Тэрийдэ «Кулуьун» о5о активаЫам ыйын 19 кунэ 2010 сыл Урукку кэм пионерскай тэрилтэ улэтин хомуйан, альбом онорон таьаардылар Одьулуун орто оскуолатын уорэнээччилэрэ

Оскуола историятыттан Одьулуун орто оскуолата 1939 сыллаахха «Саьыл Уйалаах» алааска аьыллыбыта. Оскуола бастакы сэбиэдиссэйинэн Романов Степан Семенович улэлээбитэ. Иккис учууталынан Кытаанах нэьилиэгиттэнсылдьар Абрамов Афанасий Николаевич Чурапчы педагогическай училищетын 1 курсу бутэрэн баран анаммыта. 1,3 кылаас уонна 2,4 кылаас холбоьон уорэммиттэрэ. Кыра кылааска октябренок буолан уорбуттэрэ. Октябренок значогун утуктэн хордуонна кырыйан туостэригэр киэн тутта иилиммиттэрэ. Онтон Владимир Ильич Ленин торообут кунугэр учугэй уорэнээччилэр пионерга киирбиттэрэ. О5олор алаастарынан тар5аьан олорор буолан 4-7 биэрэстэлээх сиртэн ыраахтан сатыы сылдьан уорэнэллэрэ. О5олор бары биир дьиэ кэргэн курдук сылдьаллара. Интернат диэн суо5а. Санардыы оннуларын булан уорэнэ сырыттахтарына 1941 сыллаахха уорэх бутэрин кытта сэрии буолан эмискэ туул-бит курдук, туптэ-кулук буола туспутэ. Армия5а сууьунэн киьи ынырыллыбыта. Алдьархай ааннаабыта, сир-дойду холоругунан со5отохто ытылла туспутэ. Сэрии буолан Белолюбскай нэьилиэгин кыыьа Барашкова Варвара Дмитриевна училищены бутэрэн учууталлаабыта. Оскуола5а Иркутскайдаа5а учебнай комбинат посылгосторуттан элбэх суумалааах нагляднай пособиены сурутан айыл5а уорэ5эр араас хайа боруодатын таастарын коллекцияларын, паровой массыына моделын, опыт онорорго араас пробиркалары, колбалары, веществолары, элбэх карталары, глобустары,история5а, математика5а нагляднай пособиелары, табицалары, сурутан ылбыттара. !941 сыллаахха Одьулуунна коьон киирэн уорэммиттэрэ. Ити сыл Антипин Афанасий Андреевич сэбиэдиссэйинэн улэлээбитэ. Ити сайын кураан буолбута. Онон улэлииргэ олус кытаанах буолбута. Эрэй бо5отун корсубуттэрэ. Уруок кэнниттэн киэьээнни оттугэр бары буттуун нэьилиэгинэн байыаннай уорэххэ уорэнэллэрэ. О5олор бары Ийэ дойдуну таптыырга уорэммиттэрэ. Сурдээх эппиэтинэстээх эбиттэр сыллаахха о5олуун- дьахтардыын бары куустээх, сындыл5аннаах улэ5э туруммуттара. Утуйан турбакка тууннэри-кунустэри куустээх улэ. О5олор иэ5эннэс буолалара, хааннара кубарыччы олон хаалара уьу. Туптэлээх уорэх буолбатах сылларга Ноева Анисия Гаврильевна Степан Семеновичтыын улэлээбиттэр.

Урукку кэм пионердара

Пионерга киирии долгутуулаах кунэ

Сэриикэмигэр Оскуола бастакы выпусниктара 9 этилэр: Аржаков Илья Ильич, Сысолятин Николай Михайлович, Дьячковский Иван Сэсенович, Дьячковский Петр Захарович, Софронов Афанасий Кирикович, Егоров Семен Петрович, Седалищева Екатерина Константиновна, Тоскина Евдокия Гаврильевна, Карпов Гаврил Гаврильевич. Бу о5олор сэрии алдьархайын, сут-кураан иэдээнин эттэринэн- хааннарынан билбиттэрэ. Кинилэр бары байыаннай бэлэмнэниигэ сылдьыбыттара. Бастакы баhаатайдар: Абрамов А.Н-1939, Барашкова В.Д-1940, Монастырев А.Д-1943, Абрамов Р.Р «Бу ааспыт сылларга мин торуттээбит оскуолалабар сууьунэн о5олор уорэнэннэр олох киэн аартыгар кынат ууннэрэн коппуттэриттэн, урдук уорэхтээх улэьиттэр норуот хаьаайыстыбатын араас салаатыгар улэлии-хамсыы сылдьалларыттан мин кырдьа5ас сурэ5им уорэр. Наука улэьиттэрэ, ученай степеннээх улахан дьон буолбуттарыттан уонна Одьулуун быйаннаах сонуоктарыттан урдук уунууну сомсон, уунуулээх урэхтэриттэн, арыынан алла сытар кырыстаах алаастарыттан аьы-быйаны, бэйэлэрин саталлаах санаалалрынан, чэрдээх имигэс илиилэринэн уунууну дэбилиппит элбэх орденнар, мэтээллэр кавалердара буолбут утуо улэьитттэр ааттарынан киэн туттабын». С.С.Романов Мин сэрии сылларыгар Одьулуун начаалынай оскуолатыгар уорэммитим. Оччолорго сорох сыл оскуола5а туорт уонтан эрэ тахса буоларбыт. Онно пионерга ылыы сбордарга уоруулээх быьыыга-майгыга барара. Мин иккис кылааска уорэнэ сылдьан сааьыары пионерга киирбитим. Аналлаах баьаатай диэн суох этэ. Учууталбыт Семён Степанович Романов ыытара. Сборбутун уксун оскуола корудуоругэр ыытарбыт. Хаамсыы буолара онно Яковлев Коля (Николай Егорович) горн урэрэ, Григорьева Варя (Варвара Афанасьевна) барабан охсоро. Учууталбыт уксун сэрии хаамыытын кэпсиирэ. Биьиги дьиэбитигэр дьоммутугар хаьыат аа5ан биэрэрбит. Хаьыаппыт да оччолорго оройуон «Социализм суола» эрэ баара. Онтон Советскай информбюро иьитиннэриилэрин уорэ5э суох дьоммут улаханнык интэриэьиргээн истэллэрэ. Кыьын оскуола5а оттор маспытын (саьааны) о5олор бэйэбит эрбиирбит, уксун учууталбыт эрдэ тахсан суулларбыт буолара. Онноо5ор биир сыл о5уьунан сайын ыьыахха дылы таьан оскуола таьыгар саьааннаабыппыт. Ахтыыны онордо Карпов Харалдин. Оччолорго оскуола5а 9 сааспытыттан киирэрэбит.1943 сыллаахха уhус кылааска киирэр сылбар пионерскай дружина5а чилиэн буолбутум. Миигин барабанщигынан анаабыттара, горниьынан Коля Яковлевы талбыттара. Знамяносецтарбыт уларыйа тураллара. Дружина салайааччытынан саамай бастын о5о Колесов Проня улэлээбитэ. Отрядым председателэ Матвеев Яша этэ. Баhаатайынан военкрук Монастырев Алексей улэлээбитэ. Сэрии кэминээ5и о5олор буоламмыт байыаннай уорэ5и кытаанахтык ирдииллэрэ. ГТР, МОПР нуорматын туттарарга кыьалларбыт. «Уорэх чааьыгар хаачыстыба урдээбит буолуохтаах. Молтох уорэхтээхтэри фашистарга таннарыахсыт буола5ыт» - диэн сирэй харах анньаллара. Чиэппэр аайы дружина советын мунньа5а, отчуота буолара.Нэдиэлэ аайы пионерскай сбор бо5о буолара. Хаалтыьа суох кэлбит о5олор улахан саакка - суукка киирэллэрэ. Дружина иннигэр сэмэлэнэрэ. О5олор бары дьаьалларга актыыбынайдык кытта сатыырбыт. Кыьыл Армия, дьахтар кунэ, Октооп ырааьынньыктарыгар лозунг, плакат бо5о онорорбут. Хаhыат таhааран учууталларбытын, нэhилиэк олохтоохторун э5эрдэлиирбит.Оскуола5а саьаан кэрдии, мас хайытыы, кыаммат ыалга комо, колхозка хаар типтэрии, сиэмэ бурдугу ыраастааьын, саас аайы о5уруокка улэлиирбит. Учугэйдик аа5ар о5олор агитатор буолар этибит. Ыалы кэрийэн сонуну кэпсиирбит. Кыайыы уоруутун линейка5а эппиттэрэ. Дьон – сэргэ кыайыы буолбутун истээт уоруулэриттэн ытаспыттара. Сэрии кэмин пионера Варвара Григорьева.

«К борьбе за дело коммунистической партии будьте готовы» «Всегда готовы!»

Сэрии кэнниттэн… Иьирэх тылларынан санаан аастым. Мин Одьулуун оскуолатыгар 3 уонна 4 кылаастарга уорэммитим ( с.с). Учууталбыт Евдокия Григорьевна Слепцова этэ. Кини наьаа лоп-бааччы, холку, о5о5о наьаа истин сыьыаннаах, бол5омтолоох этэ. Уруокка ким эмэ мэниктээн, айдааран мэьэйдиирин ойдообоппун. Кылааспыт иьигэр бэйэбитин дьаьанарга уорэтэрэ.Мин санитарнай сектор буолан наар о5олор ыраастарын бэрэбиэркэлиирим. Кылаас мунньахтарыгар ким туох итэ5эстээ5ин бэйэтэ билинэригэр уонна ону хайдах конноруон собун субэлиирэ. Мин уруьуйга молтох этим, ону хайдах сатаан уруьуйдуурга уорэтэрэ. Кылаас таьынаа5ы аа5ыыны куруук бэрэбиэркэлиирэ, ол иьин элбэх кинигэни аа5а сатыырбыт. Оройуонна художественнай самодеятельность коруутугэр бары активнайдык кыттарбыт. Учууталларбыт Евдокия Григорьевна, Пелагея Михайловна Старостина, Дария Григорьевна Куличкина бэлэмнээн ороцуон коруутугэр ситиьиилээхтик кыттыбыппыт. Дэриэбинэбитигэр пионерскай лаа5ыр улэлиирэ. Онно пионер баьаатайынан улэлээбиттэрэ. Горн тыаьынан турарбыт,, зарядка онорорбут, тыа5а,хонууга сылдьарбыт, мо5отой олорон тириитин сулэн туттарарбыт. Баьаатайдарбыт аккуратнай, точнай, пионерскай атрибуттары билэр буоларга, элбэх ырыаны, ункууну уорэппиттэрэ. Пионерскай о5о сааспыт –олохпут биир умнуллубат кэрдииьэ. Т.К.Далбаева-РСФСР оскуолатын утуолээх учуутала, бочуоттаах улэьит.

«Уерэниэххэ, уерэниэххэ уонна ессе уерэниэххэ»

«Бу куох кырыска, утуо дойдуга уоскуу-торуу туруохтара буолла5а, сибэкки курдук сирилэччи уунэн ситэн иьиэхтэрэ киэн туттар геройдарбыт.» С.С.Ромонов «Учитьсч по-ленински, трудиться по-ленински!» Одьулуун орто оскуолатын дружината Зоя Космодемьянская Советскай Союз геройун урдук аатын сугэрэ. Хас биирдии уорэнээччи кини хорсун быьыытыттан киэн туттара. Биьиги 4 кылааска уорэнэ сылдьан муус устар 22 кунугэр пионерскай сборга биьигини пионерга ылбыттара,кыьыл сатыын хаалтыс баайбыттара. Хаалтыс баанан, олус уорэн, улааппыт курдук санаммыппыт. Пионерскай этэрээппит Советскай Союз Геройа Фёдор Попов аатын сугэрэ. Дружина сэбиэтин улэтин Председатель уонна старшай пионер баьаатай суруннууллэрэ. Оскуол5а анал пионерскай хос баара. Онно знамя, горн, барабан турара уонна дружина совета тумсэн мунньахтыыра. Сылга 2- тэ улахан сбордар олус интэриэьинэй буолаллара. Биьиги уорэнэр сылларбытыгар баьаатайынан Антипина Аграфена Афанасьевна уонна Карпова Александра Семёновна, Кузьмина Анастасия Афанасьевна уонна да атыттар улэлээбиттэрэ. Сбордар улус интэриэьинэ буолаллара.Улэ бастыннарын, граждансай уонна А5а Дойду эриилэрин ветерааннарын кытта корсуспуттэрэ, бочуоттаах пионерга ыламмыт кыьыл хаалтыс баайарбыт. Ону таьынан суруйааччылар,космонавтар, герой пиаоенрдар политссыльнайдар тустарынан темаларга буолаллара. Тимуровкай комо кырдьа5астарга онорорбут, детсад о5олоругар оонньуур норон биэрэрбит. Фермаларга беседа, концерт кордорорбут. КИД улэлээн араас республика пионердарын кытта суруйсубуппут. Пионерия биьигини утуо5э-кэрэ5э уорэппитэ. Окорокова Е.Е «Чурапчы улууьа МТ» докумуонна отдела

1939 сыл – бастакы пионерскай этэрээт тэриллибитэ сыл - пионерскай дружина тэриллибитэ. Баьаатай Монастырёв А. Д. Дружина председателэ Колесов Проня. 1941–45 сыл - А5а дойдуну комускуур сэрии ыар сылларыгар пионердар улахан дьону кытта кыайыы туьугар тэннэ улэлээбиттэрэ сылларга – сайынны пионерскай лаа5ыр тэриллибитэ. Баьаатайдарынан Абрамов Роман Романович, Федотов Апполлон Афанасьевич улэлээбиттэрэ. 1954–55 уорэх дьылыгар Одьулуун оскуолатыгар биология учуутала Хоютанова Александра Софроновна салалтатынан тыыннаах муннук тэриллибитэ сыл – Международнай пионерскай «Артек» лаа5ырга бастакы путёвканан туйгун уорэнээччи, общественник, спортсмен Колесов Гаврил Семёнович на5араадаламмыта сыл – тимуровскай улэ тэриллибитэ сылларга – «Уорэ5и иккитэ суох бутэрии» девиьинэн улэ5э Одьулуун оскуолата инники куоннэ тахсыбыта сыл – оскуола5а пришкольнай учаастактар улэлээбиттэрэ сыл – Одьулуун оскуолатын пионер баьаатайа Яковлева Елена Харлампьевна слёт кыттыылаа5а сыл – оскуола урдунэн коммунистическай субботник ыытыллыбыта сыл - Оскуола иьигэр КИД улэлээн араас республика о5олорун кытта суруйсуу са5аламмыта сыл – Улуус иьинэн ыытыллыбыт фестивальга бастакы миэстэни ылбыттара. Сайынны улэ сынньалан лаа5ырдара оройуоннамиэстэлэспиттэрэ сылларга – Пионерскай хамсааьын 50 сылынан, Улуу Кыайыы 30 сылынан куурээннээх улэнэн корсубуттэрэ. Араас коруннээх дьаьаллар ыытыллыбыттара сылларга – оскуола5а кабинетнай система киирэригэр оскуола уорэнээччилэрэ активнай кыттыыны ылбыттара. Кабинеты бэйэ оноьуута са5аламмыта сыл – оскуола5а КВН турнира ыытыллыбыта. Памятниктарга шефство тэриллибитэ сыл – «Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат» девиьинэн «Кыьыл суолдьуттар» куруьуоктара, эйэ иьин туруорсуулара пикет ярмаркалар ыытыллыбыттара сыл – оройуонна передовиктар слёттарыгар Зоя Космодемьянская аатынан дружина иккис миэстэ буолбута. 1981сыл – партия 16 съеьинэн ударнай вахта биллэриллибитэ сылларга – «Маяк» сайынны улэ - сынньалан лаа5ыра кирпииччэ уктээьинигэр, оттооьунна, куруо тутуутугар, улууска бастыннар ахсааннарыгар сылдьыбыта.

Абрамов А.Н–1939 сыл Барашкова В.Д-1940 сыл Монастырёв А.Д-1943 сыл Абрамов Р.Р-1947 сыл Федотов А.А-1949 сыл Ноева И.И-1959 сыл Марфа Еремеевна-1960 сыл Флегонтова Е.П-1961, 1963 сылларга Смирников Е.Д-1964 сыл Ноева Е.Н-1966 сыл Корнилова А.Н-1967, 1968 сылларга Карпова А.С-1971 сыл Кузьмина А.А-1973 сыл Яковлева Т.И-1974 сыл Иванова Л.А-1975 сыл Дуранова А.Е сыл Сергеева Д.Г-1985 сыл Попова А.А-1986 сыл Варламова Н.А-1988 сыл Михайлова Н.И-1990 сыл Лазарева А.С-1991 сыл Седалищева Ф.Е-1994 сыл Егорова А.Н-1996 сыл Собакина Е.В сыл Гоголева С.Ф-1998 сыл Кривошапкина Н.Н-1999 – 2009 сыл

Колесов Г. С.- «Артек» 1964 с. Спиридонов В. Г.-«Артек» Федотов Л. Д.-«Орлёнок» Петрова С.С.-«Орлёнок» Федотов Е.Н.- «Орлёнок» Полятинская Т.В.- «Орлёнок» Сторожева Т.В.- «Орлёнок» Софронов М.Е.- «Орлёнок» Карпова Е.И.-«Океан» Федотов К.Н.- «Океан» Васильев И.И.- «Океан» Пудов Е.Д.- «Океан» Степанов В.И.- «Орлёнок» Шишигина З.А.- «Океан» Сивцев Г.П.- «Океан» Кривошапкина Н.В.- «Океан» 2003, 2005 годы. Пономарёв Алёша-«Океан» Михайлов Дима- «Орлёнок» 2008 год. Ефремова Маша- «Океан» 2009 год.

2000 с. Педагог- организатор Кривошапкина Н.Н.

Матвеев К.Е.

уорэх дьылыгар – оскуола-лицей уорэнээччилэригэр саастарынан болохтор, бэйэни салайыныы уорэх дьылыгар – «Кулуьун» о5о тумсуутэ 9-10 кылаастар «Кэскил» о5о тэрилтэтэ 5-8 кылаастар «Кэнчээри» о5о тэрилтэтэ 1-4 кылаастар 2003 – 2004 уорэх дьылыгар начальнай кылаастарга «Баьаатай улэтэ» уорэх дьылыгар – кылаастарга о5о интэриэьинэн холбоьуктар: тыл уорэ5э, ахсаан эйгэтэ, естественнай. Бэйэни салайыныы 1- 8 кылаастар уорэх дьылыгар – нэьилиэнньэ5э эдэр ыччат холбоьуга: «Кулуhун» - о5о тэрилтэтэ «Урдэл» - лицей ыччат тумсуутэ «Эрэл» - ыччат тумсуутэ