Жетекші: Аяпова Ж.О Орттында ғ ан: Айт-Базар Райхан Факультет: ЖМ Курс: ІІ Топ: Алматы 2014 жил

Ма қ сайты: Дамуды ң ұ ры қ ты қ кезіндегі қ ан жасушаларына ң д ә л қ ай м ү шееелерде, қ ай уа қ бытан бастап ж ә не қ андрей жолмен панда болатынан к ө рсету

Гемопоэз (haemopoesis) – қ анна ң т ү зілу процесі Эмбрионалды Эмбрионалды даму кезеңінде жүріп, қаннаң тін ретінде дамуына алып каледі Постэмбрионалды Қаннаң физиологиялық регенерациясы Эритроциттердің дамуы- эритроцитопоэз Гранулоциттердің дамуы-гранулоцитопоэз Тромбоциттердің дамуы-тромбоцитопоэз Моноцитердің дамуы-моноцитопоэз Лимфоциттердің дамуы-лимфоцитопоэз Иммуноциттердің дамуы-иммуноцитопоэз

Эмбрионалды гемопоэз Эмбрионалды кезе ң дегі қ анна ң тін ретінде дамуын бірін-бірі кезекпен ауыстыратын 3 кезе ң де қ арастырады: Мезобластикалық Бауырлық Медуллярлық

І Мезобластикалық кезең: Қ ан жасушаларына ң ұ ры қ тан тыс м ү шееелерде-сарыуезды қ апши қ ты ң мезенхимасы, хорион, сарыуезды саба қ даша дамуы ж ү ріп ( ұ ры қ дамуына ң 3-9 опта аралы ғ ттында), Қ БЖ( қ анна ң ба ғ ккканалы жасушаларына ң ) бірінші генерациясы панда болады

Адамда эмбрионалды қ дамуды ң 2-оптасына ң со ң ы мен 3-оптасына ң басттында бастамады; Сарыуезды қ апши қ қ абыр ғ асына ң мезенхимасттында қ анды аралши қ тар панда болады; Қ анды аралши қ тарды шееектеуші жасушалар жалпайып, бір-бірімен бірігіп, болаша қ тамырды ң эндотелиалды т ө сенішін т ү зеді; Қ БЖ жартысы біріншілік қ ан жасушаларына (бластер- базофильді ядросы мен цитоплазмасы ж ә не ай қ ын бай қ алтын ірі ядроши қ тары бар жасушалар) дифференцияланады; Біріншілік қ ан жасушаларына ң к ө п б ө лігі митоз жолымен б ө лініп, ірі м ө лшееерімен ерекшеееленетін (мегалобласт) эритробластер ғ а айналады. Б ұ л ө згерістер бластерды ң цитоплазмасттында эмбрионалды гемоглобинні ң (HbF) жена қ талуымен т ү сіндіріледі;

Ұрықтық эритропоэз 1. Сарыуыезды қапшиқ тамырлары мен ұрық тамырларынаң байланасы а) Сарыуезды қапшиқ б) Хорион бүрлері в) Ұрық 2. Сарыуезды қапшиқ қабырғасттындағы қанды аралшиқ: а) Мезодерманаң висцералды жапырақшасы б) Энтодерма в) Эндотелиоциттер г) Дамып кале жатқан қан жасушалары

Қанды аралшиқ жасушаларынаң дифференциялануы Сарыуезды қапшиқтың энтодермасы Мезенхима жасушалары Ангиогенді жасушалардың топтасуы Біріншілік эритробластер Эндотелий жасушалары

Мегалобластикалы қ қ ан т ү зулу: Кейбір эритробластерды ң ядро лары кариорексисе (жасушалы қ адрона ң б ө лшееектенуі) ұ ширап жасудашан ши ғ арылады, ал кейбірінде ядросы са қ тамады. Н ә тижесінде ядролы ж ә не ядросиз, ірілігімен ерекшеееленіп мегалоцит денег актау ғ а ие бол ғ ан біріншілік эритроците панда болады. Б ұ л процесс эмбрионалды кезе ң ге т ә н, біра қ постанатальды кезе ң де кейбір аурулар ( қ атерлі қ аназды қ ) бол ғ ан жа ғ да-да панда болуы м ү мкін; Мегалобластикалы қ қ ан т ү зілумен бір уа қ быта сарыуезды қ апши қ қ абыр ғ асттында нормобластикалы қ қ ан т ү зілу бастамады: бласт екіншілік эритробластер полихроматофильді эритробластер нормобластер екіншілік эритроците (нормоцит)-м ө лшееері ппересек адам қ анттында ғ ы эритроцит пен шамалас; Сарыуезды қ апши қ та ғ ы эритроцитеді ң т ү зілуі біріншілік қ антамырларына ң қ абыр ғ асттында интравоскулярлы жолмен ж ү реді Бір уа қ быта қ ан тамырлары қ абыр ғ асына ң ма ң айттында орналас қ ан бластердан икстравоскулярлы жолмен –нейтрофил,эозинофилдер дифференцияланады Қ анна ң ба ғ ккканалы жасушаларына ң қ ал ғ ан б ө лігі дифференцияланба ғ ан к ү где қ алып, қ анна ң а ғ ымымен ұ ры қ ты ң ә р т ү рлі м ү шееелеріне тара лады. М ұ нда оларды ң ары қ рай ғ ы қ ан жасушалары мен д ә некер тініне дифференциялануы ж ү реді. Сарыуезды қ апши қ ты ң редукциясынан (жойылуы) кейін негізгі қ ан т ү зуші м ү шеее болып батыр сана лады.

3 4

ІІ Бауырлық кезең: Ұ ры қ дамуына ң 5-6 оптасттында ж ү реді. Б ұ л кезе ң де батыр гемопоэзді ң негізгі м ү шееесіне айналады да онда Қ БЖ-на ң екінші генерациясы п айда болады. Бауырда ғ ы қ ан т ү зілу процесі шееекті де ң гейіне 5 айдан кейін жетіп, тулыар алдттында то қ тайна.

Бауыр эмбрионалды қ дамуды ң 3-4-ші оптасттында панда болып, 5-ші оптадан бастап қ анна ң т ү зілетін ппорталы ғ ына айналады Бауырда ғ ы қ анна ң т ү зілуі она ң ү лестерінде мезенхима мен бірге дамы ғ ан капиллярларды ң жолымен экстраваскулярлы т ү рде ж ү реді: Бауырда ғ ы қ ан т ү зілуді ң к ө зі-сарыуиз қ апши ғ ынан миграцияланап келген қ анна ң ба ғ ккканалы жасушалары бласт екіншілік эритробластер полихроматофильді эритробластер нормобластер екіншілік эритроците (нормоцит)-м ө лшееері ппересек адам қ анттында ғ ы эритроцит пен шамалас;

Эритроциттерді ң дамуымен бір уа қ быта батырда т ү йіршікті лейкоциттер, она ң ішінде нейтрофильді ж ә не эозинофильді т ү рлері панда болады. Базофильділігі азайып, аши қ т ү ска ие бола баста ғ ан бласт цитоплазмасттында специфика ли қ т ү йіршіктер панда болып, ядросы д ұ рысь емс пішінге ие болады Гранулоциттерден бас қ а батырда тромбоциттерді ң ізбасарлары болып саналтын гиганты (е ң ірі) жасушалар-мегакариоците қ алыптасады. Эмбрионалды даму кезе ң іні ң со ң ттында батырда ғ ы қ ан жасушаларына ң т ү зілуі ая қ тамады.

Адам ұ ры ғ ы батырттында ғ ы эритропоэз 1. Эксцентрлі орналас қ ан ядросы бар эритробласт; 2. Нормобластты ң пикнотикалы қ ядросына ң о қ шаулануы; 3. Пикнотикалы қ адрона ң цитоплазмана ң жі ң ішке т ә жімен нормобласттан б ө лінуі; 4. Органеллалары біркелкі ретикулоцит;

ІІ Бауырлық кезең соңттында: Бауырда ғ ы Қ БЖ тимус (м ұ нда,7-8 оптадан бастап,Т-лимфоциттер демиды),к ө кбатыр (12- оптадан гемопоэз бастамады),лимфа т ү йіндеріне (10-оптадан бастап гемопоэз тіркаледі) қ онастанады.

Тимус эмбрионнаң бірінші айттында демиды 7-8 оптада онаң эпителийінде лимфоциттерді дифференциялайтын қаннаң бағккканалы жасушалары орналасад ы Үнемі көбейіп отыратын тимустың лимфоциттері шеееткі иммунопоэз мүшееелерінің Т-аймағттында (заносы) Т- лимфоциттердің панда болуына негіз болады.

Көк батырдың негізі эмбрионнаң бірінші айттында қалыптасады. Осттында келіп орналасқан қаннаң бағккканалы жасушалары қаннаң формулы элементтерінің барлық түрлері (экстраваскулярлы жолмен панда болады)

Адам ұрығттында лимфа түйіндері эмбриона льды дамудың 7- 8 оптасынан бастап демиды. Осы кезеңде эритроците,гранулоцит термин мегакариоците өсіп шиққан қаннаң бағккканалы жасушалары лимфа түйініне ене бастайна. Бірақ мұнда негізінен лимфоциттер демиды. Лимфоциттердің панда болу кезеңі ұрықтың 8-15 оптасттында өтеді.16 оптада Тжәне Влимфоциттер дің ізашарлары жаппай дамы бастайна.

ІІІ Медуллярлық (сүвек кемігі) кезең С ү век кемігінде Қ БЖ-на ң ү шінші генерациясы панда болады. М ұ нда гемопоэз ұ ры қ ты қ дамуды ң шамамен 10-оптасттында басталып, тулыар кезге қ рай ү дей т ү седі. Ал, тулы ғ ан со ң с ү век кемігі гемопоэзді ң ппорталы қ м ү шееесіне айналады.

Сүвек кемігі эмбриональды дамудың 2-айттында панда болады. Алғашқы гемопоэтикалық элементтердің дамуы нәрестенің 12 оптасттында жүреді. Бұл кезде сүвек кемігінің негізін фибробластер мен ізашар алғашқы гранулоциттер құрайды. Бұл даму экстраваскулярлы жолмен жүреді. Осылайша сүвек кемігі универсальды гемоцитопоэз жасайтын ппорталық мүшеееге айналып, постнатальды өмір тіршілігінде сол күйінде қалады.

Қ ортынды: Жобамизбен айналысу барысьттында эмбрионалды даму кезе ң інде тіршілік ү шін ө зіндік ма ң изы бар т ү рлі қ ан жасушаларына ң т ү зілу жолын, на қ тылы уа қ тын білдік ж ә не оларды ң дамуттында ұ ры қ ты ң сарыуиз қ апши ғ ы, батыр, к ө кбатыр, тимус, лимфа т ү йіндері, с ү век кемігі сынды м ү шееелерді ң ма ң езды р ө л ат қ аратынана к ө з жеткізіп, оларды ң бір қ атарына ң постанатальды кезе ң де де қ ан жасушаларын т ү зуші м ү шеее ретінде са қ талып, ө з қ изметін жал ғ астыратынана ку ә балды қ. Қ ортындылай кале назарлары ң из ғ а эмбрионалды гемопоэзді ң сизба т ү рінде сажал ғ ан ү лгісін ұ сынамиз.