Ozbek xalqining buyuk shoiri Alisher Navoiy 1441 yil 9 fevralda Hirot shahrida tugildi. U yoshligida juda ziyrak va zehni otkir bir bola edi. Alisherning otasi Giyosiddin ilm, sanatning qadrini biladigan kishi edi. Shuning uchun oglinig yaxshi tarbiya olishiga, malumotli bolishiga katta ahamiyat berdi. Alisher Navoiy inson tafakkuri, aqli, bilimni va ilmiy bilimlarini yuksak qadrlagan. U bilim va donishmandlik insonnign bezagidir deb yozadi.

Alisher Navoiy bola tarbiyasiga va uni shahs sifatida shaklantirishga katta ahamiyat berib, bolani hayot Chirogi deb tariflaydi. Bola oilaga baxt va saodat keltiruvchi ziyodir. U turk va fors tillarida ijod qilgan. Navoiy ottizga yaqin sherlar toplami, yirik- yirik dostonlar va risolalarning muallifidir. Uning besh dostondan iborat Hamsasi butun dunyoga mashxsurdir: Hayrat ul abror (1483), Farhod va Shirin (1484), Layli va Majnun (1484), Sabau sayyor (1484), Saddi Iskandariy (1485).

Uning qalamiga doir Xazoin ul-maoniy (1491 – 1498), Badoiy ul-bidol (1500), Muhokamat ul-lugatain (1949) kati asarlari mavjud. Alisher Navoiy barcha asarlarida feodallar yuritaetgan kuch va hukmronlikni tanqid qiladi. Uning fakricha mamlakatda marifatchilik insonparvalik va adolatchilik hulm surishi zarur. Uning sheriy toplamlari va boshqa asarlarida talim-tarbiya masalariga, er kurrasida yahaetgan barcha insonlar millatigan qai nazar tengdir. U insonlar hayot mazmunini faqat mehant tashkil etadi, deydi. Buyuk shoir va olim 1501 yil 13 yanvarda Hirot shahrida vafot etdi.

1. Agar qilmadi el himoyat senga, Ozingin kerakdir shikoyat senga. Ozingin kerakdir shikoyat senga. 2. Aytur sozni ayt Aytas sozdin qayt Aytas sozdin qayt 3. Befoyda sozni kop aytma, Foydali sozni kop eshiturdin qaytma Foydali sozni kop eshiturdin qaytma 4. Bilmaganing sorab organgan olim Orlanib soramagan oziga zolim Orlanib soramagan oziga zolim 5. Boshni fido qilgil ato boshiga, Jismni qil sadqa ano qoshiga. Jismni qil sadqa ano qoshiga. Tun-kiningga aylagali nur fosh, Tun-kiningga aylagali nur fosh, Birsin oy ayla, birisin quyosh. Birsin oy ayla, birisin quyosh.

6. Bu gulshan ichra yoqdir baqo guliga sabot. Ajab saodat erur qolsa yaxshilik bila ot. Ajab saodat erur qolsa yaxshilik bila ot. 7. Vafosizda hayo yoq, hayosizda vafo yoq. 8. Kishi xanzal eksa, achig bar topar, Va gar nay shakar eksa, shakar topar. Va gar nay shakar eksa, shakar topar. 9. Mehnat arodur kushod topmoq bilgil, Ranj ichradurun murod topmoq bilgil. Ranj ichradurun murod topmoq bilgil. 10. Odami ersang, demagil odami, Oniki, yoq xalq gamidin gami. Oniki, yoq xalq gamidin gami. 11. Tilga ixtiyorsiz, 11. Tilga ixtiyorsiz, Elga etiborsiz. Elga etiborsiz.

Gurbatda garib shodmon bolmas emish, El anga shaiqu mexribon bolmas emish. Oltun qafas ichra gar qizil gul butsa, Bulbulga tikondek oshyon bolmas emish. Garoyib us-sigar, 55-ruboiy.

Zoxid, senga – xur, manga – jonona kerak, Jannat – sanga bolsun, manga – mayhona kerak. Mayhona aro soqiyu paymona kerak, Paymona necha bolsa tola, yona kerak. Garoyib us-sigar, 79-ruboiy.

Jondin seni kop sevarmen, ey umri aziz, Sondin seni kop sevarmen, ey umri aziz. Xar neniki sevmak ondun ortuq bolmas, Ondin seni kop sevatmen, ey umri aziz. Garoyib us-sigar, 47-ruboiy.

Kim kordi jaxonda oyo hushluq, To bir kishi aylagay tamanno hushluq. Yuz yilda agar bir olsa paydo hushluq, Omandadurur yonida yuz nohushluq. Garoyib us-sigar, 75-ruboiy.

Navoiy Navoiy Shoir Mutafakkir Yozuvchi Faylasuf Sanatkor Komil inson Komil inson Davlat arbobi Davlat arbobi Adabiyotshunos