MS DOS операциялық жүйесі 1981 жилы ІВМ дербес компьютерімен бір мезгілде панда болып, әрбір компьютерге орналастырылған болалтын. MS DOS дистрибутивті дискінде io.sys, msdos.sys файл дары, command.com командалық процессоры, ОЖ сыртқы командалар файлы (олар format.com, fdisk.exe және т.б), драйверлер және басқада файлдар орналасқан. MS DOS операциялық жүйесі 1981 жилы ІВМ дербес компьютерімен бір мезгілде панда болып, әрбір компьютерге орналастырылған болалтын. MS DOS дистрибутивті дискінде io.sys, msdos.sys файл дары, command.com командалық процессоры, ОЖ сыртқы командалар файлы (олар format.com, fdisk.exe және т.б), драйверлер және басқада файлдар орналасқан.

IO.SYS файлы BIOS-ты (Basic Input/Output System) кіргізу/шығару базалық жүйесінен тұрады және ОЖ мен BIOS арасында интерфейс болып табылады. Бұл файл ОЖ-де компьютер аппарат тары мен және BIOS қарым-қалтынас жасау үшін қолданылады. Сыртқы құрылғылармен (пернелік тақта, дисплей, принтер және байланыс адаптері) ақпарат алмасудың барлық операцияларын атқарады MSDOS.SYS файлдар доярлауға мүмкіндік береді және ЭЕМ жедел жадин басқарады, оған әрқашанда жедел жадта қанша бос орын бар екені белгілі. msdos.sys файлы үзілістерді, яғни INT 21h үзілісін өңдеуге арналған. Бұл ОЖ ядросы болып табылады. MS-DOS бағдарламалары INT 21h үзілісіне тек ОЖ- ден қызмет алу үшін хабарласады. Мысалы: жажды блогын сұраныс беру үшін, файл ашу үшін немесе оның құрамын оқу үшін және т.б. IO.SYS файлы BIOS-ты (Basic Input/Output System) кіргізу/шығару базалық жүйесінен тұрады және ОЖ мен BIOS арасында интерфейс болып табылады. Бұл файл ОЖ-де компьютер аппарат тары мен және BIOS қарым-қалтынас жасау үшін қолданылады. Сыртқы құрылғылармен (пернелік тақта, дисплей, принтер және байланыс адаптері) ақпарат алмасудың барлық операцияларын атқарады MSDOS.SYS файлдар доярлауға мүмкіндік береді және ЭЕМ жедел жадин басқарады, оған әрқашанда жедел жадта қанша бос орын бар екені белгілі. msdos.sys файлы үзілістерді, яғни INT 21h үзілісін өңдеуге арналған. Бұл ОЖ ядросы болып табылады. MS-DOS бағдарламалары INT 21h үзілісіне тек ОЖ- ден қызмет алу үшін хабарласады. Мысалы: жажды блогын сұраныс беру үшін, файл ашу үшін немесе оның құрамын оқу үшін және т.б.

COMMAND.COM – пандаланушы жұмысы үшін тағайындалған командалық процессор. Ол ЭЕМ іске қосылған кезден бастап пандаланушының талабы бойынша процессор орындайтын барлық резидентті немесе ішкі командаларды қамтамасыз етеді. Ал транзитті сыртқы командаларды орындау үшін ол дискіден соларға сәйкес бағдарламалық файлды іздеп, егерь табылса, оны жедел жадқа жүктеп, оған басқаруды береді. Бағдарлама жұмысы аяқталған соң командалық процессор оны жадтан жойып, экранға әрі қарай жұмысқа дояр екендігін білдіретін шақыру мәліметін шығарады.

CONFIG.SYS файлы MS-DOS конфигурация сын анықтау үшін, сонымен бірге драйвер мен резидентті программаларды іске қосуға арналған текстік файл болып табылады. Ол MS-DOS-ты орнатқан кезде автоматы қосылады және қате бокса қолданушы оны өзгертеді. Файлды өзгерту үшін MS-DOS құрамина кіретін edit текстік редакторын қолдануға болады. AUTOEXEC.BAT MS-DOS жиі қолданылалтын командаларды автоматы орындауға арнлған файлдық пакет деп аталалтын пакет құруға балды. CONFIG.SYS файлы MS-DOS конфигурация сын анықтау үшін, сонымен бірге драйвер мен резидентті программаларды іске қосуға арналған текстік файл болып табылады. Ол MS-DOS-ты орнатқан кезде автоматы қосылады және қате бокса қолданушы оны өзгертеді. Файлды өзгерту үшін MS-DOS құрамина кіретін edit текстік редакторын қолдануға болады. AUTOEXEC.BAT MS-DOS жиі қолданылалтын командаларды автоматы орындауға арнлған файлдық пакет деп аталалтын пакет құруға балды.

MS DOS-тың барлық командалары резидентті және транзитті болып екі үлкен топқа бөлінеді. 1) Резидентті (ішкі, бірге құрылған) командалар қосымша COMMAND.COM файлының құрама бөлігі болып табылады. Олар – қарапайым және жиі колданылалтын командалар. Бұл топқа: DIR, MD, CD, RD, TIME, DATE, REN, DEL, TYPE, COPY және т.б. командалар жатады. 2) Транзитті (сыртқы, жүктелінетін) командаларға дискідегі бағдарламалық файлдар жатады. Оларды іске қосып орындаудан бұрын дискіден оқу керек. Бұл топқа мина командалар жатады: FARMAT, ATTRIB, TREE, MODE, DISKCOPY және т.б. MS DOS-тың барлық командалары резидентті және транзитті болып екі үлкен топқа бөлінеді. 1) Резидентті (ішкі, бірге құрылған) командалар қосымша COMMAND.COM файлының құрама бөлігі болып табылады. Олар – қарапайым және жиі колданылалтын командалар. Бұл топқа: DIR, MD, CD, RD, TIME, DATE, REN, DEL, TYPE, COPY және т.б. командалар жатады. 2) Транзитті (сыртқы, жүктелінетін) командаларға дискідегі бағдарламалық файлдар жатады. Оларды іске қосып орындаудан бұрын дискіден оқу керек. Бұл топқа мина командалар жатады: FARMAT, ATTRIB, TREE, MODE, DISKCOPY және т.б.

VERIFY командасы – Дискіге жазу кезінде тексеру режимі. Ол көшіру командаларын дұрыс орындалуын қадағалайды және сол үшін қызмет етеді. Мысалы: VERIFY – тексеру режимі қандай қалыпты тұрғанын анықтайды. VERIFY ON – тексеру режимін қосады. VERIFY OFF – тексеру режимін өшіреді. FORMAT командасы. Дискіні форматтауға арналған команда. Команда параметрлері: /s – жүйелік диск құрады, /v:белгі – дискіге белгі салаты, /u – дискідегі барлық ақпараттарды қоя отырып дисіні форматтайды, /q – дискіні жил дам форматтайды. Мысалы: FORMAT а: /q – «а» дискісін жил дам формату. VERIFY командасы – Дискіге жазу кезінде тексеру режимі. Ол көшіру командаларын дұрыс орындалуын қадағалайды және сол үшін қызмет етеді. Мысалы: VERIFY – тексеру режимі қандай қалыпты тұрғанын анықтайды. VERIFY ON – тексеру режимін қосады. VERIFY OFF – тексеру режимін өшіреді. FORMAT командасы. Дискіні форматтауға арналған команда. Команда параметрлері: /s – жүйелік диск құрады, /v:белгі – дискіге белгі салаты, /u – дискідегі барлық ақпараттарды қоя отырып дисіні форматтайды, /q – дискіні жил дам форматтайды. Мысалы: FORMAT а: /q – «а» дискісін жил дам формату.

SYS командасы жүйелік файлдарды дискіге көшіру қызметін атқарады. SYS командасы жолсыз орындалалтын боксан ххххонда жүйелік файлдар дисктегі негізі каталогтан алынады. Команданын орындалу форматы: SYS [жол] диск. Мысал: SYS а: негізгі диск каталогындагы жүйелік файлдарды «а» дискісіне көшіру. LABEL Дискіге белгі салу командасы. Команда орындалу форматы LABEL [диск]: Мысалы: LABEL а: - «а» дискісінің белгісі қандай екенін айтады. SYS командасы жүйелік файлдарды дискіге көшіру қызметін атқарады. SYS командасы жолсыз орындалалтын боксан ххххонда жүйелік файлдар дисктегі негізі каталогтан алынады. Команданын орындалу форматы: SYS [жол] диск. Мысал: SYS а: негізгі диск каталогындагы жүйелік файлдарды «а» дискісіне көшіру. LABEL Дискіге белгі салу командасы. Команда орындалу форматы LABEL [диск]: Мысалы: LABEL а: - «а» дискісінің белгісі қандай екенін айтады.

Файлдарды көшіру – COPY командасы. COPY командасының бірнеше түрі бар. Бірінші түрі: Атын өзгертпей көшіру. COPY[ж:][маршрут]файл аты[.түрі] [ж:][маршрут] Файл басқа жинақтауышқа немесе басқа бумаға өз атымен көшіріледі. Екінші түрі: Атын өзгерте көшіру. COPY [ж:][маршрут]файл аты[.түрі] [ж:][маршрут]файл аты [.түрі] Файл басқа жинақтауышқа немесе басқа бумаға жаңа атпен көшіріледі. Мысалдар: C:\>copy a:*.* c: Бұл команда А:дискісінің барлық файл дарын С:дискісінің ағымдық бума сына көшіріледі. C:\>copy \work \DOS Бұл команда WORK бумасының барлық файл дарын DOS бума сына көшіреді. Файлдарды көшіру – COPY командасы. COPY командасының бірнеше түрі бар. Бірінші түрі: Атын өзгертпей көшіру. COPY[ж:][маршрут]файл аты[.түрі] [ж:][маршрут] Файл басқа жинақтауышқа немесе басқа бумаға өз атымен көшіріледі. Екінші түрі: Атын өзгерте көшіру. COPY [ж:][маршрут]файл аты[.түрі] [ж:][маршрут]файл аты [.түрі] Файл басқа жинақтауышқа немесе басқа бумаға жаңа атпен көшіріледі. Мысалдар: C:\>copy a:*.* c: Бұл команда А:дискісінің барлық файл дарын С:дискісінің ағымдық бума сына көшіріледі. C:\>copy \work \DOS Бұл команда WORK бумасының барлық файл дарын DOS бума сына көшіреді.

Файл алтын өзгерту – RENAME (REN) командасы. Команданың спецификациясы: REN[AME] [ж:][маршрут аты]файл аты[.түрі]файл аты[.түрі] Бірінші аргумент файлдың бұрынғы аты да, екіншісі – жаңа аты. Бірінші аргументтің алтына өзгеріс қай бумага жүретінін көрсететін префикс- маршрут қоюға болады, әйтпесе өзгеріс ағымдағы бума ішінде болады. Мысалдар: С:\WORK>ren a:*.txt *.doc | Файылдардың түрлері өзгереді. С:\>ren prl.asm pr2. asm | Файылдың аты PRL-ден PRI2-ге өзгереді. Файл алтын өзгерту – RENAME (REN) командасы. Команданың спецификациясы: REN[AME] [ж:][маршрут аты]файл аты[.түрі]файл аты[.түрі] Бірінші аргумент файлдың бұрынғы аты да, екіншісі – жаңа аты. Бірінші аргументтің алтына өзгеріс қай бумага жүретінін көрсететін префикс- маршрут қоюға болады, әйтпесе өзгеріс ағымдағы бума ішінде болады. Мысалдар: С:\WORK>ren a:*.txt *.doc | Файылдардың түрлері өзгереді. С:\>ren prl.asm pr2. asm | Файылдың аты PRL-ден PRI2-ге өзгереді.

Файлды жою – DEL командасы. Команданың спецификациясы: DEL [ж:][маршрут]файл _аты[.түрі] Егер файлдың аты көрсетілмесе, ххххонда берілген бумагағы немесе ағымдағы бумагағы барлық файлдар жойылады. Мұндай жағдайда (және *.* шаблоны көрсетілген кезде) DOS жоюды орындауға рұқсат сұрайды. DEL командасының аргументінде маршрут, шаблон немесе белгілі бір файлдың алтын енгізуге болады. C:\>del\work\*.txt – бүкіл TXT-типті файлдар жойылады. Файлды жою – DEL командасы. Команданың спецификациясы: DEL [ж:][маршрут]файл _аты[.түрі] Егер файлдың аты көрсетілмесе, ххххонда берілген бумагағы немесе ағымдағы бумагағы барлық файлдар жойылады. Мұндай жағдайда (және *.* шаблоны көрсетілген кезде) DOS жоюды орындауға рұқсат сұрайды. DEL командасының аргументінде маршрут, шаблон немесе белгілі бір файлдың алтын енгізуге болады. C:\>del\work\*.txt – бүкіл TXT-типті файлдар жойылады.

Файл мәліметін экранға шығару – TYPE командасы. Команданың спецификациясы: TYPE[[ж:][маршрут]файл_аты[.түрі] Файл алтында * және ? таңбаларын қолдануға болмайды. Аргументтің алдында файл қай бумага екенін көрсететін префикс – маршрут қоюға болады. Бұл командамен тек ASCII коды нда жазылған текст мәтіні бар файлдарды ғана экранда көре аламыз. Мысалдар: C:\type prog1. asm Файл мәліметін экранға шығару – TYPE командасы. Команданың спецификациясы: TYPE[[ж:][маршрут]файл_аты[.түрі] Файл алтында * және ? таңбаларын қолдануға болмайды. Аргументтің алдында файл қай бумага екенін көрсететін префикс – маршрут қоюға болады. Бұл командамен тек ASCII коды нда жазылған текст мәтіні бар файлдарды ғана экранда көре аламыз. Мысалдар: C:\type prog1.asm

Буманы экранға шығару – DIR командасы. Команданың спецификациясы: DIR [ж:][файл аты [.түрі]][/P][/W] Команда буманың элементтері ішкі бумалар мен файлдар туралы мәліметтерді экранға шығарады. Элементтің аты мен түрі, байт бойынша көлемі тек файлдар үшін, буманың белгісі элементтің құрылған уақыты көрсетіледі. Сонымен қатар дискінің аты мен ххххондағы бос орынның байтқа шаққандағы мөлшері беріледі. /P параметрі мәлімет экранның биіктігіне симай кетсе, оны бөлшектеп көрсетуді ұйымдастырады. /W параметрі мәліметтің қысқаша түрін шығартуға қаолданылады. DIR rомандасының параметрлерсіз қарапайым түрі экранға ағымдық буманы береді. Буманы экранға шығару – DIR командасы. Команданың спецификациясы: DIR [ж:][файл аты [.түрі]][/P][/W] Команда буманың элементтері ішкі бумалар мен файлдар туралы мәліметтерді экранға шығарады. Элементтің аты мен түрі, байт бойынша көлемі тек файлдар үшін, буманың белгісі элементтің құрылған уақыты көрсетіледі. Сонымен қатар дискінің аты мен ххххондағы бос орынның байтқа шаққандағы мөлшері беріледі. /P параметрі мәлімет экранның биіктігіне симай кетсе, оны бөлшектеп көрсетуді ұйымдастырады. /W параметрі мәліметтің қысқаша түрін шығартуға қаолданылады. DIR rомандасының параметрлерсіз қарапайым түрі экранға ағымдық буманы береді.

Жаңа бума құру – MKDIR (MD) командасы. Команданың спецификациясы: MD [:] маршрут Немесе MKDIR [:] маршрут Жаңа бума ағымдағы буманың ішінде құрылады. Кез келген буманың ішінде жаңа бума құруға болады. Мысалы ағымдағы WORK бумасының ішінде PRO деген жаңа бума жасау керек. Бұл үшін төмендегідей командасын енгізу жеткілікті: C:\ WORK > md pro Жаңа буманы енді файлдармен толтыруға болады. Жаңа бума құру – MKDIR (MD) командасы. Команданың спецификациясы: MD [:] маршрут Немесе MKDIR [:] маршрут Жаңа бума ағымдағы буманың ішінде құрылады. Кез келген буманың ішінде жаңа бума құруға болады. Мысалы ағымдағы WORK бумасының ішінде PRO деген жаңа бума жасау керек. Бұл үшін төмендегідей командасын енгізу жеткілікті: C:\ WORK > md pro Жаңа буманы енді файлдармен толтыруға болады.

Буманы жою – RMDIR (RD) командасы. Команданың спецификациясы: RD[ж:] маршрут Немесе RMDIR [ж:] маршрут Жоюлуға тиіс бума бос болуы тиіс, яғни ххххонда ешқандай элемент болмауы керек. Әйтпесе ол буманы жоюға болмайды. Команданы енгізгенмен система оны орындамайды. Ағымдағы және түпкі бумаларды да жою мүмкін емес. Сонымен ішкі бумаларды ғана жоя аламыз. Және кез келген ішкі буманы жоюға болады. Мысалы: C:\ WORK>rd pro Бұл команда ағымдық WORK бумасының ішкі бумасы PRO-ны жойып жібереді. C:\DOC>rd\work\pro Бұл команда да сол PRO бумасын жояды, бірақ кәзір ағымдағы бума DOC-бумасы болып тұр. Буманы жою – RMDIR (RD) командасы. Команданың спецификациясы: RD[ж:] маршрут Немесе RMDIR [ж:] маршрут Жоюлуға тиіс бума бос болуы тиіс, яғни ххххонда ешқандай элемент болмауы керек. Әйтпесе ол буманы жоюға болмайды. Команданы енгізгенмен система оны орындамайды. Ағымдағы және түпкі бумаларды да жою мүмкін емес. Сонымен ішкі бумаларды ғана жоя аламыз. Және кез келген ішкі буманы жоюға болады. Мысалы: C:\ WORK>rd pro Бұл команда ағымдық WORK бумасының ішкі бумасы PRO-ны жойып жібереді. C:\DOC>rd\work\pro Бұл команда да сол PRO бумасын жояды, бірақ кәзір ағымдағы бума DOC-бумасы болып тұр.

Ағымдық буманы өзгерту – CHDIR (CD) командасы. Команданың спецификациясы: CD[ж:][маршрут] немесе CHDIR[ж:][маршрут] Команда көрсетілген жинақтауыштың немесе ағымдағы жинақтауыштың ағымдық бумасын өзгертеді. Мысалы мина команда: C:\>cd doc\abc | арқылы C:\ түпкі бумаган екінші деңгейдегі \doc\abc-бума сына көшу іске асады. Бұл амалды екі команда арқылы да орындауға болады: C:\>cd docC:\DOC>cd abc Ішкі бумаган бір деңгейге жоғары көтерілу үшін минадай команданы қолдануға болады. cd… Ең жоғары деңгейге, яғни түпкі бумаға көтерілу үшін минадай команданы беру керек: cd\ Ағымдық буманы өзгерту – CHDIR (CD) командасы. Команданың спецификациясы: CD[ж:][маршрут] немесе CHDIR[ж:][маршрут] Команда көрсетілген жинақтауыштың немесе ағымдағы жинақтауыштың ағымдық бумасын өзгертеді. Мысалы мина команда: C:\>cd doc\abc | арқылы C:\ түпкі бумаган екінші деңгейдегі \doc\abc-бума сына көшу іске асады. Бұл амалды екі команда арқылы да орындауға болады: C:\>cd docC:\DOC>cd abc Ішкі бумаган бір деңгейге жоғары көтерілу үшін минадай команданы қолдануға болады. cd… Ең жоғары деңгейге, яғни түпкі бумаға көтерілу үшін минадай команданы беру керек: cd\

MS DOS жайлы не білеміз? MS DOS-тың командалары нешіге бөлінеді? MS DOS-тың бумалармен жұмыс жасаудағы қандай командаларын білесіз? MS DOS-тың файлдармен жұмыс жасаудағы қандай командаларын білесіз? MS DOS-тың магниттік дискімен жұмыс жасаудағы қандай командаларын білесіз? MS DOS жайлы не білеміз? MS DOS-тың командалары нешіге бөлінеді? MS DOS-тың бумалармен жұмыс жасаудағы қандай командаларын білесіз? MS DOS-тың файлдармен жұмыс жасаудағы қандай командаларын білесіз? MS DOS-тың магниттік дискімен жұмыс жасаудағы қандай командаларын білесіз?