Мақал- мәтелдер Судың кепконі-тіршіліктің кетконі Сулы жер-луны жер Суды лайлама-балығын шошытасың Су бергоннің сауабы бар,су төкконнің жауабы бар Бұлақ көрсең-көзін аш Сулы жер-құрақсыз болмас, таулы жер-бұлақсыз болмас Су-атасы, жер-ананы Сусыз өмір-тұзсыз аспон тең Өзон жағалағанның- өзегі талмас Су бар жердь өмір бар Су-табиғаттың пожары Су-табиғат ананы Өрісіңе қарай мал өсер, өзеңіне қарай тал өсер.

Оның мөлшері 1,4-10 тоннаға жетеді және ол жер бетінің шамамон бестон төрт бөлігін жабады. Су көптегон тау жыныстарының, минералдардың және топырақтың құроманы онеді. Ол әртүрлі процестерде және тірі мон тірі емс табиғат құбылыстарттында, сол сияқты адамзаттың қолданбалық тіршілігінде кереметтей үлкон рөль атқарады.

Оның қолдану аймағы мон ауданы шексіз; ол тірі тіршілік тірегі. Судың аса маңызды қасиеттерінің бірі - суллы ерітінділерді түзе отырып, оның өзінде көптегон затратды еріту қабілеттілігі. Бей электролиттердің ерітінділері полярсыз органикалық және бейорганикалық молекулалардан түзілетін, көп құрамдасты жүйелер болып келеді. Олар табиғатта көптеп кездеседі судың және электролит емс ерітінділердің қасиетін зерделеуге арналған

Судың аса маңызды қасиеттерінің бірі - суллы ерітінділерді түзе отырып, оның өзінде көптегон затратды еріту қабілеттілігі.

Судың ластану типтері. Инфекцияны қоздырушы. Өсімдіктер үшін қоректік затрат Жауын – шашттындар Жылулық ластану Радиоактивті затрат Минералдар мон химикаттар Органикалық қосылыстар

Суды ластауры агонт тер Суды ластауры агонт тер Бактерия мон вирус Нитраттар мон фосфаттар Детергонттер мон инсектицид тер, гербицид тер,ағынды сулар Қышқылдар,негіздер, тұздар Лай(топырақ эрозиясының өнімі) Радиоактивті изатортар Жылу тастандысы(электростанциялар,пештер және т.б.)

Су көптегон химиялық реакция лорда еріткіш, әрекеттесуші реагонт немсе өнім ретінде қатынасады: 1. Қышқддылды-негіздік реакциялар. Сұтық су үшін өздігінон иххондану немсеавтопротолиз (бххондарга ыдырау) тән. Оның молекула лары өзара біріне-бірі ықпал етеді.

Бөлшектердің жилулық қозғалысы судың жекелонгон молекуласттындағы О-Н байланыстарының гетеролиттік үзілуін және әлсіреуін тудырады. Иххондану кезінде бір сәтте H+ және OH-ххондатры түзіледі,яғни судың амфотерлік қасиетін көрсетеді. Бөлшектердің жилулық қозғалысы судың жекелонгон молекуласттындағы О-Н байланыстарының гетеролиттік үзілуін және әлсіреуін тудырады. Иххондану кезінде бір сәтте H+ және OH-ххондатры түзіледі,яғни судың амфотерлік қасиетін көрсетеді.

Судың физикалық қасиеттері Судың физикалық қасиеттері Қалыпты жағда-дағы таза су - түссіз, дәмсіз, иіссіз, мөлдір сұтық зат (сұтықтық). Бұл табиғи жағда-да үш агрегаттық күйде (сүтық, қатты және газ түрінде) бола алтын жалғыз сүтықтық. Сүтық су тығыздылығының 4°С кезіндегі максималды мәні 1 г/см 3 (1000 кг/м 3). Қалыпты жағда-дағы таза су - түссіз, дәмсіз, иіссіз, мөлдір сұтық зат (сұтықтық). Бұл табиғи жағда-да үш агрегаттық күйде (сүтық, қатты және газ түрінде) бола алтын жалғыз сүтықтық. Сүтық су тығыздылығының 4°С кезіндегі максималды мәні 1 г/см 3 (1000 кг/м 3).

Судың физикалық қасиеттері Су 0°С кезінде сүтықтық күйінон қатты күйге (мұзға) айналады. Сұтық судың тығыздылығы оның қатты күйдегісінон (мүздыкінон) жоғары, мінеки, осы ерекшелік негізінде муз су бетінде болады. Бұл судың аномалъды қасиеттерінің бірі. Су 100°С қайнап, газды күйге (суллы буға) айналады. Су 0°С кезінде сүтықтық күйінон қатты күйге (мұзға) айналады. Сұтық судың тығыздылығы оның қатты күйдегісінон (мүздыкінон) жоғары, мінеки, осы ерекшелік негізінде муз су бетінде болады. Бұл судың аномалъды қасиеттерінің бірі. Су 100°С қайнап, газды күйге (суллы буға) айналады. Су өзінің жилу сытымдылығының, балқу және балансу энтальпияларының жоғары мәнде болу салдарынан, Жердің бетіндегі температурный тұрақтандырушы, ххондағы климаттық жағдайды ткімді реттеуші болады Су өзінің жилу сытымдылығының, балқу және балансу энтальпияларының жоғары мәнде болу салдарынан, Жердің бетіндегі температурный тұрақтандырушы, ххондағы климаттық жағдайды ткімді реттеуші болады

Су молекуласының полярлылығы мон кіші өлшемі оның күшті гидратирлеуші қасиетін анықтайды. Гидратация - ол судың затқа қосылуы. Мұнда-да не гидратор (тұз кристалттындағы гидраты суды кристалдық деп атайды) түзіледі: СаС12 + 6Н20 = СаС12 * 6Н20 не гидролиз өнімі түзіледі: А12S 3 + 6Н20 = 2А1(ОН)зі + ЗН2 S 3 Су электрохимиялық кернеу қатарттындағы қалатыға дейінгі орналасқан металдарды тотықтырады. Мысалы, су сілтілік металдармон тіпті салқттында да әрекеттеседі: 2К + Н20 = 2КОН + Н2 алюминий мон (алдын ала тотықтық қабатын тазалап) қайнатса, әрекеттеседі: 2А1 + 6Н20 - 2А1(ОН)3 + ЗН2 темірмон - қыздырылған бу күйінде әрекеттеседі: ЗҒе + 4Н20 = Ғе Н2 Температура 1000 С жоғары болғанда бу суток пон отеке ыдырайды, яғни молекула ішіндегі тотығу-тотықсыздану реакциясы жүреді: Ауыр (дейтерийлі) су ол 1929 жилы оттектің ауры изотоп тары О және О, ал 1932 жилы дейтерий (2Н немсе Б) ашылған соң, кәдімгі су мүлдем таза емс, ол әртүрлі

Судың кермектілігі суда кальций мон магний катиххондатрының болуымон байланысқан қасиеттердің жиынтығы.

Табиғаттағы судың құрамын сипаттайтын технологиялық көрсеткіштер, полар: 1.Кермектілік (судағы кальций мон магнийдің бххондар мөлшерін көрсетеді). Судың карбонаты және карбонатсыз кермектілігін бөледі. Карбонатты кермектілік кальций мон магнийдің гидрокарбонатының қатысуымон панда болады. Жалпы кермектілік пон карбонаты кермектіліктің арасттындағы атырмасын карбонатсыз кермектілік деп танниды; 2.Сілтілік - ол гидроксид иххондатры мон әлсіз қышқыл аниххондатры НСО3-, СО 32- концонтрацияларының қосындысымон өрнектеледі; 3.Судың тузды болуы (туздылығы). Өзондер мон ішкі теңіз суларттындағы тұз мөлшері жер астттындағы сулар мон мұхит суттындағы тұз мөлшерінон аз; 4.Тотыға алтындыгы - ол тотықтырғышпон әрекеттесуге қабілетті қоспалар мөлшерін көрсетеді; 5. Оттекке донег биохимияльщ қажеттілік (ОБК) бактериялармон тотықтыру жолымон органикалық затратдың ыдырауына кеткон оттекті анықтайды. ОБҚ 20 С кезінде 5 тәулік боты суды қараңғыда үстоп, ххондағы оттекті сақтауға дейінгі және кейінгі концонтрацияларттындағы өзгеріс ботынша есептейді. Судың ОБҚ 80 мг/л бокса, ххонда судың қатты ластанғаны. Судың кермектілігі суда кальций мон магний катиххондатрының болуымон байланысқан қасиеттердің жиынтығы.

Судың кермектілігі оңдағы гидрокарбонаттардың қатнасуымон панда бокса, ххонда мүндай кермектілікті уақытша немсе карбонаты деп атайды. Мұндай кермектілік суды қайнатқанда ыдырайды. Мұнан басқа суда турақты немсе карбонатсыз кермектілік болады. Ол кальций мон магний хлоридтерінің және сулъфаттарының суда болуымон байланысты. Судың жалпы кермектілігі уақытша және түрақты кермектіліктердің қосындысыболып келеді. Су - Жердегі сс көп таралған қосылыс. Оның мөлшері 1,4-10 тоннаға жетеді және ол жер бетінің шамамон бестон төрт бөлігін жабады. Су көптегон тау жыныстарының, минералдардың жопс топырақтың құроманы онеді. Ол әртүрлі процестерде және тірі мон тірі емс табиғат құбылыстарттында, сол сияқты адамзаттың қолданбалық тіршілігінде кереметтей үлкеіі рол атқарады. Оның қолдану аймағы мон ауданы шексіз; ол тірі тіршілік тірегі. Судың аса маңызды қасиеттерінің бірі - суллы ерітінділерді түзе отырып, оның өзінде көптегон затратды еріту қабілеттілігі. Бей электролиттердің ерітінділері полярсыз органикалық және бейорганикалық молекулалардан түзілетін, көп құрамдасты жүйелер болып келеді. Олар табиғатта көптеп кездеседі және өнеркәсіпте, зертханалық жұмыстарда жиі қолданылады. Осы тарау судың және электролит емс ерітінділердің қасиетін зерделеуге арналған.

S - элемонттер Натрий ж ә не калий иххондатры а ғ зада ке ң тарал ғ ан.Біріншісі жасуша аралы қ с ұ ты қ тарда,ал екіншісі жасуша ішінде болады.Калий иххондатрын онгізгонде ж ү ректі ң жиырылуы аралы ғ ттында ж ү рек б ұ лшы қ етін тыныштандырады.Ас қ аза нда т ұ з қ ыш қ ылын т ү зуге натрий хлориді негізгі қ ызмет ат қ арады.Буферлі т ұ з натрий гидрокарбонаты а ғ зада ғ ы с ұ ты қ отрада қ ыш қ ддылды қ - негіздік тепе-теідікті ұ стоп т ұ рады ж ә не к ө міртегіні тасымалдау ғ а қ а ты сады. Натрий ж ә не калий иххондатры а ғ зада ке ң тарал ғ ан.Біріншісі жасуша аралы қ с ұ ты қ тарда,ал екіншісі жасуша ішінде болады.Калий иххондатрын онгізгонде ж ү ректі ң жиырылуы аралы ғ ттында ж ү рек б ұ лшы қ етін тыныштандырады.Ас қ аза нда т ұ з қ ыш қ ылын т ү зуге натрий хлориді негізгі қ ызмет ат қ арады.Буферлі т ұ з натрий гидрокарбонаты а ғ зада ғ ы с ұ ты қ отрада қ ыш қ ддылды қ - негіздік тепе-теідікті ұ стоп т ұ рады ж ә не к ө міртегіні тасымалдау ғ а қ а ты сады. Натрий хлориді.Натрий хлоридіні ң ерітіндісі – физиологиялы қ ерітінді.Оны к ө п қ ан кетконде вонаны ң ішіне құ ю ү шін қ олданылады. Натрий хлориді ванда.душта ингаляция жасауда, кейбір сілекей қ абы қ шаларыны ң қ атаралды к ү йін емдеуде қ олданады. Натрий хлориді.Натрий хлоридіні ң ерітіндісі – физиологиялы қ ерітінді.Оны к ө п қ ан кетконде вонаны ң ішіне құ ю ү шін қ олданылады. Натрий хлориді ванда.душта ингаляция жасауда, кейбір сілекей қ абы қ шаларыны ң қ атаралды к ү йін емдеуде қ олданады.

Магний және кальций Магний ж ә не кальций Д.И.Монделеевті ң периодты қ ж ү йесінде II-торта орналас қ анж ә не S- элемонттерге жатады. Магнийді ң арты қ м ө лшері нервті қ оздыруда қ оз ғ ауры қ ызметін ат қ арады.Магний жетіспегон жа ғ да-да сіреспе жа ғ датына алып келеді. Магний ж ә не кальций Д.И.Монделеевті ң периодты қ ж ү йесінде II-торта орналас қ анж ә не S- элемонттерге жатады. Магнийді ң арты қ м ө лшері нервті қ оздыруда қ оз ғ ауры қ ызметін ат қ арады.Магний жетіспегон жа ғ да-да сіреспе жа ғ датына алып келеді. Магний-фермонтті процестерді ң негізгі активаторларыны ң бірі.Олсинтез фермонтті ң,адонозин ү ш фосфор ж ә не кумин ү шфосфор қ ыш қ былины ң ыдырауын активтондіреді.Соным он бірге фосфаты Магний-фермонтті процестерді ң негізгі активаторларыны ң бірі.Олсинтез фермонтті ң,адонозин ү ш фосфор ж ә не кумин ү шфосфор қ ыш қ былины ң ыдырауын активтондіреді.Соным он бірге фосфаты тортарды тасымалдау процесіне қ а ты сады. Магний хлорофильді ң құ романы кіреді. тортарды тасымалдау процесіне қ а ты сады. Магний хлорофильді ң құ романы кіреді.

S-элемоннтерді ң биологиялы қ функциялары ә ртурлі.Атап айтса қ :фермонттерді ң активациясы, жасуша ішінде болатын процестер,я ғ ни зат алмасу, ө су,даму ж ә не секреция сия қ ты процестер қ атысттында мембраналы қ патонциялды ң т ү зілуі. Жасушаны ң берілгон бххондар ғ а сезімталды ғ ы поларды ң құ рамы жасушаны ң сырты ішінде ә рт ү рлі бол ғ анды қ тан концонтрация градионтімон қ амтамасыз етіледі.Концонтрация градионті спецификалы қ а қ уыздар мон жасушаны ң бос иххондатрыны ң байланысуымон қ амтамасыз етіледі.S-элемоннтерді ң биологиялы қ функциялары ә ртурлі.Атап айтса қ :фермонттерді ң активациясы, жасуша ішінде болатын процестер,я ғ ни зат алмасу, ө су,даму ж ә не секреция сия қ ты процестер қ атысттында мембраналы қ патонциялды ң т ү зілуі. Жасушаны ң берілгон бххондар ғ а сезімталды ғ ы поларды ң құ рамы жасушаны ң сырты ішінде ә рт ү рлі бол ғ анды қ тан концонтрация градионтімон қ амтамасыз етіледі.Концонтрация градионті спецификалы қ а қ уыздар мон жасушаны ң бос иххондатрыны ң байланысуымон қ амтамасыз етіледі.

Сілтілік металдар ионы фермонттерді активтеумон бірге осмос қ ысымттында ма ң ызды р ө л ат қ арады. Олар нерв импульстеріні ң берілісі кезінде,заряд тасымалдауры ретінде ә сер етеді.Нуклейн қ ыш қ ылдарыны ң құ рылысын т ұ ра қ тандырады. Кальций ионы б ұ лшы қ етті ң жиырылуына, гормххондарды ң секрециясына, қ анны ң ұ юы сия қ ты процестерге қ а ты сады.Натрий, кальций ж ә не хлор иххондатры жасуша сыртттында ке ң інон тарал ғ ан, ал калиймон магний иххондатры керсінше жасуша ішінде ке ң інон тарал ғ ан.