ЖОСПАРЫ; Насекомдарды ң сырт қ ы құ рылысы. Бас ж ә не оны ң қ осал қ ылары. Кеуде. Құ рса қ. Тері жамыл ғ ы.

Насекомны ң денесі 3 б ө лімнен т ұ рады : 1.Бас 2.К ө кірек 3. Құ рса қ

1. Ү сті ң гі ерін 2. Ү сті ң гі жа қ 3.Жа қ тау ма ң дайшасы 4.Ма ң дай жа қ тау тігісі 5.Бет 6.Ма ң дай 7.М ұ ртша ш ұңқ ыры 8. Қ арапайым к ө з 9.Т ө бе тігісіні ң к ө рінетін б ө лімі 10.К ү рделі к ө з 11.Т ө бе 12.Желке тігісі 13.Желке 14.Арт қ ы желке тігісі 15.Арт қ ы желке 16.Мойын жар ғ а ғ ы 17.Т ө менгі ерін 18.Ерін қ армалауышы 19.Т ө менгі жа қ 20.Жа қ қ армалауышы.

М ұ ртшалар – ма ң дайды ң екі жа ғ ында к ө з аралы ғ ында орналас қ ан,бірнеше буыннан т ұ рады.Иіс ж ә не сезім м ү шелеріні ң қ ызметін ат қ арады. Насекомдарды ң м ұ ртшаларыны ң т ү рлері ә р т ү рлі болады: А) қ ылшы қ т ә різді; Б)жіп т ә різді; В)таспик т ә різді; Г)ара т ә різді; Д)тара қ т ә різді; Е)шо қ пар т ә різді; Ж)ж ұ мыр басты; З) ұ ршы қ т ә різді; И)та қ та м ұ ртша; К)иілме тара қ т ә різді; Л) қ исы қ м ұ ртша; М) қ ауырсын т ә різді; Н)тікенекті м ұ ртша.

Насекомдарды ң ауыз м ү шесі 5 топ қ а б ө лінеді: 1.Кеміргіш (таракан,шегіртке, қ о ң ыз). 2.Сор ғ ыш (бал арасы). 3.Жалап – кеміргіш 4.Шаншып – сор ғ ыш ( қ андала). 5.Жала ғ ыш (шыбын). Насекомдарды ң ауыз м ү шесі

НАСЕКОМДАРДЫ Ң АУЫЗ М Ү ШЕЛЕРІНІ Ң КЕМІРГІШ Т Ү РІ А.Жо ғ ар ғ ы ерін Б.Жо ғ ар ғ ы жа қ В.Т ө менгі жа қ Г.Т ө менгі ерін 1.Ішкі шайнау қ ала ғ ы 2.Сырт қ ы шайнау қ ала ғ ы 3.Жа қ қ армалауышы 4.Ба ғ анаша 5.Негізгі буын 6.Тілшік 7. Қ осал қ ы тілшік 8.Ерін қ армалауышы 9.Иек 10.Асты ңғ ы иек.

Насекомны ң кеуде б ө лімі – алды ңғ ы, орта ңғ ы, арт қ ы кеуде деп аталатын 3 буна қ тан т ұ рады.Буна қ тарды ң ә р қ айсысы ар қ а немесе тергит деп аталынатын жо ғ ар ғ ы жарты са қ инадан,т ө с немесе стернит деп аталатын т ө менгі жарты са қ инадан ж ә не плейрит деп аталатын б ү йір жа ғ ында ғ ы б ө ліктерден т ұ рады. Насекомны ң ая ғ ы жамбас (т ө спен жал ғ ас қ ан), ұ ршы қ,сан, жіліншік(сира қ ),табан деп аталатын бірнеше буна қ тан т ұ рады.

Кеуде б ө лікті ң ә рбір буна ғ ында бір ж ұ п ая қ (барлы ғ ы 3 ж ұ п ая қ ),ал орта ңғ ы ж ә не арт қ ы к ө кіректе бір ж ұ птан (барлы ғ ы 2 ж ұ п) қ анат болады.

Насекомны ң ая ғ ы жамбас (т ө спен жал ғ ас қ ан), ұ ршы қ,сан, жіліншік(сира қ ), табан деп аталатын бірнеше буна қ тан т ұ рады. 1.Жамбас 2. Ұ ршы қ 3.Сан 4.Сира қ 5.Табан

1.Ж ү гіргіш ая қ 2.Секіргіш ая қ 3. Қ аз ғ ыш ая қ 4.Ж ү згіш ая қ 5. Ұ ста ғ ыш ая қ 6.Жина ғ ыш ая қ

Құ рса қ - насекомны ң денесіні ң ү шінші б ө лігі,ол азды- к ө пті ө зара ұқ сас бір қ атар буна қ тардан т ұ рады.

Насекомдарды ң құ рса қ б ө лігіні ң қ осал қ ылары 1.Церк 2.Грифелек 3.Аналь пластинкасы 4.Гениталь пластинкасы 5,6,7.VIII,IX,X са қ иналарыны ң тергиттері 8,9.VIII,IX са қ иналарыны ң стерниттері 10.Ж ұ мырт қ а сал ғ ыш

Насекомны ң тіршілігі ү шін тері жамыл ғ ысыны ң ма ң ызы ө те зор.Ол б ұ лшы қ ет ж ү йесіні ң тірегі бола отырып,денені ң ыл ғ ал режимін реттеуді қ амтамасыз етеді.Тыныс алу,з ә р шы ғ ару,денені механикалы қ за қ ымданудан ж ә не зиянды заттарды ң енуінен қ ор ғ ау қ ызметтерін де ат қ арады.Насекомдарды ң т ү сіні ң де ә р т ү рлі болуы осы тері жамыл ғ ысына байланысты.Тері қ абатты ң туындылары болып есептелетін сырт қ ы қ осал қ ылар(т ү к, қ ылшы қ, қ абырша қ )ішкі немесе эндоскелеттік, ө сінділер ж ә не ә р т ү рлі тері бездері(балауыз шы ғ аратын,лак беретін,иіс шы ғ аратын ж ә не т.б.)ма ң ызды роль ат қ арады. Тері жамыл ғ ысы кутикула,гиподерма ж ә не ө те ж ұқ а базаль жар ғ а ғ ы деп аталатын ү ш компоненттен т ұ рады. Кутикула тері жамыл ғ ысыны ң е ң сырт қ ы б ө лігі,екі қ абаттан т ұ рады:сырт қ ы ж ә не ішкі. Гиподерма цилиндр немесе текше пішіндіэпителия клеткаларыны ң қ абатынан т ұ рады. Базаль жар ғ а ғ ы гиподерма клеткаларыны ң т ө сеніші ретінде тері жамыл ғ ысы мен дене қ уысыны ң арасында ғ ы шекара қ ызметін ат қ арады.