Злучнікі – словы, якія ўжываюцца для сувязі аднародных членах, частак складанага сказа, самастойных сказаў і частак тэксту: Голасам моцы ціха і важна. - презентация

1

2 Злучнікі – словы, якія ўжываюцца для сувязі аднародных членах, частак складанага сказа, самастойных сказаў і частак тэксту: Голасам моцы ціха і важна гром пракаціўся ўгары. (Я. Колас) Прыпякала сонца, ды веяў лёгкі ветрык. (К. Чорны) Над лугам адно бязмежнае ціхае неба. І мы пайшлі. (Я. Брыль) Чытаць мяне навучылі па-руску да школы. А школа ў нашым Загоры была тады польская, з рэдкімі беларускімі ўрокамі. (Я. Брыль) Злучнікі – словы, якія ўжываюцца для сувязі аднародных членах, частак складанага сказа, самастойных сказаў і частак тэксту: Голасам моцы ціха і важна гром пракаціўся ўгары. (Я. Колас) Прыпякала сонца, ды веяў лёгкі ветрык. (К. Чорны) Над лугам адно бязмежнае ціхае неба. І мы пайшлі. (Я. Брыль) Чытаць мяне навучылі па-руску да школы. А школа ў нашым Загоры была тады польская, з рэдкімі беларускімі ўрокамі. (Я. Брыль) Злучнік – службовая часціна мовы. Ён не змяняецца і не зяўляецца членам сказа. Злучнік – службовая часціна мовы. Ён не змяняецца і не зяўляецца членам сказа.

3 Злучнікі простыя Складаюцца з аднаго слова: а, і, але, бо, ці, калі, як і інш. Складаюцца з аднаго слова: а, і, але, бо, ці, калі, як і інш. Складаюцца з двух і больш слоў: а то, ды і, таму што, як толькі, як быццам, для таго каб, калі… то, як… так і, не толькі… але і, хоць… але і інш. Складаюцца з двух і больш слоў: а то, ды і, таму што, як толькі, як быццам, для таго каб, калі… то, як… так і, не толькі… але і, хоць… але і інш. састаўныя Нам аднолькава сёння свеціць яснае сонца, бо на роднай зямлі кожны сэрцам вялікі. (П. Броўка) Як толькі ўзыходзіць зара над зямлёй, дзень радаснай працы займаецца мой. (П. Броўка) У склад некаторых састаўных злучнікаў (таму што, для таго каб, пасля таго як, з-за таго што і інш.) уваходзяць словы, якія могуць выдзяляцца сэнсава і інтанацыйна (таму, для таго, пасля таго, з-за таго). Такія састаўныя злучнікі разрываюцца і размяшчаюцца ў розных частках складаных сказаў. Коска ставіцца тады перад другой часткай састаўнога злучніка. Я гэту мову ўзяў сабе, таму што зашмат у ёй было гаротных песень… – Я гэту мову ўзяў сабе таму, што зашмат у ёй было гаротных песень… (М. Танк) У склад некаторых састаўных злучнікаў (таму што, для таго каб, пасля таго як, з-за таго што і інш.) уваходзяць словы, якія могуць выдзяляцца сэнсава і інтанацыйна (таму, для таго, пасля таго, з-за таго). Такія састаўныя злучнікі разрываюцца і размяшчаюцца ў розных частках складаных сказаў. Коска ставіцца тады перад другой часткай састаўнога злучніка. Я гэту мову ўзяў сабе, таму што зашмат у ёй было гаротных песень… – Я гэту мову ўзяў сабе таму, што зашмат у ёй было гаротных песень… (М. Танк)

4 Адзіночныя злучнікі Паўторныя злучнікі Парныя злучнікі у сказе могуць ужывацца адзін раз але, а, і, ды, бы, аднак, або За мужнасць, шчырасць, ласку і красу я палюбіў Палессе. (П. Прыходзька) у сказе могуць ужывацца адзін раз але, а, і, ды, бы, аднак, або За мужнасць, шчырасць, ласку і красу я палюбіў Палессе. (П. Прыходзька) складаюцца з дзвюх частак Перад другой часткай парнага злучніка заўсёды ставіцца коска не толькі… але, калі… то, хоць… але Хоць і стомлены быў дзед Талаш, але заснуў не адразу. (Я. Колас) складаюцца з дзвюх частак Перад другой часткай парнага злучніка заўсёды ставіцца коска не толькі… але, калі… то, хоць… але Хоць і стомлены быў дзед Талаш, але заснуў не адразу. (Я. Колас) у сказе ужываюцца два разы і больш і– і, ці – ці, або – або, то – то, ці то – ці то, не то – не то, ні – ні Шмат злажылі казак, і легенд, і песень людзі пра балота, пра сваё Палессе. (Я. Купала) у сказе ужываюцца два разы і больш і– і, ці – ці, або – або, то – то, ці то – ці то, не то – не то, ні – ні Шмат злажылі казак, і легенд, і песень людзі пра балота, пра сваё Палессе. (Я. Купала)

5 Злучальныя злучнікі ( і, ды, а, але, або, ці, то-то, ні-ні, не толькі… але і інш.) звязваюць аднародныя члены ў простым сказе, раўнапраўныя па сэнсе часткі складаназлучанага сказа, самастойныя сказы ў тэксце або часткі тэксту: Красу птушынага голасу я ведаў перш за ўсё ад жаваранка і шпака. (Я. Брыль) Падпарадкавальныя злучнікі (каб, бо, калі, што, як, пасля таго як, таму што і інш.) звязваюць нераўнапраўныя па сэнсе часткі складаназалежнага сказа. У такіх сказах можна паставіць патанне ад адной часткі да другой. Туман не разыходзіўся, (чаму?) бо не было ветру. (Я. Маўр) Падпарадкавальныя злучнікі ўключаюцца ў залежную частку складанага сказа. Перад злучнікамі, якія звязваюць часткі складанага сказа, ставіцца коска.

6 Злучальныя злучнікі спалучальныя супраціўныя размеркавальныя і, ды ў значэнні і, і – і, ні – ні, не толькі … але і, як … так і а,але, ды ў значэнні але, аднак, затое, хоць і … але ці, або, ці – ці, або – або, то – то, не то – не то, ці то – ці то ці, або, ці – ці, або – або, то – то, не то – не то, ці то – ці то спалучаюць аднародныя члены і часткі складаназлучанага сказа, дзеянні (падзеі, зявы) у якіх адбываюцца адначасова або паслядоўна, адно за другім: Непрыкметна прайшоў час і настаў дзень экзаменаў. (Я. Колас) спалучаюць аднародныя члены і часткі складаназлучанага сказа, дзеянні (падзеі, зявы) у якіх адбываюцца адначасова або паслядоўна, адно за другім: Непрыкметна прайшоў час і настаў дзень экзаменаў. (Я. Колас) злучаюць аднародныя члены і часткі складаназлучанага сказа з супраціўным значэннем: Прайшла навальніца, але свежасці не прынесла. (В. Вольскі) злучаюць аднародныя члены і часткі складаназлучанага сказа з супраціўным значэннем: Прайшла навальніца, але свежасці не прынесла. (В. Вольскі) звязваюць аднародныя члены і часткі складаназлучанага сказа, у якіх паказваецца чаргаваннне дзеянняў (падзей, зяў, прадметаў) або магчымасць аднаго дзеяння з двух ці некалькіх: Пад гэты гром, пад дождж упарты то тут, то там пачуеш жарты. (Я. Колас) звязваюць аднародныя члены і часткі складаназлучанага сказа, у якіх паказваецца чаргаваннне дзеянняў (падзей, зяў, прадметаў) або магчымасць аднаго дзеяння з двух ці некалькіх: Пад гэты гром, пад дождж упарты то тут, то там пачуеш жарты. (Я. Колас)

7 Часавыя (калі, пакуль, ледзь, чуць, як, як толькі, пасля таго як і інш.) Прычынныя (бо, таму што, з прычыны таго што, з-за таго што і інш.) Умоўныя (калі, калі б, каб, як, раз, абы і інш.) Падпарадкавальныя злучнікі Мэтавыя (каб, для таго каб, з тым каб і інш.) Параўнальныя (як, чым, быццам, нібы, бы і інш.) Тлумачальныя (што, як, каб і інш.) Часавыя, прычынныя, умоўныя і мэтавыя злучнікі звязваюць часткі складаназалежнага сказа, якія ўказваюць на час, прычыну, умову і мэту таго, пра што гаворыцца ў другой частцы. У такіх сказах ад адной часткі да другой можна паставіць пытанні калі? чаму? пры якой умове? з якой мэтай? Трэба рана ўстаць, ( з яко мэтай? для чаго?) каб хлеба прычакаць. (Прыказка) Часавыя, прычынныя, умоўныя і мэтавыя злучнікі звязваюць часткі складаназалежнага сказа, якія ўказваюць на час, прычыну, умову і мэту таго, пра што гаворыцца ў другой частцы. У такіх сказах ад адной часткі да другой можна паставіць пытанні калі? чаму? пры якой умове? з якой мэтай? Трэба рана ўстаць, ( з яко мэтай? для чаго?) каб хлеба прычакаць. (Прыказка) Параўнальныя злучнікі ўжываюцца ў той частцы складаназалежнага сказа, якая шляхам параўнання характарызуе тое, пра што гаворыцца ў другой частцы. Да параўнальнай часткі ставіцца патанне як? Усё зацвіло, загаманіла, (як?) бы жыватворная іх сіла ад сну прыроду абудзіла. (Я. Колас) У простым сказе параўнальнымі злучнікамі ўводзяцца параўнальныя звароты: З гнёздаў буслы пазіраюць і дзюбамі, стрэлкамі нібы, паказзваюць шлях. (М. Лужанін) Параўнальныя злучнікі ўжываюцца ў той частцы складаназалежнага сказа, якая шляхам параўнання характарызуе тое, пра што гаворыцца ў другой частцы. Да параўнальнай часткі ставіцца патанне як? Усё зацвіло, загаманіла, (як?) бы жыватворная іх сіла ад сну прыроду абудзіла. (Я. Колас) У простым сказе параўнальнымі злучнікамі ўводзяцца параўнальныя звароты: З гнёздаў буслы пазіраюць і дзюбамі, стрэлкамі нібы, паказзваюць шлях. (М. Лужанін) Тлумачальныя злучнікі ўключаюцца ў тую частку складаназалежнага сказа, якая тлумачыць, паясняе сэнс пэўнага члена другой часткі. Да часткі з такімі злучнікамі ставіцца пытанне ўскоснага склону: Міхась і не заўважыў, (чаго?) як прайшоў першы дзень навукі. (Я. Колас) Тлумачальныя злучнікі ўключаюцца ў тую частку складаназалежнага сказа, якая тлумачыць, паясняе сэнс пэўнага члена другой часткі. Да часткі з такімі злучнікамі ставіцца пытанне ўскоснага склону: Міхась і не заўважыў, (чаго?) як прайшоў першы дзень навукі. (Я. Колас)