орд схем ӨС-аас хэд хэдэн баримтын хүснэгтийг үүсгэх шаардлагаар гарсан схем Дараах төрлийн хүснэгтүүдийг агуулдаг хэд хэдэн баримтын хүснэгтээс бүрддэг хэмжээсийн хүснэгтүүд нь нэгээс олон тооны баримтын хүснэгтийн кодыг тайлбарыг агуулдаг нэгтгэлийн хүснэгтүүдээс дахин нэгтгэлийн хүснэгтүүдийг үүсгэж болдог нэгтгэлийн хүснэгт нэгээс олон тооны хүснэгтээс үүсч болдог

30 Өгөгдлийн агуулах 5. Өгөгдлийн агуулахын загвар Суралцагч оюутан (баримт хүснэгт) Оюутны код Мэргэжлийн код Он Улирал код Сурч буй жил Кредит ҮГД Суралцаагүй оюутан (баримт хүснэгт) Оюутны код Он Улирал код Шалтгааны код Улирал (хэмжээс хүснэгт) Улирал код Улирал Нийт оюутан (нэгтгэл хүснэгт) Он Улирлын код Суралцагч ою.тоо Суралцаагүй ою.тоо Мэргэжил (хэмжээс хүснэгт) Мэргэжил код Мэргэжил Оюутан (хэмжээс хүснэгт) Оюутан код Оюутан нэр Мэргэжил код оны оюутан (нэгтгэл хүснэгт) Улирлын код Суралцагч ою.тоо Суралцаагүй ою.тоо оны оюутан (нэгтгэл хүснэгт) Улирлын код Суралцагч ою.тоо Суралцаагүй ою.тоо Орд схем

31 Өгөгдлийн агуулах 6. Өгөгдлийн өгөгдлийн агуулахыг боловсруулах Өгөгдлийг 7 хоног, сар, улирал, жил гэх мэтээр ангиллын түвшинг дээшлүүлж нэгтгэх (roll up) Өгөгдлийг илүү нарийн түвшинд задлах: тэнхим, мэргэжил гэх мэтээр (drill down) Куб, гипер кубын хэмжигдэхүүнийг эргүүлж харах (pivot) Багана, мөр сонгох үйлдэл Эрэмбэлэх үйлдэл Хадгалсан өгөгдлөөс шинэ атрибутыг гаргаж авах

32 Өгөгдлийн агуулах 6. Өгөгдлийн өгөгдлийн агуулахыг боловсруулах Энгийн нэгтгэл Өдөр тутмын нэгтгэл Өдөр тутмын дамжуулалт 1 сарын11 сарын 21 сарын 3 2 сарын 12 сарын 22 сарын 3 Онцлог: Доод түвшний мэргэжилтний өдөр тутмын менежментийн асуудалд зориулсан Өгөгдлийг нарийн хадгална Хадгалах зай их шаардана Боловсруулалт их хийгдэнэ

33 Өгөгдлийн агуулах 6. Өгөгдлийн өгөгдлийн агуулахыг боловсруулах Түвшин дээшлүүлж нэгтэх Хугацааны нэгтгэл Ямар нэгэн хугацааны дамжуулалт 1 улирал2 улирал Онцлог: Дээд түвшний менежерийн төлөвлөлт, шинжилгээнд зориулсан Маш авсаархан бүтэцтэй Зарим өгөгдөл орхигддог Өгөгдөл хуучрах тутам нарийн өгөгдөл багасна 2000 он 2001 он … 2005 он 1 дэх 3 жил 2 дахь 3 жил 3 дахь 3 жил

34 Өгөгдлийн агуулах 6. Өгөгдлийн өгөгдлийн агуулахыг боловсруулах Түвшин дээшлүүлж нэгтэх

35 Өгөгдлийн агуулах 6. Өгөгдлийн өгөгдлийн агуулахыг боловсруулах Нарийн түвшинд задлах Оны нэгтгэл Оны дамжуулалт ПХ ТХ БУ 2005 он

36 Өгөгдлийн агуулах 6. Өгөгдлийн өгөгдлийн агуулахыг боловсруулах Нарийн түвшинд задлах

37 Өгөгдлийн агуулах 6. Өгөгдлийн өгөгдлийн агуулахыг боловсруулах Куб, гипер кубын хэмжигдэхүүнийг эргүүлж харах

38 Унших материал Лекцийн материал