ProPowerPoint.ru Ойлау. Т ү рлері. Қ асиеттері. \
ProPowerPoint.ru Г.Эббингауз Г.Эббингауз ойлау ғ а ө зінше аны қ тама бере отырып, б ұ л процесс адамны ң т ұ ра қ ты идеясы ж ә не құ йын мен идеялык шабысы арасында ғ ы құ былыс деп ба ғ алады. Ойлауда ғ ы к ү йын мен шабыс жайы ң да ғ ы Эббингауз бен оны ң пікірлестеріні ң ба ғ ытын біздер ассоциация психологаясыны ң шары қ тау шегіне жеткен к ө рініс деп атаймыз.
ProPowerPoint.ru Ойлау- Ө зіндік ішкі қ арама – қ арсы қ айшылы қ тар ғ а толы процесс. жалпы психологияны ң негізгі б ө лімдеріні ң бірі. т ұ л ғ а рефлексиясыны ң қ ажетті құ рылымы ж ә не ө зі осы рефлексияны ң объектісі т ұ л ғ а рефлексиясыны ң қ ажетті құ рылымы ж ә не ө зі осы рефлексияны ң объектісі жо ғ ары психикалы қ функцияларды ң бірі болып табылады жо ғ ары психикалы қ функцияларды ң бірі болып табылады
ProPowerPoint.ru Ойлау дегеніміз-сырт қ ы д ү ние заттары мен құ былыстарыны ң байланыс- қ атынастарыны ң миымызды жалпылай ж ә не жанама т ү рде с ө з ар қ ылы бейнеленуі. Ойлау – б ұ л ерекше д ә л,тере ң толы қ жалпы ж ә не жанама т ү рді шынды қ ты бейнелеуге негізінен бізді ң т ү йсінуіміз бен қ абылдауымыз ғ а м ү мкін болмайтын заттар мен құ былыстарды ң арасында ғ ы м ә нді байланыстар мен қ атынастарды бейнелеуге ба ғ ыттал ғ ан сананы ң қ ызметі. Ойлау-дербес процесс. Ойлауды психологиялы қ т ұ р ғ ыдан зерттеу дегеніміз-оны ң ішкі,танымды қ құ пия м ә нін ж ә не жемісті болуыны ң себебін ашып к ө рсету, я ғ ни психология детерменизм принципіне с ү йене отырып, ойлауды ң м ә нін зерттейді, ә рбір адамны ң ө зіндік ойлау ерекшеліктерін дамытып отыру ғ а баса м ә н береді
ProPowerPoint.ru Ойлауды ң негізгі ү ш т ү рі кездеседі : ұғ ым, пікір, ой қ орытындысы. Ұғ ым – б ұ л заттар мен құ былыстарды ң жалпы ж ә не ма ң ызды қ асиеттерін бейнелейтін ойлауды ң т ү рі. Ұғ ым бір-бірімен байланысты зат туралы т ү сніктерден –оны ң қ асиеттері,жа ғ дайлары,байланыстарыж ә не қ атынастарынан т ұ рады. Ә рбір зат, ә рт ү рлі к ө птеген қ асиеттерді,белгілерді иеленеді. Т ү сініктерді ң жиынты ғ ы ұғ ымды ашып к ө рсетеді ж ә не осы ұғ ымны ң мазм ұ нын құ райды.не ғұ рлым затты ң ма ң ызды белгіліері осы т ү сініктерде бай қ алса, со ғұ рлым мазм ұ ны жа ғ ынан ұғ ым тере ң болады. Екі т ү рлі ұғ ымны ң т ү рі кездеседі: затты қ немесе на қ тылы ж ә не дерексіз. Затты ң на қ тылы ұғ ымы дегеніміз- заттар ғ а т ұ тас т ү рде қ арау. Мысалы: адам, ө сімдік,жануар т.б. Дерексіз немесе абстрактылы ұғ ым дегеніміз- ұғ ымдарды ң заттар мен құ былыстар ғ а т ұ тас т ү рде қ арамай, тек жеке қ асиеттерге,сапалар ғ а ж ә не жа ғ дайлар ғ а қ атысты. Мысалы:адамгершілік туралы ұғ ым, а қ ша туралы ұғ ым т.б.
ProPowerPoint.ru Ой қ орытындысы- б ұ л тарихи қ алыптас қ ан ойлауды ң логикалы қ т ү рі, ол ар қ ылы бір немесе бірнеше белгілі пікірлерден жа ң а пікір туады. Ой қ орытындысы ү шке б ө лінеді: индукция, дедукция ж ә не ұқ састы қ (аналогия) Индукция дегеніміз- бірнеше жал қ ы немесе жеке пікірлерден бір жалпы пікір жасау. Дедукция- б ұ л жалпы пікірлерден, деректерден жеке пікірлерге,деректерге к ө шуді ң жалпы за ң дылы қ тар мен ережелерді білу негізінде жекелеген деректер мен құ былыстарды пайымдауды ң т ә сілі. Аналогия- ұқ састы қ бойынша ой қ орытындыларын жасау
ProPowerPoint.ru Ой т ә сілдері т ү рлеріні ң схемасы Ой т ә сілдері Ой т ә сілдері талдау жинақтау жинақтау топтастыру таби ғ и жасанды ж ү йелеу абстракциялау жалпылау салыстыру салыстыру
ProPowerPoint.ru Ойлауды ң дара ерекшеліктері Ойды ң мазм ұ ндылы ғ ы- заттар мен құ былыстар, шынды қ ты ң салалары туралы сананы ң пікірлер мен ж ә не ұғ ымдармен жеткілікті болу д ә режесін айтамыз. Адамда не ғұ рлым ой к ө п болса ж ә не не ғұ рлым ә рт ү рлі болса, со ғұ рлым оы ң ойлауы мазм ұ нды ж ә не бай келеді. Біра қ ойлауды ң мазм ұ ндылы ғ ы тек бар ойлауды ң сапалы қ жа ғ ымен ғ ана сипатталып қ оймацды, сонымен қ атар осы ойлауда бейнеленеді. Сонды қ тан да ойды ң мазм ұ ндылы ғ ына тек байлы ғ ы емес, сонымен қ атар оны ң тере ң дігі жатады. Ойлауды ң тере ң дігі- ойлауда ерекше ма ң ызды қ асиеттер мен салалар, ерекше ма ң ызды байланыстар мен қ атынастар бейнеленеді. Ойлауды ң мазм ұ ндылы ғ ы байлы ғ ы, ал тере ң дігі адамны ң іс- ә рекетімен, оны ң білімімен т ә жірибесімен, қ иялыны ң даму д ә режесімен ай қ ындалады. Ойлауды ң дербестігі- адамны ң ө зіне жа ң а міндеттерді қ оя білуі, бас қ а адамдары ң к ө мегінсіз б ұ л міндеттерді ө зіні ң айры қ ша ә дістерімен шеше білуі. Ойлауды ң дербестігі ойды ң белсенділігіне, икемділігіне, жеке сын т ұ р ғ ысынан қ арауында.
ProPowerPoint.ru Ойды ң белсенділігі- ө зіні ң жа ң а с ұ ра қ тары мен міндеттерін қ оя білуінде ж ә не іздену мен міндеттерді шешу ү шін жолдар мен т ә сілдерді табу ғ а талпынуында а ңғ арылады. Ойды ң икемділігі- міндеттерді шешуде алын ғ ан біржа қ ты ескірген т ә сілдерден еркін болу ептілігінде, міндеттерді шешуді ң жа ң а т ә сілдерін тез ұ йымдастыру немесе та ң дауында бай қ алады. Сын т ұ р ғ ысынан ойлау- а қ и қ ат ж ә не жал ғ а ретінде бас қ аны ң немесе ө зіні ң ойларын тексеру мен ба ғ алау қ абілеттілігінде а ңғ арылады. Сын т ұ р ғ ысынан ойлауды айтыл ғ ан ойларды ң практикалы қ ө мірлік құ ндылы ғ ын тексеру ептілігінде а ңғ арамыз. Сыни ойлау- б ұ л ө зіні ң ж ә не бас қ аны ң ойларына ө те қ ата ң қ арау. Ойды ң ұ ш қ ырлы ғ ы- қ ойыл ғ ан с ұ ра ққ а т ү пкілікті жауапты ң қ аншалы қ ты уа қ ытты ң ішінде алын ғ анды ғ ымен аны қ талады. Я ғ ни, б ұ л уа қ ыт қ арапайым ойлау ү рдісінде біршама қ ыс қ а болады, ал к ү рделі ойлау ү рдістерінде ұ за қ тау болады. Кейбір адамдарда к ү рделі ой т ә сілдері ө те тез іске асады. Б ұ л адамдар тап қ ыр, ойды ң ұ ш қ ырлы ғ ымен ерекшеленеді.
ProPowerPoint.ru Ойлау формалары ұғ ым, пікір, ой қ ортындысы. Ой қ орытындысы Дедукциялы ой - жалпыдан жекеге қ арай ж ү ретін ой кортындысы. Индущиялы ой - жекеден жалпы ғ а қ арай жасалатын ой қ ортындысы. Традукциялы- жеке - дара жа ғ дайдан жекеге қ арай ө рбіп отыратын ой қ ортындысы.