17.04.2012 АХБ 4 б Б.Зулцэцэг 1 Англи, Монгол хэлний үг бүтэх ёс. - презентация

1 АХБ4б Б.Зулцэцэг 1 Англи, Монгол хэлний үг бүтэх ёс

2 Монгол хэлний үг бүтэх ёс Аливаа хэлний бэлэн байгаа материал (бүтээвэр, үг, холбоо үг гэх мэт) дээр тулгуурлан шинэ үг бүтэх арга хэрэглүүр, зүй тогтлыг судлах хэлшинжлэлийн салбар ухааныг үг бүтэх ёс гэнэ. Аливаа хэлний бэлэн байгаа материал (бүтээвэр, үг, холбоо үг гэх мэт) дээр тулгуурлан шинэ үг бүтэх арга хэрэглүүр, зүй тогтлыг судлах хэлшинжлэлийн салбар ухааныг үг бүтэх ёс гэнэ. 2

3 English word-formation English word-formation In linguistics, word-formation is the creation of a new word. In linguistics, word-formation is the creation of a new word.linguisticswordlinguisticsword 3

4 ҮГ БҮТЭХ ҮНДСЭН АРГА 1.Дагаврын арга: Үгийн язгуур, үндсэнд үг бүтээх дагавар залгаж шинэ үг бүтэх аргыг дагаврын арга гэнэ. хөдөлмөрчин, хамтралжуулалт хөдөлмөрчин, хамтралжуулалт 1. Derivation It is achieved by adding affixes Succesful, uncomfortable 4

5 Үг нийлэх арга: Xоёр бие даасан үг зэрэгцэх, угсрах харьцаагаар холбогдож гуравдахь шинэ үг бүтээхийг үг нийлэх арга гэж тодорхойлдог. үхрийн нүд зохион байгуулалт 5

6 Compounding is a process in which two different words are joined together to denote one thing. is a process in which two different words are joined together to denote one thing. flower-pot waterfall 5/26/05Michael Krauss Tegucigalpa, Honduras 6

7 2. ҮГ БҮТЭХ ТҮСЛАХ АРГА 1. Авиа сэлгэж үг бүтэх 1. Авиа сэлгэж үг бүтэх а. Утга ялгах сэлгэлт а. Утга ялгах сэлгэлт цАндгар цАндгар цЭндгэр цЭндгэр цИндгэр цИндгэр цҮндгэр цҮндгэр б. Нөлөөлөн хувьсах сэлгэлт б. Нөлөөлөн хувьсах сэлгэлт аРчуур аРчуур аЛчуур аЛчуур 5/26/05Michael Krauss Tegucigalpa, Honduras 7

8 ҮГ БҮТЭХ ТҮСЛАХ АРГА 2. Үг товчлох арга: 2. Үг товчлох арга: Аливаа хэлэнд хэлэх, бичихийн хэмнэлтэй холбогдож ихэвчлэн нийлмэл үг, нэр томъёог хзмнэж хураах ёс бий. Аливаа хэлэнд хэлэх, бичихийн хэмнэлтэй холбогдож ихэвчлэн нийлмэл үг, нэр томъёог хзмнэж хураах ёс бий. НҮБ, МОНЦАМЭ, нисэх буудал-нисэх, НҮБ, МОНЦАМЭ, нисэх буудал-нисэх, Blending: (by taking only parts of words and joining them) motel made of motor and hotel 5/26/05Michael Krauss Tegucigalpa, Honduras 8

9 Clipping is shortening or reducing long words. It is very common in English which can be seen on the following examples: Clipping is shortening or reducing long words. It is very common in English which can be seen on the following examples: -information is clipped to info -information is clipped to info Coinage is creation of a totally new word hertz, volt, (degree) Celsius. Coinage is creation of a totally new word hertz, volt, (degree) Celsius. 5/26/05Michael Krauss Tegucigalpa, Honduras 9

10 Borrowing is taking a word from one language and incorporating it into another. Borrowing is taking a word from one language and incorporating it into another. jackal, kiosk, yogurt – from Turkish; jackal, kiosk, yogurt – from Turkish; Acronym is a word formed from initial letters of a few words in a phrase or a name. Some acronyms are pronounced by saying each letter separately, as in CD, DVD, VCR, IBM, FBI. Some are pronounced as words, like NATO, laser, AIDS, scuba. Acronym is a word formed from initial letters of a few words in a phrase or a name. Some acronyms are pronounced by saying each letter separately, as in CD, DVD, VCR, IBM, FBI. Some are pronounced as words, like NATO, laser, AIDS, scuba. 10

11 Backformation is a process in which a word changes its form and function. Backformation is a process in which a word changes its form and function. edit was backformed from editor, or typewrite from typewriter. edit was backformed from editor, or typewrite from typewriter. 5/26/05Michael Krauss Tegucigalpa, Honduras 11

12 Conversion is a change in function of a verb without changing its form. Conversion is a change in function of a verb without changing its form. butter – to butter, buttered: Ive buttered the bread butter – to butter, buttered: Ive buttered the bread 5/26/0512

13 Дүгнэлт Англи, Монгол хэлний үг бүтэх ёс нь ерөнхийдөө ижил төстэй боловч англи хэлэнд байгаа үг бүтэх аргууд ихэвчлэн үг товчлох арга байгаа бөгөөд арга бүрт тусгай нэр оноож өгсөн байхад Монгол хэлэнд англи хэлэнд тохиолдож байгаа дээрх аргууд байгаа боловч тусдаа үг бүтэх арга болгож ангилаагүй зөвхөн туслах аргуудын бүлэгт оруулан Үг товчлох арга нэрийн дор нэгтгэжээ. Англи, Монгол хэлний үг бүтэх ёс нь ерөнхийдөө ижил төстэй боловч англи хэлэнд байгаа үг бүтэх аргууд ихэвчлэн үг товчлох арга байгаа бөгөөд арга бүрт тусгай нэр оноож өгсөн байхад Монгол хэлэнд англи хэлэнд тохиолдож байгаа дээрх аргууд байгаа боловч тусдаа үг бүтэх арга болгож ангилаагүй зөвхөн туслах аргуудын бүлэгт оруулан Үг товчлох арга нэрийн дор нэгтгэжээ. 13

14 Дүгнэлт Монгол ба Англи хэлэнд дүйж байгаа үг бүтэх аргууд: Монгол ба Англи хэлэнд дүйж байгаа үг бүтэх аргууд: 1. Дагаврын арга-Derivation 1. Дагаврын арга-Derivation 2. Үг нийлэх арга-Compounding 2. Үг нийлэх арга-Compounding 3. Үг товчлох (хураах) арга - Blending 3. Үг товчлох (хураах) арга - Blending - Clipping - Clipping - Acronym - Acronym 14

15 Дагаврын аргаар үг бүтэхэд Монгол хэлэнд байдаг шиг prefix буюу угтвар байдаггүй харин дагавар буюу suffix байдаг. Дагаврын аргаар үг бүтэхэд Монгол хэлэнд байдаг шиг prefix буюу угтвар байдаггүй харин дагавар буюу suffix байдаг. 5/26/05Michael Krauss Tegucigalpa, Honduras 15

16 . Xарь хэлнээс үг орж ирэх-Borrowing гэх мэт.. Xарь хэлнээс үг орж ирэх-Borrowing гэх мэт. Монгол хэлний адил англи хэлэнд Авиа сэлгэж үг бүтэх аргатай дүйх арга байхгүй. Харин Англи хэлэнд байдаг Coinage (тухайн бүтээлийг бүтээсэн хүний нэрээр нэрлэж хэлэнд шинэ үг бүтэх) арга Монгол хэлэнд байдаггүй ялгаатай. Монгол хэлний адил англи хэлэнд Авиа сэлгэж үг бүтэх аргатай дүйх арга байхгүй. Харин Англи хэлэнд байдаг Coinage (тухайн бүтээлийг бүтээсэн хүний нэрээр нэрлэж хэлэнд шинэ үг бүтэх) арга Монгол хэлэнд байдаггүй ялгаатай. 5/26/05Michael Krauss Tegucigalpa, Honduras 16