Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti Zoobaytarlıq və əmtəəşunaslıq fakültəsi İstehlak malların ekspertizası, marketinq və gigiyena kafedrası Fənn: Zoogigiyena Mövzü: Heyvandarlıq binalarının abadlaşdırılmasınasına göstərilən san.-gig. tələblər (ventilyasiya sistemləri, qızdırılması, su təchizatı, kanalizasiya, peyinin saxlanması, döşənək materialları) Mühazirəçi: Dos. Məmmədova O.M. Gəncə

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Plan 1.Binalarda hava mübadiləsi, mikroiqlim, ventilyasiya sistemləri və ventilyasiya tutumu. 2. Binaların qızdırılması (istillik balansının hesablanması). 3. Kanalizasiya növləri. 4. Su təchizatı. 5. Peyin anbarları, peyinin saxlanılması. 6. Döşənək materialları.

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Ədəbiyyat siyahısı 1.Ə.A.Əsgərov, O.M.Məmmədova. K/t heyvanlarının ümumi gigiyenası, Gəncə Ə.A.Əsgərov, O.M.Məmmədova – K/t heyvanlarının xüsusi gigiyenası, Gəncə ci il. 3.Г. К. Волков, В.С.Ярных. Ветеринарная санитария и зоогигиенические проблемы в промышленном животноводстве, Москва, «Колос», А.И. Карелин, Б.А.Муравин. Зоогигиенические основы проектирования, строительства и эксплуатации животноводческих объектов, Москва – А.Ф.Кузнецов- Гигиена содержания животных.Санкт- Петербург-Москва-Краснодар

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Binalarda hava mübadiləsi, mikroiqlim, ventilyasiya sistemləri və ventilyasiya tutumu. Тямиз вя гуру щава щейванларын саьламлыьы цчцн ясас шяртдир. Бинада щава мцбадиляси олмадыгда тювлянин физики вя кимйяви хассяляри писляшир. Беля ки, щавада карбон газынын, аммонйакын, щидроэен-сулфидин консентрасийасы артыр, баьырсаг газлары (метан вя с. кими ийли газлар) топланыр, нисби нямлик артыр. Бунлар ися организмин саьламлыьына пис тясир едир. Буна эюря дя щейванларын юртцлц биналарда сахландыьы дюврдя щаванын мцвафиг сцрятдя дяйишдирилмяси ваъиб зооэиэийеник гайдалардан бири сайылыр. Бинада нормал щава вентилйасийа йолу иля йарадылыр. Вентилйасийа нятиъясиндя истифадя олунмуш щава бинадан чыхыр, ичяри ися тямиз щава дахил олур. Щаванын тябии щалда сорулмасына ясасланан тябии вентилйасийа борулу вя борусуз олур. Борулу вентилйасийа ики ъцрдцр: 1)щаванын гапы, пянъяря вя дивар бошлугларындан гайдасыз чыхмасы вя дахил олмасы; 2)щаванын мцяййян гайдада борулардан (каналлардан) пянъяря вя йа диварлардан гойулан эюзъцклярин щесабына чыхмасы вя йа дахил олмасы.

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər

Binaların qızdırılması (istillik balansının hesablanması) Организмин саьламлыьы вя мящсулдарлыьы илк нювбядя бинада нормал микроиглимдян, хцсусиля истилик режиминдян асылыдыр. Бу ися тикинти материалларынын кейфиййятиндян, бинанын щяъминдян, щейванларын сайындан, бинайа вя щейванлара едилян гуллугдан, бинанын щиссяляриндян (диварлар, дюшямя, таван, пянъяря, гапы), щава мцбадилясиндян вя вентилйасийа гурьуларындан асылыдыр. Бинада нормал истилийи сахламаг цчцн щейванларын ихраъ етдийи вя бинанын истилик иткисинин мигдарыны билмяк лазымдыр. Биналарын истилик горуйуъу хцсусиййяти илин ян сойуг айларына эюря тяйин едилмялидир. Бинайа дахил олан вя итян истилийин фяргиня эюря бинанын истилик реjими тяйин едилир (Гщ-Гб). Бинада йардымчы отаглар онун уъ тяряфиндя тикилмялидир. Бу бинанын истилик иткисини хейли азалдыр. Истифадяйя верилян биналарда истилик иткисинин (КФ) гаршысыны алмаг цчцн хариъи гапыларын гаршысында дящлизляр дцзялдилмялидир. Тавандан итян истилийин гаршысыны алмаг цчцн онун цстц (истилийин гаршысыны алмаг цчцн) истилийи сахлайа билян материал иля (тахта кяпяйи, минерал лиф, тол, брозент, гыр, торпаг вя с) юртцлмялидир. Пянъярялярин щава эялян йерлярини тутмалы, бинада йцксяк нямлийя гаршы тядбирляр эюрмяли, диварлар вя дюшямя исти сахланмалыдыр.

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Ири щейвандарлыг тясяррцфатларында вя бирликляриндя мяркязляшдирилмиш гыздырыъы системлярдян истифадя едилир. Мяркязляшдирилмиш гыздырыъы систем цчцн ферманын йахынлыьында айрыъа бир йер тикилир, бурада гыздырыъы газан гойулур. Щямин газан хцсуси апарыъы боруларла щейван биналары иля ялагяляндирилир. Бу борулардан ахан гайнар су вя йа су бухарлары щесабына исинир. Колорифер типли гыздырыъылар щям гыздырыъы, щям дя вентилйасийа ролуну ойнайыр. Вентилйасийа заманы щава исиняряк бинайа верилир. Бу мягсядля, КПС, КПГ вя с. типли вентилйасийа- истилик агрегатларындан истифадя едилир. Kanalizasiya növləri Ифразатлар (сидик, няъис) вя ишлядилмиш суларын йыьылмасы вя ахыдылмасы цчцн биналарда канализасийа системи дцзялдилмялидир. Ифразатларын вахтында бинадан чыхарылмамасы бинанын микроиглимини писляшдирир, бинада щидро-эен-сулфид вя аммонйак кими организмя пис тясир едян газларын мигдары артыр. Сидийин бир нечя саат бинада галмасы сидик ъювщяринин 100% парчаланмасына вя газ щалында щавайа гарышмасына сябяб олур, бу ися бир тяряфдян щаваны чиркляндирир, диэяр тяряфдян ися кцбрялик кейфиййяти ашаьы дцшцр. Канализасийа системинин бир щиссяси бинанын дахилиндя, диэяр щиссяси ися хариъиндя йерляшир.

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Майелярин сярбяст ахымыны вя сидийин няъисдян айрылмасыны тямитн етмяк цчцн нов чалалара тяряф эетдикъя маили (0,01-0,0150) олмалыдыр. Гарамал биналарында сидик вя няъис цчцн бир нов дцзялдилир. Беля новлара сидик ахыр, няъис ися галыр. Гарамал биналарында новларын дяринлийи 20 см, ени см, ат тювляляриндя вя донуз дамларында ися дяринлийи см, ени см олур (новларын дяринлийи чаланын йанында юлчцрцлцр). Майеляр новлардан чалалара тюкцлцр, бурадан ися ениня гойулмуш чыхарыъы новлар иля хариъи ширя гуйусуна ахыдылыр. Эиэийеник ъящятдян канализасийанын vacib щиссяляриндян бири щидравлик гапагларыдыр. Бу гапаглар чалаларда вя йа чыхарыъы новун йохлама гуйусуна ачылдыьы йердя гойулур. Пейин ширяси цчцн щазырланан гуйунун щяъми щейванларын сайындан асылы олараг мцяййянляшдирилир. Фермада гурулаъаг гуйунун тутуму щейванларын нювцня, йашына вя эцндялик ифразатынын мигдарына эюря (тяхмини олараг) мцяййян едилир. Канализасийа шябякясинин нормал ишлянмясини тямин етмяк цчцн щидравлик гапаглар йохланмалы, юртцлц новларын ичи, чалалар няъисдян вя диэяр бярк ъисмлярдян вахтында тямизлянмялидир.

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Tövlədə kanalizasiya sisteminin quruluşu

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Su təchizatı Кянд тясяррцфатында су тяъщизатынын тяшкилиндя инсанларын, щейванларын суйа олан тяляби, биткилярин суварылмасы, кянд тясяррцфаты мящсулларынын щазырланмасы вя йаньын ялейщиня тядбирляр цчцн лазым олан суйун мигдары максимал тялябатла щесабланмалыдыр. Щейвандарлыг фермаларында орта щесабла бир эцндя бир баш щейвана ашаьыдакы мигдарда су сярф олунур (ЪЩ нюмряли тикинти нормаларына эюря). Кянд тясяррцфатынын су тяъщизаты ики йеря бюлцнцр: мяркязляшдирилмиш вя йерли су тяъщизаты. Мяркязляшдирилмиш су тяъщизаты. Кянд тясяррцфатынын фасилясиз олараг су иля тямин едилмясиндя мяркязляшдирилмиш су тяъщизатынын чох бюйцк ящямиййяти вардыр. Мцхтялиф су мянбяляриндян су боруларла ахыдылараг мцяййян бир йеря йыьылыр, йяни мяркязляшдирилир. Бурадан ися су тясяррцфатлара эятирилир. Су тяъщизаты цчцн су мянбяляринин характериндян, онларын йерляшмясиндян, тясяррцфатын суйа олан ещтийаъындан, енержи гцввясиндян асылы олараг мцхтялиф сугалдырыъы механизм вя мцщярриклярдян истифадя едилир.

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Peyin anbarları, peyinin saxlanılması Бинадан пейинин тямизлянмяси вя дашынмасы чох зящмят тяляб едир. Тювлядя эцндя ики дяфя сящяр вя ахшам ясаслы, галан вахтларда ися йцнэцл тямизлик апарылмалыдыр. Пейин кичик ял арабалары, хярякляр, асма канатлар вя йа релс няглиййаты, лапет машынларын кюмяйи иля чыхарылыр. Пейинин чыхарылмасы цчцн ЦИКТСИ-нин тяклиф етдийи юзцбошалдан арабалардан истифадя едилир. Пейин анбарлары сащянин ашаьы щиссясиндя, торпаьы гуру олан йердя вя щейван биналарындан азы 50 м аралы дцзялдилир. Пейини тарлайа дашыйана гядяр сахламаг цчцн бинанын йахынлыьында мцвяггяти олараг айрыъа сащя дцзялдилир. Пейин анбары ики формада тикилир: йерцстц вя йердя газма. Йералты сулар торпаг сятщиня йахын олан йерлярдя пейин анбарлары йерцстц дцзялдилир, диварлары ися 0,5м галынлыьында кярпиъдян щюрцлцр, йахуд бетондан тюкмя olur. Йердян газылан пейин анбарлары хяндяк формасында дцзялдилир. Дяринлийи 0,8-1,5 м олуб, йанлардан 50 см щцндцрлцйцндя мющкям диварларла ящатя едилир. Пейин анбарларынын диби щяр метрдя 2 см маилли (1:20) олмалыдыр. Пейин ики шяраитиндя сахланылыр: 1.Пейин анаероб шяраитдя (сойуг цсул сахланмасы. Бу цсулда щяр эцн эятирилмиш пейин цст-цстя тюкцляряк мющкям тапдаланыр. Гыъгырма просеси анаероб шяраитдя эедир. Пейинин дахилиндя температур Ъ-йя чатыр.

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər 2.Пейинин аероб шяраитдя (исти)сахланмасы. Бу цсулда пейин см щцндцрлцкдя йыьылыр. Беля йыьылан пейиня щава сярбяст кечир, бу да аероб бактерийаларын инкишафыны йахшылашдырыр. Бунун нятиъясиндя 4-7 эцн ярзиндя пейиндя эцълц гыъгырма просеси эедир вя онун дахили температуру Ъ-йя галхыр. Байтарлыг гайдаларына эюря бязи хястяликлярин (мясялян, гарайара, сясляйиъи карбункул, манго, инфексион анемийа вя с.) тюрядиъиляри иля йолухмуш пейин йандырылыр, йахуд щейван гябиристанлыьында басдырылыр. Бязи хястяликлярдя ися дабаг, донузларын тауну, гызыл йел, паратиф, вярям, бруселлйоз вя с. хястяликляря йолухмуш щейванларын пейини биотермик цсулла зярярсизляшдирилир. Биотермик хяндякляр йашайыш вя щейван биналарындан м аралы олмалыдыр. Донуз пейинин ширясини сахламаг цчцн хяндяйин дибиня см галынлыьында торф тюкцлцр. Бундан башга, диварлар бойунъа да торф дюшянмялидир. Пейинин топланмасына вя сахланмасына гойулан санитар-эиэийеник гайдалар байтарлыгда вя кянд тясяррцфатында, тябияти мцщафизя ишиндя ваъиб мясялядир. Беля ки, санитар-эиэийеник гайдалар инсанлар вя щейванлар арасында мцхтялиф йолухуъу хястяликлярин йайылмасына пейинин щаваны тозландырмасына вя тяркибинин позулмасына, йемлярин вя су мянбяляринин чирклянмясиня гаршы мцбаризя тядбирляридир.

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Heyvanlar Nəcisin miqdarı Bir heyvana düşən sahə (м 3 ) Bir gündə (kq-la)Bir ildə (kq-la) Inək Cavan qaramal Buzov Donuz Qoyun At Quş (200 baş) ,5 1-1, ,5 0,8 0,6 0,4-0,5 0,3 1,75

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Döşənək materialları Дюшяняк цчцн истилийи пис кечирян, истилик-нямлик тутуму вя щигроскопиклийи йцксяк олан, йумшаг, мющкям, тез овхаланмайан вя пейиня гарыша билян кейфиййятли материаллар сечилмялидир. Дюшяняк материалы бинанын тямизлянмя вахтындан асылы олараг ясасян цч цсулда ишлядилир: 1)сяпилмиш дюшяняк щяр эцн тязялянир. Бу цсулдан гарамал, донуз, ат вя гойун сахланан биналарда истифадя едилир; 2)дюшяняк материалынын чирклянмиш щиссяси щяфтядя бир дяфя эютцрцлцр. Бязян ися дюшяняйин чирклянмиш гаты щяр эцн эютцрцлцб, йениси иля явяз едилир. Бундан башга дюшяняйин орта гаты чиркляндикдя вахташыры эютцрцлцр, ашаьы гаты тапдаланыр, цзяриня ися тязя дюшяняк сяпилир. Эютцрцлмцш цст гат йериня гойулараг тапдаланыр, кющня орта гат ися чыхарылыб, цстцндян тязя дюшяняк сяпилир. Бу цсулдан ян чох баьлама системиндя бузовлар вя атлар сахланан тювлялярдя истифадя едилир. Бу мягсядля ат тювляляриндя ясасян торф ишлядилир; 3)щяр эцн кющня дюшяняйин цзяриня йениси сяпилир, щейванлары пяйя шяраитиндя сахладыгда дюшяняк илдя ики-цч дяфя тязялянир. Буна щейванларын пейин вя йа галын дюшяняк цзяриндя сахланмасы дейилир. Бу цсул, анъаг йашлы гарамал вя гойунлар, аз щалда ися саьмал инякляр (баьсыз системдя) сахланан биналарда тятбиг едилир.

Heyvandarlıq binalarının abadlaşdı-sına göstərilən tələblər Heyvanın novüNəcisin miqdarı (kq)Sidiyin miqdarı (1) Qaramalda: yaşlılar cavanlar buzovlar Donuzda: yaşlılar cavanlar coşqalar , ,5 0,8 Atda: yaşlılar cavanlar Qoyunda: yaşlılar cavanlar ,5 Heyvanların bir gündə ifraz etdiyi sidiyin və nəcisin miqdarı Hevvanın novüSaman (kq-la)Torf (kq-la) Damazlıq atlar üçün1,8-2,02,5-4 Iş atları üçün2,5-3,0- Inəklər üçün2,5-3,0- Cavan heyvanlar üçün1,5-2,03-6 Donuzlar üçün15,-2,0- Qoyunlar üçün0,2-0,5- Quşlar üçün-0,025-0,04 Bir gündə hər başa heyvan üçün sərf edilən döşənək