AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ ZOOBAYTARLIQ VƏ ƏMTƏƏŞÜNASLIQ FAKULTƏSİ ƏCZAÇILIQ VƏ MORFOLOGİYA KAFEDRASI FƏNN: K/T HEYVANLARININ MORFOLOGİYASI MÖVZU:

Презентация:



Advertisements
Похожие презентации
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ ZOOBAYTARLIQ VƏ ƏMTƏƏŞÜNASLIQ FAKULTƏSİ ƏCZAÇILIQ VƏ MORFOLOGİYA KAFEDRASI FƏNN: K/T HEYVANLARININ MORFOLOGİYASI MÖVZU:
Advertisements

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ İnformatika, aqrar mühəndislik və energetika fakültəsi Maşınların istismarı və yerüstü nəqliyyat vasitələri kafedrası.
Транксрипт:

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ ZOOBAYTARLIQ VƏ ƏMTƏƏŞÜNASLIQ FAKULTƏSİ ƏCZAÇILIQ VƏ MORFOLOGİYA KAFEDRASI FƏNN: K/T HEYVANLARININ MORFOLOGİYASI MÖVZU: SİDİK-CİNSİYYƏT SİSTEMİNİN HİSTOLOJİ QURULUŞU MÜHAZİRƏÇİ:ABDULHƏLİMOV N.A. GƏNCƏ-2009

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.2 Мювзунун планы 1.SİDİK İFRAZI ORQANLARI,BÖYRƏKLƏR, SİDİK KİSƏSİ,SİDİK BURAXAN KANALLARIN HİSTOLOJİ QURULUŞU. 2.TOXUMLUQ,TOXUMLUQ ARTIMI,ƏLAVƏ CİN- SİYYƏT VƏZİLƏRİNİN QURULUŞU. 3.YUMURTALIQ,BALALIQ BORULARI ONLARIN HİSTOLOJİ QURULUŞU. 4.QUŞLARDA CİNSİYYƏT ÜZVÜLƏRİNİN HİSTOLOJİ QURULUŞU.

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.3 ЯДЯБИЙЙАТ 1.M.ABDULLAYEV,H.ABİYEV.ÜMUMİ HİSTOLOGİYA MAARİF N.ABDULHƏLİMOV.SİTOLOGİYA,HİSTO LOGİYA VƏEMBRİOLOGİUA. GƏNCƏ O.В.АЛЕКСАНДРОВСКАЯ И ДР.ЦИТО- ЛОГИЯ,ГИСТОЛОГИЯ И ЭМВРИОЛО- ГИЯ. МОСКВА 1975.ФФ

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.4 Сидİк айыран органлара бюйрякляр, сидик ахарлары, сидик кисяси вя сидик бурахыъы канал аиддир. Бу органлар организмдян маддяляр мцбадилясинин сон мящсулларынын хариъ олунмасыны тямин едир вя организмдя су-дуз мцбадилясини тянзим едир. Бюйрякляр гана, ган йаратманы тянзим едян еритропоетин вя ган тязйигини тянзим едян ренин щормонлары бурахыр. Бюйрякляр цстдян бирляшдириъи тохумадан тяшкил олунмуш капсу-ла иля ящатя олунмушдур. Органын паренхимасы периферик габыг маддядян вя мяркязи бейин маддядян тяшкил олунмушдур. Мцх-тялиф нюв щейванларда бюйряклярин анатомик вя гурулуш формасы фярглидир. Яксяр мямялилярдя бюйрякляр пайъыгвари гурулуша маликдир. Пайъыьын габыг вя бейин маддяляри фярглянир. Габыг маддянин характер гурулуш елементи бюйряк ъисимъийидир. Бюйряк ъисимъийи капилйар йумагъыьындан, йумагъыг капсуласындан вя гыврым каналъыглардан ибарятдир. Бейин маддясинин тяркиби дцз каналъыглардан ибарятдир. Габыг вя бейин маддяляр арасында сяр-щяд айдын билинир.

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.5 Инсан бюйряйиндяки бцтцн нефронларын узунлуьу 100 км-я бя-рабярдир. Нефронун проксимал кор гуртараъаьы эенишлянир вя хцсу-си бошлуьа дахил олур. Нятиъядя капилйар йумагъыьыны юртян шар-вари, икигатлы капсула ямяля эялир. Капсула вя онун ящатя етдийи капилйарлар бюйряк ъисимъийи адланыр бюйряк ъисимъийинин дамар вя сидик гцтбляри олур. Дамар гцтбцндян бюйряк ъисимъийиня ган эятириъи артрийола дахил олур, чыхарыъы артрийола ися хариъ олур. Сидик гцтбц нефронун проксимал гыврым каналына кечир. Бу ка-нал габыг маддядя бюйряк ъисимъийи йанында гыврылыр. Габыг нефронларынын 80% гыса олуб тамамиля габыг маддядя, 20% неф-ронлар ися бейин маддянин ятрафында йерляшир, бунлар да йукста медулйар нефронлар адланыр. Сидик топлайыъы дцз каналлар габыг маддянин бейин шцаларында вя бейин маддясиндя йерляшир. Бир не-чя сидик топлайыъы канал мямяъик каналына ачылыр, сидик мямяъик каналындан бюйряк гядящиня, ордан ляйяня вя сидик ахарына кечир.. Капсуланын дахили вяряги биргатлы щцъейрялярдян- подоситлярдян ибарят олуб, базал зарда йерляшир. Базал зар ися подоситлярля капил-йарларын ендотел щцъейряляри арасында олур.

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.6 Фырчалы щашийя илкин сидикдян глцкозанын эери сорулмасыны тямин едир. проксимал шюбядя илкин сидикдян 85% су, електро-литляр, глцкоза, амин туршулары вя витаминляр реапсопсийа олунур. Нятиъядя сон сидик формалашыр. Проксимал шюбя нефрон илэяйиня кечир. Нефрон илэяйинин енян щиссяси 13 мкм диаметрдя олуб, дахили сятщи бир гатлы йасты епители иля юртцлцдцр. Бу щцъейрялярин сятщиндя хырда микроховлар олур. Йукстагломерулйар комплекс бюйряк йумагъыьын дамар гцтбц нащиййясиндя йерляшян вя ренин щормону щасил едян комплекс структурдур Бу комплексин тяркибиня ашаьыдакылар дахилдир: 1)Дистал канал-ъыьын сых лякяси, 2) эятириъи артерийанын диварындакы йукстаглум-ерлйар щцъейряляр. 3) бюйряк ъисимъийинин эятириъи вя чыхарыъы артерийалары арасындакы эормактик щцъейряви адаъыглар. Бу йоллара сидик топлайан боруъуглар, бюйряк пийаляляри, бюйряк ляйяни, сидик ахарлары, сидик кисяси вя сидик бурахыъы канал аиддир. Бу шюбялярин щамысынын диварында сидик топлайыъы борулардан башга, кечид епител, селикли гишанын хцсуси гаты, селикалты гат, язяля вя хариъи гишалар олур.

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.7 Гушларда бюйрякляр цч пайъыгдан щяр бир пайъыг габыг вя бейин гатлардан ибарятдир. Сидик ахарлары селикли, язяля вя сероз гишалардан тяшкил олунмушдур. Ъинсиййят цзвляри ъинсиййят щцъейряляринин ямя-lя эялмясини, эяляъяк инкишафыны тямин етмякля бярабяр чохалма просесини тянзим едян щормонлар щасил едир. Еркяк вя диши ъинсиййят цзвляри ейни типдя гурулмагла ъинсиййят вязляриндян, ъинсиййят йол-ларындан, ялавя ъинсиййят вязляриндян вя ъинси ялагя органларындан ибарятдир. Бура тохумлуглар, тохумлуг артымы, тохум чыхаран канал, ялавя ъинсиййят вязляри, сидик бурахыъы канал вя ъинсиййят цзвц олан пенис аиддир. Tохумлуглар гарын пярдясинин давамы олан хцсуси йа-таг гишасы иля юртцлцдцр. Бунун алтында сых бирляшдириъи тохумадан ямяля эялян аьлы гиша йерляшир. Аьлы гишадан тохумлуьун дахилиня аракясмяляр дахил олур вя ону пайъыглара бюлцр. Бу аракясмядя тохумлуг тору йерляшир. Тохумлуьун гишалары, атмалары вя аракяс-мяси бирляшдириъи тохумадан олуб, онун стромасыны йарадыр. Щяр бир тохумлугда тохумлуг каналъыьынын узунлуьу 1-3 км арасында олур. Тохумлуг артымы башъыг, ъисим вя гуйруг щиссяляриндян тяшкил олунмушдур. Тохумлугдан сперма тохумлуг майяси иля бирликдя тохумлуг артымынын башъыьына, бурдан да ъисмя дахил олур.

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.8 Тохумчыхарыъы каналын дивары селикли язяля вя сероз гишалардан тяшкил олунмушдур. Тохумчыхарыъы каналын дистал щиссяси ампул-вари эенишлик ямяля эятирир. Эенишлик ялавя ъинсиййят вязи олуб, сперматазоидляри гидаландыран секрет щазырлайыр. Ялавя ъинсиййят вязляриня говугвари, простат, соьанагвари вяз-ляр аиддир. Бунларын щасил етдийи секрет тохума майеси цчцн ва-ъибдир. Говугвари вязляр тохумапарыъы каналын диварындан ямяля эялир. Простат мцряккяб пайъыгвари борулу вяздир Соьанагвари вяз мц-ряккяб алвеолйар- борулу вяздир. Соьанагвари вяз мцряккяб ал-веолйар- борулу вяздир. Диши ъинсиййят системиня йумурталыглар, балалыг борулары, балалыг, ваэина, сидик ъинсиййят дящлизи вя хариъи ъинсиййят органлары аид-дир. Йумурталыгларын цстцндя бир гат кубики епители йерляшир, бунун алтында сых бирляшдириъи тохумадан олан аьлы гиша йерляшир. Йумур-талыглар кянарда йерляшян габыг вя мяркяздя йерляшян бейин маддясиндян тяшкил олунмушдур.

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.9 Йумурталыг боруларынын дивары селикли, язяля вя сероз гишалардан тяшкил олунмушдур. Селикли гишанын цстцнц бир гатлы кирпикли епители юртцр. Епители гатында кирпикли вя кирпиксиз щцъейряляр йерляшир. Кирпикли щцъейрялярин апикал гцтбцндя йерляшян кирпиклярин щяря-кяти балалыьа тяряф олур. Кирпиксиз щцъейряляр кубвари олуб, секре-тор функсийасыны йериня йетирир, чяряахытма дюврцндя секретор щцъейрялярин мигдары артыр. Балалыьын дивары селикли, язяля вя сероз гишаларындан тяшкил олунмушдур. Селикли гиша бир гатлы силиндрик епители иля юртцлцдцр. Епители гатын-да кирпикли, селик вя сероз майе щасил едян секретор щцъейряляр йерляшир. Хцсуси гат бош бирляшдириъи вя ретикулйар тохумалардан олуб, аз мигдарда сайа язяля щцъейряляриня маликдир. Язяля гишасы сайа язяля тохумасындан олуб, дахили даиряви, орта чяп вя хариъи бойлама истигамятлярдя йерляшир. Орта гатда ган дамарлары чох олдуьу цчцн язяля гишасынын дамарлы гаты адланыр. Сероз гиша бош бирляшдириъи тохумадан олуб, цстц мез тели иля юртцлцдцр.

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.10 Ъинсиййят йолу хцсуси ъинсиййят йолундан вя сидик ъинсиййят дящлизиндян ибарятдир. Хцсуси щиссянин дивары селикли, язяля вя адвентисийа гишаларындан тяшкил олунмушдур. Селикли гиша бойлама бцкцшляр ямяля эятирир вя юзц чохгатлы йасты епител иля хцсуси гатдан тяшкил олунмушдур. Хцсуси гат бош бирляшдириъи тохумадан тяшкил олунуб, лимфа фолликулларына маликдир. Язяля гишасы сайа язяля тохумасындан олуб, дахили даиряви, хариъи бойлама истигамятдя йерляшир. Адвентисийа бош бирляшдириъи тохумадандыр. Ваэина дящлизинин дивары селикли, язяля вя адвентисийа гишаларындан тяшкил олунмушдур. Дящлизин епители гишасында дорсалда бюйцк, вентралда кичик дящлиз вязиляри йерляшир. Дорсал вязиляр садя борулу вязилярдир. Вентрал вязляр садя шахялянян борулу алвеолйар вязлярдир. Язяля гишасы енинязолаглы язяля тохумасындан ибарятдир. Клитор еркяклярин ъинсиййят цзвцнцн щомолоэудур. Маьаралы ъисимдян тяшкил олунмагла, цстц аьлы гиша иля юртцлцдцр.

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.11 Хорузларда ъинсиййят цзвляринин гурулушу мямялилярин ъинсиййят цзвцляринин гурулушуна охшардыр. Фяргляндириъи хцсусиййят тохумлугларын бцтцн юмрц бойу гарын бошлуьунда олмасы вя ялавя ъинсиййят вязлярин олмамасыдыр. Дишилярдя анъаг сол тяряфин ъинсиййят органлары йахшы инкишаф етмишдир. Йумурталыглары салхымвари гурлушда олуб, габыг вя бейин маддялярдян тяшкил олунуб, цстц бир гатлы йасты епители иля юртцлцдцр, габыг маддядя инкишаф етмякдя олан фолликула вя интерсисийал щцъейряляр олур. Йумурта гойма вахты фолликулларын мигдары 900 олур. Окулйасийадан сонра сары ъисим ямяля эялмир. Йумурталыгда естроэенляр, андроэенляр вя проэестерон щасил олунур. Йумурта борусунда майаланма вя йумуртанын цстцндя 3-ъцлц гиша ямяля эялир.

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.12

SİDİK -CİNSİYYƏT SİS.HİS.QUR.13