FARKLI GÖREVLERLE YÜKÜMLÜ SİSTEMLERİMİZİN BÜTÜNLÜK İÇİNDE ÇALIŞMASINI YÖNETEN- DÜZENLEYEN YAPIMIZ: DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER www.fenokulu.net. - презентация

1 FARKLI GÖREVLERLE YÜKÜMLÜ SİSTEMLERİMİZİN BÜTÜNLÜK İÇİNDE ÇALIŞMASINI YÖNETEN- DÜZENLEYEN YAPIMIZ: DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER HAZIRLAYAN:KENAN ÖZTÜRK

2 ACABA BURAYA KADAR İŞLEDİĞİMİZ BÜTÜN BU SİSTEMLER BİRBİRLERİNDEN BAĞIMSIZ MI ÇALIŞIRLAR? HAYIR MI? EVET ONLARIN ÇALIŞMALARINI DÜZENLEYEN VE BİR BÜTÜN HALİNDE ÇALIŞMALARINI SAĞLAYAN İKİ KONTROL SİSTEMİ VARDIR. BUNLAR; 1)SİNİR SİSTEMİ, 2)ENDOKRİN(İÇ SALGI-HORMON) SİSTEMİDİR SİZE BİR SORU. BU İKİ SİSTEMDEN HANGİSİ BİTKİLERDE YOKTUR?

3 Vücut sistemleri arasındaki ilişkileri düzenleyen ve bu organların birbirleriyle uyumlu çalışmasını sağlayan yönetici organlara denetleyici ve düzenleyici sistemler denir. Vücudumuzun denetleyici ve düzenleyici sistemleri sinir sistemi ve iç salgı bezleridir. DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

4 SİNİR SİSTEMİ Vücudumuzdaki organların ve sistemlerin düzenli ve uyum içerisinde çalışmasını sağlayan ve yöneten sisteme sinir sistemi denir. Sinir sistemi vücudumuzu bir ağ gibi sarmıştır. Bağlı olduğu organlara uyarıların iletimini sağlar.Böylece organlar daha hızlı ve güçlü bir şekilde yönetilirler.

5 İnsanlar, yaşadıkları çevrede meydana gelen değişiklikleri algılamak ve buna tepki vermek zorundadır. Sinir sistemi, çevre şartlarındaki değişmeleri algılayıp, vücudun düzenli bir şekilde çalışmasını sağlar. Çevre şartlarında meydana gelen değişmelere uyarı denir. Uyarıların etkisiyle, sinir hücresinde meydana gelen elektriksel değişmeye uyartı denir. Sinir sistemi nöron adı verilen sinir hücrelerinden oluşur. Sinir hücreleri, uyarıları alma ve iletme özelliğine sahip hücrelerdir. Özelleşmiş hücreler olduğundan bölünme özellikleri yoktur. SİNİR SİSTEMİ

6

7 SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ Sinir sistemi yapısal birim olan sinir hücrelerinden oluşur. Sinir hücrelerinin bir adı da nörondur. Sinir sisteminde milyonlarca nöron bulunur. Nöronlar genel olarak Hücre gövdesi, Dentrit ve Akson olmak üzere 3 kısımdan oluşur.

8 1. HÜCRE GÖVDESİ : Çekirdek, sitoplazma ve organelleri taşır. Sinir hücresinin yönetilmesini ve yaşatılmasını sağlar. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ

9 2. DENTRİT: *Nöronun hücre gövdesinden çıkan kısa uzantılardır. *Tek ya da çok sayıda olabilirler. *Dendritler, çevreden veya bir başka nörondan gelen uyarıları (uyartıları) alarak hücre gövdesine iletirler. * Sinir hücrelerinin birbirlerine bağlanmalarını sağlarlar. SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ

10 3. AKSON: *Nöronun hücre gövdesinden çıkan tek ve uzun kısımdır. *Dendritler tarafından alınarak hücre gövdesine iletilen uyartıları alarak bir başka nöronun dendiritine taşırlar.

11 SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ *Aksonların dış yüzeyinde bulunan ve yağ dokudan yapılan koruyucu kılıfa miyelin kılıf denir. *Miyelin kılıf, uyartıların akson boyunca daha hızlı iletilmesini sağlar.

12 SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ Sinir sistemini oluşturan milyonlarca nöron arasındaki bağlantı yerine sinaps denir. Sinapslarda uyartılar kimyasal olarak taşınır. Sinapslar sayesinde tüm sinirler doğrudan yada dolaylı olarak birbirleriyle bağlantı kurar.

13 SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ Sinir sisteminde görevlerine göre 3 çeşit sinir hücresi bulunur. Duyu Sinirleri: Çevreden yada iç organlardan gelen uyarıları merkezî sinir sistemi organlarına ileten sinirlere denir. Motor Sinirleri: Merkezî sinir sisteminden gelen emirleri kaslara ve salgı bezlerine ileten sinirlerdir. Motor sinirlerine ayrıca harekete yöneltici sinirler de denir. Ara Sinirleri: Merkezî sinir sisteminde bulunan ve duyu sinirleriyle motor sinirleri arasındaki bağlantıyı kuran sinirlerdir.

14 SİNİRLER VE ÖZELLİKLERİ Sinirsel bilgiler (uyartılar); nöronların dentrit ve aksonları üzerinde elektriksel değişmelerle iletilirken, nöronlar arasında da kimyasal değişmelerle iletilir.

15 SİNİR SİSTEMİ Sinir Sistemi iki bölümden oluşur: SİNİR SİSTEMİ Merkezi sinir sistemi Çevresel sinir sistemi

16 Merkezi Sinir Sistemi Sinir sisteminin yönetim ve değerlendirme ile ilgili kısmıdır. Vücudun idare merkezi olup organ ve sistemlerin çalışma düzenlerini ayarlar. Merkezi sinir sistemi özel sinirsel organlardan oluşur. Kafatası ve omurga kemikleri arasında korunan bu sinirsel organlar beyin, beyincik, omurilik soğanı ve omuriliktir.

17

18 BEYİN Merkezi sinir sisteminin en önemli organı olan beyin, kafatası içerisinde bulunur. Süngersi ve çok hassas yapıda olan beyni, kafatası kemikleri çarpma, vurma, darbe, mikroplar… gibi dış etkilere karşı korur. Milyonlarca sinir hücresinin örümcek ağı şeklinde birleşmesiyle oluşan beyin, simetrik yapılı olup sağ ve sol iki yarım küreden oluşur. Dış yüzü girintili çıkıntılıdır.

19 BEYİN Beynin dış yüzeyinde koruyucu zarlar vardır. Zarlar arasındaki koruyucu sıvı, beyni çarpma ve darbelere karşı korur. Beyin, vücudun komuta merkezidir

20 BEYNİN GÖREVLERİ 1)Duyu organlarından gelen uyarıları alır ve cevaplandırır. 2)Düşünülerek yapılan istemli hareketleri yönetir. Sağ yarım küre sol yanımızdaki, sol yarım küre sağ yanımızdaki organları yönetir. 3)Öğrenme, düşünme, bilgi üretme ve bilgileri saklama yani zeka merkezidir. 4) Vücudu yönetir ve kontrol eder. 5)Vücut sıcaklığı, su dengesi, kan basıncı, ve iştah merkezidir. 6)Acıkma,susama,uyku ve uyanıklık gibi olayları düzenler.

21 BEYİNİN GÖREVLERİ

22 BEYİNCİK Beynin alt arka tarafında yer alır. Yüzeyi beyin gibi girintili çıkıntılıdır. Yüzeyi, koruyucu zarla örtülüdür Küçük Beyin olarak da adlandırılır.

23 BEYİNCİĞİN GÖREVLERİ Kulaktaki Yarım Daire Kanalları ile birlikte dengeyi sağlar. Kol ve bacaklarımızdaki kaslarımızın birbirleriyle uyumlu çalışmasını sağlayarak hareketlerimizin daha dengeli olmasını sağlar. İnsanların ritimsel yürümesi, koşması, Kuşların havada ahenkli uçması, Balıkların suda düzenli yüzmesi beyincik sayesinde gerçekleştirilir.

24 OMURİLİK SOĞANI Beynin arka ve alt kısmında, beyin ile omurilik arasında bulunur ve soğana benzer. Dış yüzeyi düz ve koruyucu bir zarla örtülüdür. Beyne giren bütün sinirler omurilik soğanından geçer.

25 OMURİLİK SOĞANININ GÖREVLERİ KALP ATIŞI, ÖKSÜRME, EMME, ÇİĞNEME, SOLUNUM İDRAR ÇIKARMA, YUTMA, HAPŞIRMA, KUSMA, YUTKUNMA gibi olayları denetler ve düzenler. Kalp, akciğer, bağırsak, mide, damar… gibi isteğimiz dışında çalışan iç organların çalışmasını sağlar Beyinle omurilik arasında sinirsel bilgi iletimini sağlar.

26 OMURİLİK 1)Omurilik soğanından başlayıp, kuyruk sokumuna kadar devam eden omurga içerisinde bulunan sinir dokusudur.. 2)Vücuttan gelen sinirlerin toplandığı yerdir. 3)Omurilik vücutta ağaç kökü şeklinde tüm vücuda, sinirsel dallar verir. Vücut ile merkezi sinir sitemi arasındaki bağlantıyı sağlar. 4)Sinirler omurilikte çaprazlanır. Vücudun sağ tarafından gelen sinirler beynin sol yarım küresine, vücudun sol tarafından gelen sinirler de beynin sağ yarım küresine gider.

27 OMURİLİĞİN GÖREVLERİ Beyinle diğer organların arasındaki bilgi iletimini sağlar. Düşünülmeden ani olarak yapılan hareketlerin yani reflekslerin gerçekleşmesini ve reflekslere tepki verilmesini sağlar.

28 REFLEKS Duyu organlarına yapılan ani, hızlı ve güçlü uyarılara karşı kaslar, bezler… yardımıyla aynı şekilde tepki gösterilmesine refleks denir. Refleks davranışları bilinçsiz olarak yapılır ve omurilik tarafından yönetilir. Refleks olayı vücudu koruyan bir mekanizmadır.

29 REFLEKS 1. Doğuştan kazanılan (şartsız) refleksler (Kalıtsal Refleks) 2. Öğrenme sonucu sonradan kazanılan(şartlı) refleksler Refleksler kazanılma şekline göre 2ye ayrılır.

30 REFLEKS 1.Doğuştan kazanılan (şartsız)refleksler (Kalıtsal Refleks): * Sonradan kazanılmayan, doğuştan var olan reflekslerdir. * Kişinin kalıtsal yapısında bulunur. Doğumdan itibaren hayat boyu yaşamı etkiler. Nesilden nesile aktarılır.

31 KALITSAL REFLEKS

32 Diken batan parmağın çekilmesi Diz kapağına vurulduğunda ayağın uzatılması Yüksek ışıkta göz bebeğinin küçülmesi Gürültülü seste yere kapanma Yeni doğan çocukların emme davranışı Üşüyünce kılların dikleşmesi Öksürme, aksırma; v.b refleksler,doğuştan kazanılan ve hayat boyu devam eden reflekslerdir.

33 REFLEKS 2. Öğrenme sonucu sonradan kazanılan(şartlı) refleksler: * Kişinin kalıtsal yapısından olmayıp öğrenilme sonucu sonradan kazanılır. * Bir uyarının tekrarlanmasıyla ya da öğrenmeyle kazanılan reflekslerdir.

34 ŞARTLI REFLEKS Limon görünce ağzın sulanması Bisiklet ve araba sürme davranışları Zil sesini duyan köpeklerde ağızda salya oluşumu. Dans etme, yüzme, örgü örme ; v.b reflekslerde, öğrenme sonucu sonradan kazanılan yani şartlı reflekslerdir.

35 Çevresel Sinir Sistemi * Çevreden gelen uyarıları alan, * Bu uyarıları merkezi sinir sistemine (beyine ve omuriliğe) ileten, * Merkezi sinir sisteminin gelen uyarılara verdiği cevabı kaslara ya da organlara ileten, * Vücuttaki organlar ve kaslar ile merkezi sinir sistemi arasındaki iletimi (bağlantıyı) sağlayan; sisteme çevresel sinir sistemi denir.

36 Sinir Sisteminin Çalışması: 1- Ses, ışık, koku, tat, basınç gibi çevremizde meydana gelen etkilere uyarı denir. Bu uyarılar duyu organlarımız sayesinde alınır. 2- Uyarılar sinirler ile merkezi sinir sistemine taşınır. Uyarıların merkezi sinir sisteminde oluşturduğu etkiye uyartı denir. 3- Uyartı beynimizdeki ilgili bölümde değerlendirilir ve uyarıya karşı bir cevap oluşturulur. 4- Beynimizde oluşan bu cevap yine sinirler aracılığıyla ilgili organ yada kaslara iletilerek uyarıya tepki verilir.

37 Sinir Sisteminin Sağlığı ve Korunması: 1- Sinir sistemi organları çarpma ve vurmaya karşı korunmalı, zarar görmemelidir. (Çünkü zedelenen nöronlar veya sinirler belli bir yaştan sonra yenilenemezler). 2- Alkol, sigara ve uyuşturucu kullanılmamalıdır. 3- Gürültülü ve gerilimli ortamlarda bulunulmamalıdır. 4- Dengeli beslenilmeli ve düzenli uyunmalıdır. 5- Ağır yük kaldırılmamalıdır. (Omurilik için). 6- Düzenli olarak spor yapılmalıdır

38 Sinir Sisteminde görülen Hastalıklar: 1-Felç: Beyindeki kan akışının azalması sonucu sinirlerin ve kasların çalışmasının engellenmesi, hareket sinirlerinin zedelenmesidir. 2-Sara: Beyindeki sinir hücrelerinin ani ve geçici olarak görev yapamaması sonucu geçici bilinç kaybıyla nöbetlerin ortaya çıkmasıdır.

39 Sinir Sisteminde görülen Hastalıklar: 3-Parkinson: Beyindeki uyarırlı alan sinir hücrelerinin görevini yapamaması sonucu ellerin birinin istem dışı hareket etmesi ve bilinç kaybının ortaya çıkmasıdır. 4-Menenjit: Beyin veya omuriliği örten zarların (uzun süren grip ve nezle sonucu) bakteri, virüs ya da mantar bulaşması sonucu iltihaplanmasıdır. Ölüme yol açabilir.

40 Sinir Sisteminde görülen Hastalıklar: 5-Kuduz: Kuduz hastalığı hayvanlardan insanlara geçen ve merkezi sinir sistemini etkileyen virüslere bağlı bir hastalıktır. Hastalığa etken olan virüs insanlara genellikle hayvanın ısırması sonucu gelişir. Kuduz virüsü merkezi sinir sistemine vardığında hızla yayılarak hastalığı oluşturur. Eğer iyi tedavi edilmezse kısa süre sonra ölüme neden olabilir. İlk 2 – 10 gün boğaz ağrısı, halsizlik, sinirlilik, depresyon, ateş ya da kusma, kesin belirtiler ise ısırma yerinde kaşınma, ağrı ya da karıncalanma hissedilmesi şeklinde ortaya çıkar. Daha sonraki dönemlerde hastaların %80inde saldırganlık, %20inde kasılmalar, garip davranışlar, ense sertliği, boğaz ağrısı, ses kısıklığı (hidrofobi denilen) su korkusu görülür.

41 Sinir Sisteminde görülen Hastalıklar: 6-Çocuk Felci: Omurilikteki kasların kasılmasını başlatan sinir hücrelerine, zarar veren bir virüsün yol açtığı bulaşıcı hastalıktır. Çocuk felcinde, 40°Cyi bulan yüksek ateş, şiddetli baş ağrıları, bulantılar ve sırt ağrıları görülür. Virüs, hastaların çıkardığı dışkı yoluyla yayılır. Ağız yolundan verilen aşı ile tedavi edilebilir.

42 ENDOKRİN(İÇ SALGI-HORMONAL) SİSTEM Hormonlar ve hormon üreten salgı bezlerinden oluşan sisteme endokrin sistemi denir. Endokrin sisteminin çalışmasını sinir sistemi sağlar. Sinir sistemi ;organlar üzerinde daha hızlı ve kısa süreli bir etki yapar. İç salgı sistemi ise organlar üzerinde yavaş ve uzun süre etki yapar.

43 SALGI BEZLERİ Canlı vücudunda özel salgılar (ter, süt, yağ, gözyaşı, kulak kiri, sümük, tükürük, enzim, hormon) üretebilen hücrelerin oluşturduğu hücre toplulukların salgı bezi denir. Salgı bezleri içerdikleri çok sayıdaki golgi organelleri yardımıyla özel maddeler üretirler.

44 SALGI BEZLERİ Vücudumuzda 3 çeşit salgı bezi vardır. 1. Dış salgı bezleri : Ürettikleri salgıları bir kanal yardımıyla vücut içine veya vücut dışına veren bezlerdir. Örnek : safra kesesi, tükürük bezleri,ter bezleri,süt bezleri v.b

45 SALGI BEZLERİ 2. İç salgı bezleri : Salgılarını(hormon) doğrudan kana verirler. Kan yoluyla tüm hücrelere taşınır. Örnek : Pankreas,hipofiz,tiroit bezi, böbrek üstü bezleri(adrenal bez),eşey bezleri

46 SALGI BEZLERİ 3.Karma Bez: Hem iç salgı bez,hem de dış salgı bezi özelliği gösteren bezlerdir. Örnek: Pankreas ve eşeysel bezler (testisler ve yumurtalıklar)

47 HORMONLAR VE ÖZELLİKLERİ Ürettiği salgılarını doğrudan kana verebilen bezlere iç salgı bezi, bu bezlerin ürettiği salgılara da iç salgı veya hormon denir. İç salgı bezlerinin ürettiği hormonlar, vücuttaki ilgili organa kan yoluyla taşınırlar

48 HORMONLAR VE ÖZELLİKLERİ Hormonlar sadece ilgili hedef organları etkileyebilirler. Hormonların organları etkilemesi yavaş ve uzun sürelidir. Hormonlar ihtiyaç duyulduklarında üretilir. Belirli görevleri yerine getirdikten sonra yok edilerek kandan uzaklaştırılırlar.

49 Hipofiz Tiroit Böbrek üstü Bezleri Pankreas Testisler Yumurtalıklar

50 ERKEKLERDE HORMON ÜRETEN SALGI BEZLERİ BAYANLARDA HORMON ÜRETEN SALGI BEZLERİ

51 1 – Hipofiz Bezi: Hipofiz bezi, beynin taban kısmında hipotalamusun altındaki kemik boşluğundadır. Fasulye büyüklüğünde, pembe renkli bir bezdir. Ön ve arka lob olmak üzere iki parçalı bir yapıya sahiptir.

52 Hipofizin Görevleri: İç salgı bezlerinin patronu olup, salgıladığı hormonlarla diğer bezlerin çalışmasını kontrol eder. Sinir sistemi ile hormonal sistem arasında ilişki kurar. Kan basıncını ve vücudun su dengesini kontrol eder (Böbreklerden suyun geri emilmesini sağlar).

53 Hipofizin Görevleri: Vücudun büyümesini sağlayan büyüme hormonu üretir. Büyüme hormonunun az salgılanması durumunda cücelik, fazla salgılanması durumunda devlik oluşur. Ergenlik döneminin başlamasını ve cinsel hormonların oluşmasını sağlar Erkeklerde sperm,kadınlarda yumurta oluşumunda etkilidir.

54 2- Epifiz Bezi: Hipofiz bezinin arkasında, beyin yarım kürelerinin arasında bulunan bezdir. (Salgıladığı hormon ve görevi kesin olarak bilinmemektedir. Salgıladığı hormonlarla erkeklerde testislerin, dişilerde yumurtalıkların (yani eşeysel bezlerin) küçük yaşlarda gelişmesini önler.

55 3 – Tiroit Bezi: Boynun ön kısmında, gırtlağın altında, soluk borusunun iki yanında yer alan iki parçalı (loblu) bezdir. Tiroit bezi tiroksin ve kalsitonin hormonlarını salgılar.

56 Tiroit Bezinin Hormonları: 1. Tiroksin Hormonu : Büyüme sırasında kemikleşme sürecini hızlandırır. Vücuttaki büyüme ve gelişmeye yardım eder. Vücuttaki metabolizma (yapım ve yıkım olayları) hızını düzenler. Hücrelerde oksijen kullanımını düzenler. İyot olmadan tiroksin hormonu sentezlenemez. NOT: Yeterince iyot alınmazsa tiroid bezi fazla çalışır ve hacmi büyür.Buna Guatr denir.Guatr hastalığının önlenmesi için iyotlu yiyecekler yenmelidir.

57 Tiroit Bezinin Hormonları: 2.Kalsitonin Hormonu : Kandaki kalsiyum ve fosfat miktarını düzenler. Kandaki fazla kalsiyum ve fosfatın kemiklerin yapısında depolanmasını ve kemiklerin sertleşmesini sağlar.

58 4 – Paratiroid Bezi: Tiroit bezinin arkasında (ve iki yanında) bulunan dört parçalı bezdir. Paratiroit bezi parathormon üretir. Bu hormon kalsitonin hormonuna zıt olarak çalışır. Yani kemiklerdeki fazla olan (kalsiyum ve fosfor gibi) madensel tuzların kana geçmesini sağlar.Böylelikle kandaki kalsiyum ve fosfat miktarını düzenlenmesinde görev yapar.

59 5 – Timüs Bezi: Tiroit bezinin altında bulunan ve çocuklarda 3 yaşından sonra yavaş yavaş kaybolan bezdir. Çocukluk döneminde vücudu mikroplara karşı koruma görevi vardır.

60 6 - Böbrek Üstü (Adrenal) Bezleri : böbrek üstü bezi

61 6 - Böbrek Üstü (Adrenal) Bezleri : Karın boşluğunun bel bölgesinde bir çift olarak bulunur. Böbreklerin üst kısmına yapışmış halde (sarımtırak renkli) iki tane olan bezdir. Böbreklerle doğrudan ilişkisi yoktur. Böbrek üstü bezi, kabuk ve öz bölgesi olmak üzere yapı ve görev bakımından farklı iki kısımdan oluşur.

62 6 - Böbrek Üstü (Adrenal) Bezleri : 1. Kabuk Bölgesinden Salgılanan Hormonlar : Kabuk bölgesinden Aldesteron ve Kortizol hormonları salgılanır. Aldesteron: Vücudun su ve mineral oranını ayarlar. Kortizol: Protein ve yağların yakılarak glikoza dönüştürülmesini sağlar.

63 6 - Böbrek Üstü (Adrenal) Bezleri : 2. Öz Bölgesinden Salgılanan Hormonlar : Öz bölgeden Adrenalin hormonu salgılanır: Korku,öfke,heyecan,sevinç anında fazla salgılanır. Kalp atışlarını hızlandırır,kan basıncını artırır. Göz bebeğinin büyüyüp, küçülmesini sağlar Metabolizmanın ve yaşamsal olayların hızlanmasına neden olur.

64 7 – Pankreas Bezi: Pankreas

65 7 – Pankreas Bezi: Karın boşluğunda midenin hemen alt kısmında bulunan önemli bir organdır. Hem iç salgı hem de dış salgı yapan bir bezdir (Karma Bez). Ürettiği iki çeşit hormon ile kandaki şeker (glikoz) dengesini ayarlar. Pankreas İnsülin ve Glukagon hormonlarını üretir.

66 Pankreas Bezinin Hormonları: 1- İnsülin Hormonu: Pankreasın beta hücreleri tarafından üretilir. Kandaki şeker (glikoz) miktarının azalmasını sağlayan hormondur. Kandaki şekerin fazlasının karaciğerde glikojen şeklinde depolanmasını sağlayarak kandaki şeker miktarını azaltır. İnsülin yetersiz salgılandığında,kandaki şeker düzeyi yükselir.İdrarda glikoz görülür.Buda şeker hastalığına yol açar.

67 Pankreas Bezinin Hormonları: 2- Glukagon Hormonu: Pankreasın alfa hücreleri tarafından üretilir. Kandaki şeker (glikozun) miktarının artmasını sağlar. Karaciğerde depolanmış glikojenden gereken miktarını glikoza dönüştürerek kana geçmesini sağlar ve kandaki şeker miktarını arttırır.

68 8 – Eşeysel Bezler (Testisler ve Yumurtalıklar): Erkekte testisler (erbezleri), kadında yumurtalıklar(ovaryumlar) bu gruba girer. Eşeysel bezler, üreme hücrelerini (sperm ve yumurta) ürettiği için dış salgı bezi olarak, hormon (testesteron ve östrojen) üretip kana verdiği için de iç salgı bezi olarak görev yaparlar. Bu özelliğiyle Karma Bez dir. Eşey bezlerinin çalışmaya başlamasıyla beraber ergenlik çağı değişmeleri de başlar. (Sesin değişmesi, kıl oluşumu…)

69 Erkekte Testisler (erbezleri):

70 Erkeklerde TESTESTERON hormonunu salgılayarak erkeklik cinsiyet karakterlerinin oluşmasını sağlar Sakal,bıyık oluşumunu sağlar Kasların daha fazla gelişimini sağlar Erkek üreme hücresi spermlerin oluşmasını, sağlar.

71 Kadınlarda Yumurtalıklar (Ovaryumlar):

72 Dişilerde ÖSTROJEN hormonunu salgılayarak dişilik cinsiyet karakterlerinin oluşmasını sağlar Sesin incelmesini, dişilerin kendine özgü vücut özelliklerinin belirlenmesini, (sakal ve bıyık çıkmamasını) sağlar. Dişi üreme hücresi yumurtanın oluşmasını sağlar. Süt bezlerinin gelişmesini sağlar.

73

74 NELER ÖĞRENDİK? 1) Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri sinir sisteminin görevlerindendir? I- Çeşitli organların bir bütün halinde düzenli çalışmasını sağlar. II- Vücuda enerji sağlar. III- İç ve dış uyarılara tepki gösterir. IV- Vücudun dengesini sağlar. A) I-II B) I-III C) I-III-IV D) I-II-III-IV

75 2) Aşağıdakilerden hangisi yada hangileri merkezi sinir sistemi organıdır? I- omurilik II- sinirler III- beyin A) I-II B) I-III C) II- III D) I-II-III

76 3) Beyin yarım küreleri hasar gören bir kişide aşağıdakilerden hangisi gözlenir? A) Kalp hemen durur. B) Soluk alıp veremez. C) Sindirim yapamaz. D) Duyu organları körelir.

77 4) Aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri ön beyindeki yarım küreler tarafından yönetilir? I- görme olayı II- dengeyi sağlama III- öğrenme IV- kan dolaşımını düzenleme A) I- III B) I- IV C) II- III- IV D) I- II- III- IV

78 5) Sağlıklı bir insanın davranış ve hareketlerinin düzenli ve uyumlu olmasında, en önemli rolü hangi sistem oynar? A) Kas B) İskelet C) Sinir D) Dolaşım

79 6) Aşağıdakilerden hangisi, omurilik soğanı tarafından kontrol edilen refleks olaylarından birisi değildir? A) uçma- yüzme B) dolaşım C) çiğneme- yutma D) solunum

80 7) Aşağıdakilerden hangisi insanda doğuştan gelen bir reflekstir? A) Daha önceden eli yanan bir çocuğun sıcak sobadan uzaklaşması B) Günde üç öğün yiyen bir insanın, öğün vakti geldiğinde açlık hissetmesi C) Karanlık ortamdan aydınlık ortama aniden geçildiğinde gözlerin kısılması D) Keman çalmayı unutmuş olan birinin bir süre sonra tekrar çalabilmesi

81 8) Beyinciği zedelenen bir kuş için, aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Uçamaz B) Hareket edemez C) Yalpalayarak uçar D) Hareketlerinde değişiklik olmaz

82 9) Beyincik hareket ve denge merkezidir. Farklı canlılarda beyinciğin büyüklüğü ile canlının hareketliliği arasında doğru orantı vardır. Buna göre, aşağıdaki canlıların hangisinin beyinciğinin diğerlerine göre daha büyük olması beklenir? A) Alabalık B) Serçe C) Yılan D) Kurbağa

83 10) Aşağıda bir sinir hücresinin bölümleri verilmiştir. Uyartıların iletiminin yönü için doğru sıralanış hangisi gibi olmalıdır? I- dendritler II- akson III- hücre gövdesi(nöron) A) I-II-III B) I-III-II C) II-III-I D) III-I-II

84 11) Sinir hücreleri için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Vücudun en fazla farklılaşma geçirmiş hücreleridir. B) Bölünerek çoğalırlar. C) Çekirdeklidirler. D) Uzun ve kısa uzantıları vardır.

85 12) Aşağıdaki refleks olayını gerçekleştiren yapılar verilmiştir. Refleksin meydana gelmesinde etkileşim sırası aşağıdakilerden hangisidir? I- hareket sinirleri(motor sinirler) II- duyu sinirleri III- omurilik A) I-II-III B) I-III-II C) II-III-I D) III-II-I