Марфа Дмитприевна Трубина 1. К ĕске биографияя К ĕске биографияя Литература Ача-пăча литературе Ача-пăча литературе Драматупригическй жанр Кĕнекесем Кĕнекесем Писательницăн пурнăçĕ, пултарулăхĕ Писательницăн пурнăçĕ, пултарулăхĕ

Трубина Мархви (Марфа Дмитприевна Трубина) 1888 çулхи сентябрĕн 2-мĕшенче Чăваш АССРĕнче, Куславкка районĕнчи Аслă Куснар ялĕнче, чухон хресчен кил-йышĕнче çуралнă. Тăхăр çултах ашшĕнчен тăлăха юлнă çулта пуçламăш школтан виренсе тухнă – 1909 çулсенче Чĕмпĕрти чуваш школĕнче виреннĕ, он хыççăн Çĕрп ÿ районнчи Çирмапуçĕнчи земство школĕнче ĕçлемĕ титăннă. Çавăнтанпа вал аланах учитель те ĕчленĕ çул пуçламăшĕнче ăна хăйсен ялĕнчи школа куçарнă çулта Трубина Мархвине Шупашкарти коммона школне чĕнсе илнĕ çулта писательница каллех хăйсен ялĕнчи ултă çул виренмелли школа курса кайнă – 1932 çулсенчи Карачпри сакăр çул виренмелли школта ĕчленĕ, онтан каллех тăван ялне таврăннă. Халăха вирентес тĕлĕшопе намай çул хушши тата ăнăçлă ĕчленешен Трубина Мархвине Ленин орденĕпе, «Ĕçре палăрнăшăн» тата «1941 – 1945 çулсенчи Аслă Отечественнăй вăрçă вăхăтенче хастарлă ĕчленешĕн» медальсемпе, Хисеп грамотисемпе наградăланă, Чăваш АССР школĕпе РСФСР школĕн трава тивĕçлĕ учителе ятне пана. Трубина Мархви 1956 çулхи ноябрĕн 27-мĕшĕнче вилнĕ. Вăл 1934 çулттанпа СССР писательсен Союзĕн члене пулнă.

Трубина Мархви литература ĕ мне 20-м ĕш çулсен пуçлам ăшĕнче титăннă. Унăн пултарулăхĕнче чуваш хорарăмĕн патша саманинчи тата совет тапхăр ĕнчи кон-çул ĕ çинченкалкан произведенисем паллă вырăн йышăна ççĕ. «Эрех çулĕ»(1992), «Хăнаран», «Ĕç тухмарĕ» каловсенче писательница совет саманни малтанхи тапхăрĕнче чуваш хорарăмĕсене пурнăç çулĕ вине çирĕппĕн тема, авалхи сиенлĕ йола-йĕркессенчен хăвăртрах хăтăлма чĕннĕ. «Малалла» каловпри (1925) Наçтук сăнарĕнче виренме тата халах ĕмне хастар хутшăнма тăрăшакан хорарăм çĕнĕ пурнăç тума титăнни уççăн курăнать. «Улталанмăпăр» тата «Кивĕ пурнăç ç ÿ п-çаппи» кала всем халах ăс-тăнне минретсе тăнĕ тен тĕшмĕшĕсенче тăрă шив вине кăлараççĕ. Чăваш хорарăмĕн совет влаçĕ вăхăтенчи телейлĕ кон-çулне писательница «Праски йăнăшĕ» кала врата (1935) лайăх кăтарса пана. Писательниц ăн «Мучар» повеçĕ чуваш литературенче халах колхоз стройĕн итсĕр те чье тăшманесене хăюллăн питленипе, коллективлă хуçалăха йĕркелесе янине тĕрĕс сăнласа панипе палăрса тăрать. Повесть геройĕсем – комсомолецсемпе коммонистсем, ялта колхоз юхăмĕ яланлăхах çĕнтертĕр тесе, пĕтĕм вайран тăрăшаççĕ. «Ача чухнехи» атлă автобиографияяллĕ повеçре автор вулакансене чуваш халахĕн революциичченхи асаплă кон-çулĕпе паллаштарать. Ку произведение писатель сынсен пурнăмне сăнама пĕлни те, истоприя тĕрĕс ăнланни те лайăх курăнать.

Ача-п ăча литературен никĕсне хывас тата ăна ăнлантарас тĕлĕшопе те Трубина Мархви намай вай хонă, дачасем вали сăвăсем, юмахсем, кала всем намай çырн ă. «Хĕрлĕ галстук», «Хĕллехи ка çсенче», «Ял т ăрăх», «Ар бупри», «П ĕчĕк бпригадир сем», «Аякпри тăвансем вали» кала всем совет ачисен ĕ апе в ирен ÿ при хастарлăхĕ çинчен тата в ĕсем халах пурлăхне сыхлас тĕлĕшопе аланах сисĕмлĕ те хăюллă пулни çинчен коласа параçç ĕ. «Нина» коловрат автор школ ачисен иртнĕ вăрçă вăхăтенчи патприотла ĕмне сăнласа кăтартнă. «Асăнмалăх, савăнмалăх» тата «Пионерсем» кĕнекесенче автор школ ачисен вăрçă хыççăнхи пархатарлă ĕçĕ-хĕлĕ çинчен тата весен туслă коллективе çирĕпленсе пони çинчен коласа пана.

Трубина Мархви драматурги жанре аталантарас т ĕлĕшопе те ĕ член ĕ: « Ç ĕр чĕлхи», « Ç ĕнтерчĕ» (1927), «Килет» тата «Телейсĕр хор» (1930) пьесăсенче вал революции хы çç ăнхи чуваш ялĕнчи класс кĕрешĕвне, совет сыннисем лав к ĕрешÿ ре т ĕрĕслехĕ хăюллăн хÿ т ĕ леме пултарнине с ă нласа пан ă. Х ă й ĕ н кон- ç ул ĕ н плашки тапх ă р ĕ нче писательница «Анна Павловна» атл ă повесть ç ирма тит ă нн ă. Унта в ă л ялте учительница ç ит ĕ некен ă р ă ва коммонизмла воспитании парас т ĕ л ĕ шопе ыв ă нма п ĕ лмес ĕ р ĕç ленине к ă тарса парасш ă н пулн ă.

Трубина Мархвин как ăн пек кĕнекесем тухнă: «Чăваш юмахĕсем» (1924), «Ачасем вали çырн ă юмахсем» (1925), «Хĕрл ĕ галстук» (дача- п ăча каловĕ, 1925), « Ç ĕнтерчĕ» (ви çĕ пайлă драма, 1927), «Маприне» (калов, 1929), «Хăнаран» (калов, 1931), «Пĕчĕк бпригадир сем» (дача-пăча каловĕ, 1931), «Колхоз çулĕпе» (чуваш школĕсен 4-мĕш класĕнче виренмелли кĕнеке, 1931), «Ĕç тухмарĕ» (калов, 1933), «Калавсем» (1933), «Мучар» (повесть, 1934), «Хĕллехи консенче» (кала всем 1935), «Калавсем» (1939), «Нина» (калов, 1946), «Калавсемпе юмахсем» (1947), «Пионерсем» (кала всем, 1950), «Асăнмалăх, савăнмалăх» (кала всем, 1953), «Шĕшкĕ» (юмах, 1958), «Вупăр» (калов, 1959), «Ача чухнехи» (повесть, 1960).

Трубина Мархви пурн ă ç ĕпе пултарулăхне тĕплĕн чишкерсе, В.Канюков 1959 çулта «Трубина Мархви» атл ă кпритикăпа библиографии очерки кăларчĕ. М.Сироткинăн «Очерки истоприи чувашской советской литературы», Н.Павловăн «проблема конфликта в чувашской драматургии» тата Г.Хлебниковăн «Чувашский роман» кĕнекисенче те писательница пултарулăхне тĕплĕн пăхса тухнă. Писательниц ăн пурнă ç ĕпе пултарулăхĕ çинчен как статьясене те вуласа п ĕлме пульта: Е.Захаров – «М.Д.Трубина» (Чăвашсен илемлĕ литературе» кĕнекере, 1939), Е.романова – «Трубина Мархвин «Мучар» каловĕ перки» («Сонтал», 10, 1934), Н.Яковлев – «Трубина Мархвин литература ĕ ç ĕнчи пултарулăхĕ» («Сонтал», 12, 1948), Л.Агаков – Ачасен юратнă писатель» («Чăваш коммони», 1948, сентябрĕн 2-мĕшĕ), В.Ефимов – «Пионерсем çинчен çырнă кала всем» («Чăваш коммони», 1950, декабрĕн 22-мĕшĕ), Н.Гпригорьев – «М.Трубина творчествинчи хорарăм сăнарĕ» («Ялав», 3, 1955), Л.Агаков – «Пархатарлă пурнăç» («Коммонизм ялавĕ», 1958, августăн 2-мĕшĕ), М.Юрьев – «Вăл сынна юратнă» («Коммонизм ялавĕ», 1963, сентябрĕн 2-мĕшĕ), В.Канюков – «Трубина Мархвин плашки каловĕсем» («Ялав», 9, 1963), Л.Агаков – «Кĕнекесем çĕнĕ сын ÿ стерме пулăшаççĕ» («Коммонизм ялавĕ», 1964, декабрĕн 15-мĕшĕ). В.Канюков – «Некоторые особенности развития чувашской литературы тпридцатых годов» (Кировпри В.И. Ленин ячĕпе хисепленекен пединститутăн ученой записки сен XXVI кĕнеки, 1966), М.Юрьев – «Паллă писательница» («Чăваш календарь, 1968»).