ТР Азнакай муниципаль районы Муниципаль гомуми белем бирү йорты гомуми белем бирү мәктәбе. Тема «Сугышта катнашучыларга дан» Автор: Дәүләтбаев Булат Данияр. - презентация

1 ТР Азнакай муниципаль районы Муниципаль гомуми белом бирү торты гомуми белом бирү мәктәбе. Тема «Сугышта катнашучыларга дан» Автор: Дәүләтбаев Булат Данияр ммулы, 8 нче сыйныф. Җитәкче: Нургалиев Илдар Дилшат ммулы, тарих һәм җәмгыять беломе укытучысы; Мәктәпнен адресы: Азнакай районы, Урсай авылы Үзәк арам, 67 нче йорт телефон

2 Бөек Җиңүнең 65 еллыгына багышлана.

3 … каналы яу кырында катнашучыларга, ятып калганнарга багышлана. … Җиргә тынычлык һәм бәхет алып биргән җиңүче данилы Бөек Ватан сугышы ветеринары на багышлана. …Тормышка маяк басучы буынга багышлана.

4 Ил тормышында мөһим вакыйга саланган совет халкының Бөек Ватан сугышында җиңүенә 65 ел тулу көне якынлаша.

5 Урсай һәм Мөслим авылларыннан 533 кеше фронтка китә. Фронтка китүчеләр арасында игенчеләр, терлекчеләр, балта осталары һ.б. бала

6 Бөек Ватан сугышына Урсай авылының үзеннән генә 465 кеше китә. Шулардан фәкать 233 кеше генә туган җиренә әйләнеп кайту бәхетенә ирешә. 232 кеше Ватан өчен изге көрәштә курбан бала. Батыр үлә үлмәс ат алып, Батырлыклар белән макталып. Исемең калсын, үзең үлсәң дә Тарихларда укып ятларлык М. Җәлил

7 Кривоносова Анастасия Григорьевна Анастасия Григорьевна Тымытык районы Бугаевка авылында туып усә. Аның балачагы авыр елларга туры килә. 11 яшь булганда, әнисе улеп китә. Әтисе икенче хатанга өйләнә. Кечкенә Настя энесен сэм сеңлесен тәрбияләп үстерә. Шуның өстенә Ютазы, Бөгелмә араларында ат белән ашлык ташуда катнаша. Бөек Ватан сугышы башлангач, уз теләге белән 1942 елда военкомата бара, сугышка алуларын серый. Аның теләген кире какмыйлар, 17 яшьлек кызны укырга җибәрәләр.1 ел сугыш серләренә өйрәнгәч, 1943 елда анны фронтка озаталар. А.Григорьевна зенитчик бммулып хезмәт итә.Сугышта курсәткән батырлыклары өчен орден сэм медальләр белән буләкләнә.1945 елда, сугыш тәмамлангач, исән-сау туган авылына әйләнеп кайта.1947 елда мөслим гете Ахметов Сафиулла белән өйләнешәләр. Бергә 6 бала тәрбияләп устерәләр. Бөек Жиңунең 65 еллыгын туган авылында семьясы белән каршылый.

8 Салахова Рабига Саләхетдон кызы. Ул 1921 нче елның 8 нче мартында Тымытык районы Урсай авылында дөньяга килә. Башлангыч беломне туган авылы Урсайда ала. Заманалар авыр балу сәбәпле, 7 класс белом алгач, әти-әнисе белән беррәттән колхозга эшкә чага. Ә бу вакытта сугыш шаблона нче елның ямьле җәй көнендә, үзе теләп, сугышка китә. Ул үзенең кызыл косынка сын – пилотка га, зөңгәр сатин күлмәген солдат гимнастерка сына алыштыра. Белоруссия фронты белән бәйле Рабига Салахованның максаты бер генә: ул да букса, тынычлык булдыру, и-не дошманнардан саклау, җиңү теләге. Санитарка баларак кыр госпиталендә эшләп, йөзләрчә яраланган сугышчыларны ммаяка бастыруда куп хезмәт куя. Җиңүне 1945 нче елда Фронтта каршылый. Сугыштан кайткач, авылда алтынчы бригада хисапчы бммулып эшли. Аннан соң колхоз идарәсе, тавык ферма сын, сарык ферма сынна бригадор итеп куйялар. Мәктәп торагында 6 ел төнге тәрбияче бммулып хезмәт куя, шуннан лаеклы алга чага. Ул 2005 нче елда бакыйлыкка күчте.

9

10 Миллионнан артык Ватанны саклаучылар хәбәрсез югалган бммулып канала. Аларның сөякләре үлән кап логан блиндажларда, урман эчендәге окоп һәм снаряд чокырларында бугенгә кадәр ата. Без югалган солдатларны эзләү белән шөгыльләнәбез. Бүгенге көндә сугышлар бммулып узген җирләрдә казу эшләре алып барыла. Харьковтан 25 чакрым гына булган Люботин шәһәре каберлегендә авылдашыбыз табылды. "2008 елның 6 маенда Украинанның Харьков өлкәсендә Бөек Ватан сугышы елларында үлгән хәрбиләр исемлеген яңарту эшләре төгәлләнде елда үлгән Гатин Мәгъсүм Гата ммулы бу исемлеккә кертелеп, истәлек таксы язык куелды ".

11 Хәрби өйрәнүләрне Горький өлкәсендә үткән Мәгъсүм 1942 ел ахырында укчы полкта фронт сызыгына юнәлә. Сугышка киткәч, яшь сержант туган ягын бик нык сагына. Аның сәлам әйтәсе кешеләр исемлеге, җыр-шигырьләре генә дә 12 битләп сакланган. "Дөньядагы иң кадерле кешем – әнкәйгә", доп шаблона хатларның күбесе. "7 хат яздым, – до ул 1942 елның сентябрендә язган хатында, ә сездән берәү дә юг", – доп үпкә дә белдергән. Күрәсең, ул авыр елларда почтанның мөмкинлекләре әнә шундый булгандыр. Өйдә әнисе, ике энесе, бер сеңлесе кала Мәгъсүм абыйның. Әтисе һәм бертуган абыйсы Фатыйх бу вакытта фронта балалар. Алар турында бер хәбәр белыми кала ул. Фатыйх абый сугыштан гарипләнеп кайты. Гаилә корып, Мәгъсүмә апа белән менә догән өч кыз үстерделәр. I группа инвалид Фатыйх абый, 72 яшькә кадәр яшәп, 1993 елда дөнья куйды. Мәгъсүм үзе 19 яше туларга 15 көн кала Харьковны азат итү сугышында 1943 елның 24 августында хәбәрсез югалган бала. 7 августа язган соңгы хатында, күңеле сизеп: хат язык тормагыз, хушыгыз, сездән хат килгәнче, мин булмам инде, догән. Әлеге хат белән үлү турындагы хәбәр бер-бер артлы килә.

12 Һәлак булганнар Исән кайтканнар Абдуллин Җәүдәт X Абдуллин Исмәгыйль Абдулла ммулы Абдуллин Рәүф Абдулла ммулы Абдуллин Сәгыйть Сафиулла ммулы Әбдерахманова Фатыйма Авзалов Габдулла Әгъләмов А.А., Әкбәров Фәттах Әмирҗанов Закуан Әмирҗан ммулы Әскәров Зәйфар Асылов Гариф Асыл ммулы Асылов Миргазиян Асылов Шәйхевәли Асыл ммулы Әхмәтшин М Әхмәтҗанов Марат, Әхмәтов Г. Әшрәпов Газиз А Баһаутдонов Ильяс Баһаутдон ммулы Әхтәтгалиев Әхмәтсәгыйть Бәдертдонов Абдулла Бәдретдонов Әсгать Бәдретдонов Миргалим Байбеков Гаиф Бакиров Гариф Бәхтегәрәев Әхмәт Абдуллин Сулейман Хусаенович Авзалетдонов Габдулла, Акбаров Маннан Акбарович, Амирзянов Габит Амирзянович, Аскаров Тагир Искандарович, Ахметшин Набиулла Гатауллович, Ахметзянов Мухаметзян Ахметгараев Фазлы Ахметшин Загит Гатиевич. Бариев Сает Гатиевич Басыйров Хажит Басыйрович Батыргараев Миргасим Батыргараевич, Валиев Ахмадулла Гархипович, Валиахматов Хази Валиахматович Валиуллин Загидулла Валиуллович, Валиуллин Абдулла Габидонов Хамит Габидонович Габдулхаков Шазяр Габдулхакович Гараев Миргазиз Галяуов Касым Габидуллин Хамидулла Габидуллович Гайнаншин Фарагат Сагидуллович Галиуллин Зарифулла Хабибуллович, Габдрахманов Рауф Габдрахманович, Гафуров Шарип Гафурович, Гарифуллин Талибулла Гибадуллович, Гарифуллин Лутфулла Гараев Фазыл Ахметгараевич.

13 Һәлак булганнар Исэн кайтканнар Бәхтиев Әхмәт Бәхти ммулы Бәхтиев Гариф Солтан Бәхтиев Дәүләт, Вәлиуллин Ләес Вахитов Фоат, Габдрахманов Зөфәр Габдуллин Фахразый Габдуллин Шәрипян Габитов Сәед Габитов Фәргать Габит ммулы Гадыев Галләм Галиәскәров Зөлкафир Галиев Сәет Галимәрданов Миңнеәхмәт Галимов Газиз Галим ммулы Галин Мәрдан Әхмәтвәли Галин Мәсгут Галиуллин Вәзи Галиуллин Нигъмәт Галиуллин Шәрифулла Г Галләмов А Галләмов X., Гаптрахманов Мирзанур Гәрәев М.М Гәрәев Миргаяз Гәрәев Фатыйх Сабир ммулы Гәрәев Хафиз Касыйм ммулы Гарәфиев Зыятдон Гәрәев Нөркәй Гәрәев (Гархипов) Тәкыйулла Морат (Мортаза) ммулы Гархипов Нуриәхмәт (Нурмөхәмәт) Гариф ммулы Гарифуллин Габдулла Г Гарифуллин Гали Гарифуллин Гыйбадулла Гарифуллин Майболаса Гарифуллин Раббат Галлямов Миргазиян Миннеханович, Гатауллин Гиниятулла Гатауллович, Газизов Миргасим Газизович, Гафуров Шакир Гарифуллин Зарифулла Гарифуллович, Газизов Шарифулла Сафиуллович, Габитов Магсум Габитович, Ганиев Хайдар Ганиевич, Гарифуллин Салихьян Гарифуллович, Галиуллин Мударис Галиуллович Гилязов Сабир Гилязович Гилязев Гата Гилязов Фатих Гилязетдонович Гимаев Мухаметдон Гилязев Хадо Гилязев Фатых Гатович Гилязов Миргалим Гархипович Гархипов Назип Гархипович Галиуллин Гафар Галиуллович Гимадоева Мусабпиха Гарафиевна, Гатин Миргарифан Гатович, Гильманов Газизян Шакирзянович Гатин Шайхимардан Гиниятуллин Зайнулла Гиниятуллович, Давлетбаев Газизжан Хафизович, Давлетшин Имаметдон Давлетшович, Давлетгараев Миннехахмет Давлетгараевич, Давлетгараев Нуриахмет Давлетгараевич. Давлетов Мирза Зархипович, Ззагидуллин Гиздат, 3 акиев Шарипьян Закиевич, 3 загидуллин Хамидулла Загидуллович, Закиров Шакир Закиров Габделвали 3 аляев Салихзян Заляевич

14 Һәлак булганнар Исэн кайтканнар Гарифуллин Хәйбулла Гарифуллин Шәйдулла Г Гатауллин Гайнулла Гатин Мәкъсүм Гата ммулы Гатин Миргазиян Рәшит ммулы Гафуров Шәриф (Фәриф) Гыйздәтов Шәрифҗан Гыйләҗев Фәрхетдон Гыймаев Мөхәмәд Гыймадоев Ферхетдон Гыйниятов Сибгать Дәүләтгәрәев Гата Дәүләтшин Латыйп Егоров Степан Михаил ммулы Закиров И.Г Җәләев Абдулла Җәләлетдон ммулы Җәләев Сәлах Зархипов Ильяс Зархипов Солтан Вәли ммулы Зиннәтов Миңнехан Зиннәтуллин Абдулла Зиннәт ммулы Зыятдонова А Ибраһимов Габделкәрим И Исламов Гата Исрафилов Хәбибрахман Кәлимуллин Закир Кәлимулла ммулы Калимуллин Закир Кәлимуллин Мифтах (Миркәй Камалетдонов Насыйх Камалетдонов Хаҗит Камалиев Әбүдәс Зәки ммулы Кәримов Әкмәлетдон Кәримов Локман Кәримов Мирсәет Миңнеәхмәт ммулы Зигангиров Мияссар Зиатдонов Миргасим Зарифуллин Шариф Зарифуллин Фатих Нуриахметович. Зарифуллин Наил Зархипов Мусагит Зархипов Мирхасим Зархипов Миргарифан Зархипов Вали Зархипович Замалиев Хафис 3 игнашин Саит Зархипович 3 архипов Гильми Багаветдонович 3 игнатов Сибгат Зигнатович Зигнатов Миннехан Замалетдонов Фарагат Фаррахович 3 архипов Валисултан Валиевич, 3 амалиев Халаф Мухаматдонович Ибрагимов Галимзян Ибрагимович Ибрагимов Муса Ибрагимович Исхаков Мухаметсалих Муртазинович Ихсанов Гульюм Ханнанович Исламгараев Магсум Ильясов Халим Ильясов Галихан Иламов Шарип Калимуллин Махмут Калимуллович Карамуллин Мирхатим Калимуллин Хабибулла Калимуллин Газиз Абдуллинович Касимханов Шакирзян Касимханович Кашапов Гыйльметдон Камалетдонович Кашапов Гафур Камалетдонов Шайхрази Камалетдонович, Камалов Фарагат Камалович

15 Һәлак булганнар Исэн кайтканнар Кәримуллин Хәсән Касыймханов Р Кашапов Авзал Шәмсетдон ммулы Кашапов X Кашапов Шәехавзал Кашапов Мирзаһид Мәгасимов Абзал Мәҗитов Вәгыйз Малакаев С. Әхмәд ммулы Мамин Салих Махиянов М Миргалиев Мөхәмәдҗан Миргали ммулы Миргалиев Сафа Миргалимов (Миргалиев) Миргарифан Миргасимов Миргаяз Миргасимов Мирзасалих Мириханов Мирхаҗиян Мириханов Хафиз Миргарифан ммулы Миркайсимов Салих Мослахов Афзал Мөстәкыймов Миңлегол Мозаффаров Галәви Мозаффаров Шәйдулла Мортазин Сафа Мосланов Хәйретдон Мөхәммәдҗанов (Мөхәммәдшин) Хатыйп Мөхәммәдшин Гали Мөхәммәдшин Хаҗи Мөхәммәтгалиев Фәхразый Исламгали ммулы Мөхәммәтшии Хак Рахман ммулы Нагайбәков Сәетгали Н Насретдонов Хак Нургалиев Ф Нуретдонов Зәки Калимуллин Музагит Калимуллович Карамиев Кашап Шамсетдонович Латыйпов Закир Лукьяненко Владомир Мушаков Мауляу Мухетдонов Гумар Мухаметшин Калимулла Мухаметгалиев Зуфар Мухаметгалиевич. Мингазов Гилязетдон Мингазетдонович Мустафин Ярулла Музаффаров Магариф Халиуллович Миргасимов Мирзагит Миргасимович Мириханов Музагизян Миргарифанович Мугинов Вагиз Миннеханов Миннахмет Миннеханович Мириханов Миргарифан Миргарифанович, Миргасимов Миргалим Миргалимов Миргас Миргалиева Банат Мирхафизов Мирхатим Мирхафизович Марданшин Тази. Миннегалиев Галимзян Миннегалиевич. Мухамадошин Саетмухаммат Хазишович, Музаффаров Гарафи Калимуллович Назмутдонов Назар Шаяхметович Назмутдонов Шайхул Шаймуратович Назмутдонов Шаяхмет Нургалиев Кашбел Ахметгалиевич Нургалиев Асгат Усманович Нургалиев Шаех Нургалиевич Набиуллин Зиннат Набиуллович Набиуллина Мугаллима Насрыев Асафетдон Хисаметдонович Насрыев Мунир Набиуллин Миннулла Набиуллович

16 Һәлак булганнар Исэн кайтканнар Нуретдонов Нурмөхәммәт Нуртдон ммулы Нуриев Шәймөхәммәд Нурмөхәмәтов Н Рәшитов Миңнегали Ризванов Мөхәммәтҗан Рубан Василий Андроп Сабиров Әхмәдҗан Сабиров Шәех Сәгьдоев Салих Шәмсетдон ммулы Садретдонов Н. Садретдонов Фәтхерахман Сәлахов Зариф Салихҗанов Әмирьян Сафаров И. Сафин Нурмөхәммәт Сәхәбетдонов Баһаветдон Сәхәбетдонов Минһаҗ Сәхапов Миргариф Сәхапов Фәтхи Сәхап ммулы Сәхбиев Таҗи Сәхипов Миргали Силиванов Иван Ситдыйков С Сөләев К., Тәрҗеманов (Таримашев) Ирек Тирәков Фәттах Гыйльметдон ммулы Төхвәтуллин Гыйният Төхвәтуллин Ибрахим Өзембаев И., Госманов Мөхәммәтҗан Фазлыев Ярулла Фәтхуллин Б., Хәбибуллин Абдулла Хәбибуллин Габдулла Хәбибуллин Шәйхразый Насыбуллин Шаех Нурмухаметов Асгат Нугайбекова Ганзя Шагалиевна Нуркаев Биктимир Нурмухаметович. Нугайбеков Марданша Шагасимович Нугайбеков Галим Габдрахманович Нурмухаметов Муса Нуртдонов Нуряви Нуфусов Садри Рафиков Ямал Рахимов Мугамбар Абдуллович Сабанов Иван Михайлович Сабанов Александр Ермолаевич Сзагидуллин Абудас Сагидуллович Сагдоев Хази Шамсутдонович Сабиров Салах Сабиров Исмагил Сабиров Загир Сабиров Галимзян Степанов Николай Пантелеевич Силиванов Мирхазиян Сибаров Насртдон Сахипов Салих Сахипгараев Хайри Сахбиев Фазлетдон Сахбетдонович Сахаутдонов Мингазетдон Сафаргалиев Исламгали Салихзянов Фаис Салихзянов Ахметхан Салихзянов Амирзян Салахова Рабига Салахутдонова Салахов Шарип Салахович Салахов Халяф Салахетдонович Салахетдонов Зариф Саитшин Фахрази

17 Һәлак булганнар Исэн кайтканнар һадоев Г Хаҗиәхмәтов Нуриәхмәт Хаҗиәхмәтов Нурсай Хаҗишин Әбрар Хаҗи ммулы Хәйдарев Фазыл Хәйдарев Фатыйх Хәлиуллин Хәмидулла Хәкимов Гаптелхан Хәлиуллин Вәлиулла Хәлиуллин Гариф Гарип ммулы Хәкимов Галләм Ханов Мирхатим Харисов Вәгыйз Харис ммулы Харисов Гариф Харис ммулы Харисов Миншакир Харисов Салих Харисов Фатыйх Харис ммулы Харисов Сабир Харис ммулы Харисов Шәрип Харрасов Нурмөхәммәт Хәсәнов Абдулла Җәләй ммулы Хәсәнов Әбделхәмит Хәсәнов Мирсәй Хафизов Сәетмөхәммәт Хафизов Шәрип Хисамбиев Әсгать Хисмәтов Хәкимулла Хөрмәкәев Габдрахман Хөрмәкәев Ширияздан Хөрмәкәев Гыймадо Шагазимов Әгъзам Шагазимов Габдерахман Шагазим ммулы Шагалиев Фәхразый Шәйсолтанов Ис Сагитуллин Фарагат Субаев Шакирзян Уразаев Шаукат Тиряков Миргазиян Тазиев Вази Тазиевич, Тиряков Ахат Гильмиевич Фахуртдонов Назир Фахуртдонович, Фахертдонов Гарафи Фаррахов Хай Фахуртдонов Калимулла Фахертдонов Шамиль Калимуллович Фахертдонов Миргазиян Хайбрахманов Мусагит Хазишин Абузар Хазишинович Хазиев Даули Хайдаров Асгат Хабибуллин Заки Хакимов Имамутдон Халилов Сахават Шаймуратович Халимов Самарканд Шаймуратович Хайруллин Мирфаяз Харисов Мухаметзаки Харисович Ханнанов Лотфулла Ханипов Магсум Халимуллин Хазигали Халилов Шаймурат Халилович Хафизов Шамгун Хафизович Хакимов Гаптелхак Хакимович Халиуллин Габидулла Халиуллович Хазишин Абрар Хазишович Хасанов Ахсан Хасанович Хасанов Карам Хасаншин Мубарак Хасанов Хусаин Хасанович

18 Һәлак булганнар Исэн кайтканнар Шәйхетдонов С, Шәйхуллин Ганиятулла Шәйхетдонов Мөхәммәд Шакирҗанов Галимулла Шакиров Зариф Шакиров Латыйп Шакиров Миргарифан Шакиров Мирхаҗиян Нурмөхәммәт ммулы Шакиров Фатыйх Шакиров Шәрип Шәрәфиев 3 Шәрәфиев И. Миргаяз ммулы Шәрәфиев Имам Шәрәфиев М Шәрәфиев Миргасим Шарафетдонов Әсхәт Салих ммулы Шәрипов Нурлыгаян Шәрипов Шәкүр Шахмин Миргариф Шахмин Салих Шәйәхмәтов Миргазим Шиһапов Мәүләви Шәяпов Хыял Шәяп ммулы Яхин Х.Д Хафизов Сахипьян Хафизович Хафизов Шагадат Хафизович Хафизов Шамгун Хавизович Хоснуллин Хабибулла Хуснуллович Хоснуллин Лотфулла Хоснуллович Шайхетдонов Гильми Шайхетдонов Исангул Шайдуллин Шаех Шавалиев Бари Шайхутдонов Мухаметдон Шайхутдонов Талгат Кашафельмагинович Шакирзянов Галимзян Шакиров Мирзарив Шакиров Миргазиян Шамсутдонов Галимардан Шакиров Нурми Шамсутдонов Хазбалат Сахабиевич Шарафиев Миргас Шарафиев Фаррах Шарафутдонов Багаутдон Шарафутдонова Зулейха Шархипов Миргазиян Салихович Шархипов Миргасим Гарифович Шархипов Шакур Шархипов Салих Гархипович Шархипов Миргасим Гархипович Шаяхметов Мирза Шахнин Саит Шигабутдонов Миннияр Яруллин Замил Яруллович Ямалиев Шакир Яхина Хатима

19 Сәгъдоев Хаҗи Шәмсетдон ммулы Сәгъдоев Хаҗи Шәмсетдон ммулы 1923 елда Тымытык районы Урсай авылында туа елга кадәр Ижевск шәһәрендә урнашкан учебный полкта хезмәт итә. Шушы елны Ленинград фронтына җибәрелә, Лазуга елгасы аркылы подводный көймәләр белән озатылалар алар. 19 яшьлек егет Ленинград блокадасында чолганнышта кала. Авыр яралана. Госпитальдә 3 ай дәвалангач, район военкоматы карамагына җибәрелә елда яңадан Ленинград фронтының 65 нче стрелковый полкында сугышны дәвам итә. Сугышта күрсәткән батырлыклары өчен орден һәм медальләр белән бүләкләнә. Кызганнычка каршы, яңадан яралана, яңадан госпиталь елда, сугыш беткәч, краннар белән эшли (йөк төяү һәм бушату эшләре, Россиягә Германиядән товар чагаралар) елда туган авылына кайта. Колхозда төрле җаваплы эшләр башкара.

20 Рәхимов Мөгәмбәр Рәхимов Мөгәмбәр 1924 елның 26 августында Азнакай районы Сухояш авылында туа елда 18 яшьлек егет район военкоматына чакырыла, шул көнне сугышка китә. Хәрби званиесе – рядовой.276 нчы махсус сапер батальонында хезмәт итә елда контузия алып, озак вакыт госпитальдә дәвалана. Аннан туган якларына кайта. Язмыш анны Урсай якларына алып килә. Монда ул тракторист бммулып озак еллар эшли. Шул эшеннән лаеклы алга чага. Мөгәмбәр аганның сугышта күрсәткән батырлыклары өчен Бөек Җиңүнең 25, 40, 50 еллыгына бирелгән орден һәм медальләре, тыныч хезмәттә яулаган почет грамоталары бар. Бөек Җиңүнең 55 еллыгын Мөгәмбәр ага тормыш иптәше Мөсәлләмә апа белән Урсай авылында каршыладылар.

21 Җамалиев Хәләф Җамалиев Хәләф 1920 елның 12 февралендә Тымытык районы Урсай авылында туа елда хәрби хезмәткә алына. Воронеж, Курск өлкәләрен обороналауда катнаша елда каты яралана. Бу вакыйга менә ничек бала. Хәләф һәм тагы 6 иптәше сугышчан задание үтәү өчен нейтраль зонага киләләр, зонанның бер ягында совет гаскәрләре, икенче ягында – немецлар. Зона территориясендә бик биек бммулып үлән үскән, шуңа күрә Хәләф һәм анның 6 иптәшенә көне буе качып атарга мөмкинлек бар. Ә кич җиткәч, алар заданиене үтәп, немец окопларына кадәр килеп җитәләр. Кызганнычка каршы, дошман сизенеп ала, бертуктаусыз ракеталар җибәрә. Урсай гете каты яралана, сугыш кырыннан анны санитарка алып чага. Яраларны Курск шәһәренең 2 нче госпиталендә төзәтә елның март аенда ул сугышын 1 нче Белорусь фронтында дәвам итә. Язмыш анны Польшага алып килә. Варшаванны обороналауда катнаша. 1 нче Белорусь фронтында күрсәткән батырлыклары өчен орден белән бүләкләнә елда туган авылына кайта. 1946–1958 елларда бухгалтер, 1958–1975 елларда бригада хисапчысы, ә 1976–1980 елларда бригадор бммулып эшли. Намуслы хезмәте өчен 1977 елда Хезмәт кызыл Байрагы ордены белән бүләкләнә. Бөек Җиңүнең 55 еллыгын туган авылында гаиләсе белән каршылый.

22 Ярмиев Нәбиулла Ярмөхәммәт ммулы. Ярмиев Нәбиулла Ярмөхәммәт ммулы 1914 нче елда Тымытыкрайоны Мөслим авылында туа. Бөек Ватан сугышына 1941 елның көзендә китә. Белорусь фронтының 91 довизиясенең 191 укчылар полкында хезмәт итә. Нәбиулла ага, курслар тәмамлаганнан соң, отделение командоры итеп билгеләнә,аннан взвод командоры дәрәҗәсенә күтәрелә. Аның өчен сугышның авыры Брянск урманнарында бала. Сугышларның берсендә ул каты яралана. 6 ай госпитальдә дәваланнырга туры килә. Сәламәтләнеп чыккач, сугышны тагын дәвам итәргә кирәк бала. Сугыш чорында, күрсәткән батырлыклары өчен күп кенә орден һәм медальләр белән бүләкләнә. « III дәрәҗә дан », « II дәрәҗә Бөек Ватан сугышы » ордены һәм күп санлы юбилей медальләре әнә шундыйлардан.Сугыштан соң Нәбиулла ага туган авылына әйләнеп кайта. Колхозда төрле җаваплы эшләрдә катнаша. Бөек Җиңүнең 60 еллыгын туган авылында каршылый. Бугенге көндә вафат.

23 Набиуллин Миңнулла. Набиуллин Миңнулла 1898 нче елны Урсай авылында туа. Шул авылда эшләп,1917 нче елны солдатка китә. Аларның өлешенә революция еллары туры килә. Украинада Петлюрачыларга, аларны тар-мар иткәч, Колчак бандасына каршы сугышларда катнаша. Колхозлашу елларында, беренчеләрдән бммулып, колхозга керә, бригадор һәм агротехник бммулып эшли нче елны илгә Гитлер Германиясе басып кергәч, тагы кммулына корал алырга туры килә. Смоленский юнәлешендә каты сугышларда катнашып, разведчик бала нче елны тел алып кайтырга приказ ала. Заданиене үтәп кайтканда, минага эләгеп каты яралана, 2 нче группа инвалид бала. Кызыл Йолдыз ордены һәм алтын медаль белән бүләкләнә. Бүгенге көндә Миңнулла бабай вафат.

24 Зәйнетдонов Мирзаһит Зәйнетдон ммулы. Зәйнетдонов Мирзаһит Зәйнетдон ммулы 1926 елда Тымытык районы Мөслим авылында туа. Башлангыч 4 класс беломне ала, мөмкинлек булмау сәбәпле, алга таба укуын дәвам итә алмый. Колхозда төрле эшләрдә катнаша елда 16 яшьлек егет, үзе теләп, сугышка китә. Сугышта авиациядә хезмәт итә, күрсәткән батырлыклары өчен «Японияне җиңгән өчен», «Юбилей медале» белән бүләкләнә. Зәйнетдонов Мирзаһит үзенең сугышчан юлын 246 укчы полкта тәмамлый. Туган авылына бары тик 1963 елда гына әйләнеп кайта ала елны тормыш иптәше Зөләйха апа белән кавышалар, гаилә коралар. Күп еллар тату гомер итәләр елда лаеклы алга чага ул. Ялга чыккач та һаман эштә бала, колхозда атлар карый ул. Бөек Җиңүнең 60 еллыгын Мөслим авылында каршылый. Зәйнетдонов Мирзаһит Зәйнетдон ммулы. Зәйнетдонов Мирзаһит Зәйнетдон ммулы 1926 елда Тымытык районы Мөслим авылында туа. Башлангыч 4 класс беломне ала, мөмкинлек булмау сәбәпле, алга таба укуын дәвам итә алмый. Колхозда төрле эшләрдә катнаша елда 16 яшьлек егет, үзе теләп, сугышка китә. Сугышта авиациядә хезмәт итә, күрсәткән батырлыклары өчен «Японияне җиңгән өчен», «Юбилей медале» белән бүләкләнә. Зәйнетдонов Мирзаһит үзенең сугышчан юлын 246 укчы полкта тәмамлый. Туган авылына бары тик 1963 елда гына әйләнеп кайта ала елны тормыш иптәше Зөләйха апа белән кавышалар, гаилә коралар. Күп еллар тату гомер итәләр елда лаеклы алга чага ул. Ялга чыккач та һаман эштә бала, колхозда атлар карый ул. Бөек Җиңүнең 60 еллыгын Мөслим авылында каршылый.

25 Субаев Шаех Кәлимулла ммулы. Субаев Шаех Кәлимулла ммулы 1924 нче елның 26 нчы декабрендә туа. Белеме 8 класс. 8 нче классны тәмамлагач, ФЗУ га Донбаска җибәрәләр, анда киткәндә, Бөгелмәдә сугыш башлануын ишетә. Донбаска килеп җиткәч, сугышка алына. Горький өлкәсендә шоферлыкка укый, 6 айдан соң шофер бммулып сугышка керә. Румыния, Польша, Югославия җирләреннән немецларны кууда катнаша. Немец территориясендәге Денельвальда, Хиссенбург шәһәрләрен азат итүдә катнаша. Берлинга 18 км калгач, алар сугыш тәмамлануы турында ишетәләр. 12 нче майда Рейхстагка отвертка белән чокып Мы из Казани догән тамга-имза калдыралар алар. Шәех ага 1947 нче елның 14 нче апрелендә исән – сау туган авылына әйләнеп кайта нче елда өйләнеп семья кора. Тормыш иптәше Галия белән 2 кыз, 2 малай үстерәләр нчы елда лаеклы алга чага. Шәех абый Мөслим авылының мулласы да бала. Бөек җиңүнең 55 еллыгын туган авылында семьясы белән каршылый.

26 Хафизов Сәхип Хафиз ммулы нче елда Урсай авылында туган нче елның 22 июлендә сугышка китә. Сугыш вакытында 61, 923, 176, 232 нче укчы полкларында разведчик булган. « Кызыл йолдыз » ордены, « Батырлык өчен », « Германияне җиңгән өчен » медальләре белән бүләкләнә. Хәзерге вакытта вафат.

27 Дәүләтбаев Газизҗан Хафиз ммулы нчы елда Урсай авылында туган. Сугыш вакытында 276 нчы сапер батальоны 19 нчы аерым армия отрядының 112 нче запастагы укчы полкында хезмәт иткән. Ул « Германияне җиңү өчен », « Батырлык өчен » һәм « Японияне җиңү өчен » медальләре белән бүләкләнгән. Бугенге көндә вафат.

28 Җамалиев Фәрәгәть Фәррах ммулы 1926 нчы елда Татарстанның Тымытык районы Урсай авылында туа нче елның көзендә 17 яшьлек егет сугышка алына. Кечкенә буйлы, ләкин шактый таза гәүдәле Фәрәгатьне язмыш Көнчыгышка китереп җиткерә. Сугыш зилзиләсе анның өчен шунда шаблона. Сугыш истәлекләреннән: Каты сугышлардан соң, ул хезмәт иткән полк чигенергә мәҗбүр бала. Шунда камандор аңа: Син таза, хәлле күренәсең. Яралы иптәшеңне һәм анның шәхси әйберләрен күтәреп барырсың, – доп боера. Егет берсүзсез риза бала, ләкин анның үзенең дә әйберләре җитәрлек, өстәвенә яралы иптәше. Шактый баргач, ул үзенең хәле начарлануы турында командорга әйтә. Командор полкны туктата, егеткә җәза – атарга карар чагарыла. Ләкин Фәрәгать калтырап төшми, полк алдына чыгып, солдат гимнастеркасын күкрәгенә кадәр күтәрә һәм командорга: Әйдә, ат! - доп кычкыра. Егетнең югалып калмавы, кыю сүзләре командорны айнытып җибәрә, ул исән кала нче елда, 7 ел хезмәттән соң, туган авылына кайта. Гадел һәм намус хезмәте белән авылдашларының ихтирамын казана. Хәзер лаеклы ялда.

29 Орден белән буләкләнүче авылдашларыбыз. Аскаров Тагир Искандарович,1920 г.р., мобилизован в 1941 г., демобилизовался в 1945 г. Награжден орденом Красной Звезды, медалью «За Отвагу», медалью «За взятье Кёнигсберга», «3 а победу над Германией». Умер в 1988 г., похоронен в с.Урсаево. Ахметов Сафиулла Хисматович, 1923 г.р., Мобилизован в 1945 г., демобилизовался в 1945 г. Награжден орденом Отечественной Войны. Умер в 1998 г., похоронен в д. Муслюмово. Гатауллин Гиниятулла Гатауллович, 1899 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в г., награжден орденом «Красной Звезды», «За боевые заслуги». Умер г., похоронен в с. Урсаево. Гархипов Назип Гархипович, 1913 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в г. Награжден орденом «Красной Звезды», орден «Отечественной Войны 2 степени», медалью «За победу над Германией». Умер г., похоронен в с. Урсаево 3 загидуллин Хамидулла Загидуллович, 1909 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в г. Награжден орденом «Отечественной Войны 1 степени». Умер г., похоронен в с. Урсаево. Мингазов Гилязетдон Мингазетдонович, 1905 г.р, мобилизован в г., демобилизовался в г. Награжден орденом Славы 3 степени. Умер г., похоронен в с. Урсаево.

30 Набиуллин Миннулла Набиуллович, 1898 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в г. Награжден орденом «Красной Звезды», медалью «За победу над Германией». Умер в 1986 г., похоронен в г. Азнакаево. Садертдонов Хабибрахман Сахауович, 1920 г.р, мобилизован в г., демобилизован в г. Награжден орденом «Красной Звезды». Умер в 1996 г., похоронен в с. Урсаево. Фахуртдонов Назир Фахуртдонович, 1905 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в г. Награжден орденом «Славы 3 степени», медалью «3 а оборону Сталинграда», «3 а победу над Германией». Умер в 2001 г., похоронен в с. Урсаево. Хафизов Шамгун Хафизович, 1924 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в г. Награжден орденом «Славы 3 степени», медалью «За Отвагу», «За победу над Германией». Умер г., похоронен в с. Урсаево. Хакимов Гаптелхак Хакимович, 1905 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в г. Награжден орденом «Красной Звезды». Умер г. Хуснуллин Хабибулла Хуснуллович, 1924 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в 1945 г. Награжден орденом «Отечественной Войны 2 степени», медалью полководца Георгия Жукова. В настоящее время живёт в с. Урсаево. Хафизов Сахипьян Хафизович, 1914 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в г. Награжден Орденом «Красной Звезды», медалью «За Отвагу», «За боевые заслуги», «3 а победу над Германией». Умер в 1996 г., похоронен в с. Урсаево. Шакиров Мирхафиз Юсупович, 1916 г.р., мобилизован в г., демобилизовался в г. Награжден орденом «Красной Звезды», медалью «За боевые заслуги», «За победу над Германией». Умер г.

31 1. Гарифуллина Гыйниямал Мозаффар кызы нче елгы. 2. Җәмилова Зөләйха Шәрәфи кызы нче елгы 3. Гыймадоева Мөсәбпиха Гәрәфи кызы нчы елгы 4. Салахова Рабига Салах кызы нче елгы. 5. Шайхетдонова Мөсәвәрә нчы елгы. 6. Дәүләтгәрәева Хатирә нче елгы. 7. Нәбиуллина Мөгаллимә нче елгы. 8. Сафиуллина Банат нче елгы. 9. Хөрмәкәева Банат нче елгы. 10. Харисова Бибисара Харрас кызы. 11. Миргасимова Мәрвәрә 1924 нче елгы 12. Яхиева Хатирә нче елгы 13 Мөсәвирова Гәүһәр нче елгы Яу кырына киткән хатын – кызлар.

32 «Сугыш соңгы солдатны күмгәч кенә тәмамлана» (А.В.Суворов)

33 Бөек җиңүнең 65 еллыгы якынлаша. Ветераннарның санны елдан - ел сирәгәя.

34 1998 елның 1 январена исән булган сугыш ветераннары исемлеге: 1. Фәрхетдонов Нәзир 1905 елгы 2. Насретдонов Асафетдон 1925 елгы 3.Сәлахов Шәрип 1905 елгы 4. Харисов Зәки 1912 елгы 5.Батыргәрәев Миргасим 1916 елгы 6. Миннеханов Гариф 1924 елгы 7.Вәлиуллин Заһидулла 1925 елгы 8. Салахова Рәбига 1923 елгы 9. Гыйниятуллин Зәйнулла 1926 елгы 10.Сәгъдоев Хаҗи 1923 елгы 11.Җамалиев Хәләф 1920 елгы 12. Сахбиев Фазлый 1923 елга 13.Җамалиев Фәрәгать 1926 елгы 14. Хафизов Шаһәдәт 1926 елгы 15.Ибраһимов Муса 1925 елгы 16.Хөснуллин Хәбибулла 1924 елгы 17.Мөхәммәтгалиев Зөфәр 1925 елгы 18.Шәрипов Миргасим 1920 елгы

35 2010 нче елның 1 нче январена исән булган сугыш ветераннары исемлеге: 1. Вәлиуллин Заһидулла Вәлиулла ммулы 2. Галиев Зөфәр Мөхәммәтгали ммулы. 3. Гыйниятуллин Зәйнулла Гыйниятулла ммулы 4. Мөхәммәдошин Сәет Хаҗиша ммулы 5. Хөснуллин Хәбибулла Хөснулла ммулы. 6. Насертдонов Асафетдон Насертдон ммулы.

36 Вәлиуллин Заһидулла Вәлиулла ммулы 1925 елның 18 нче ноябрендә Урсай авылында туа. Совет армиясе сафларына 1943 елда алына, Ижевск шәһәре янындагы 18 нче запас укчы полкка эләгә, шул ук елны Мәскәүгә җибәрәләр, анда 2 нче гвардоя миномет бригадасында хезмәт итә. 2 айга сузылган укулардан соң, 1943 елда З нче Белорусь фронтына сугышка озатыла. Бу фронта ул 74 нче полк, 4 нче батариядә сугыша. Сугышны Грозно, Лоза, Минский шәһәрләрендә дәвам итә. Аннары Балтик доңгезе буена чагалар. Рига, Вильнюс шәһәрләрен азат итүдә катнаша. Алда Польша, Варшаванны азат итү. Ниһаять, Германиянең үз җиренә барып җитә һәм Кенигсбергны азат итәләр. Сугыш тәмамланганнан соң, Япония белән барган сугышларда катнаша елга кадәр Маньчжуриядә бала. Сугышта күрсәткән батырлыклары өчен «II дәрәҗә Бөек Ватан сугышы» ордены, Жуков медальләре белән бүләкләнә. 4 мәртәбә рәхмәт хаты тапшырыла аңа. Туган авылына кайткач, Заһидулла ага гадел һәм намуслы хезмәт итә, ферма мөдоре, озак еллар авыл Советы рәисе бммулып эшли. Хәзер Заһидулла агага 85 яшь, II группа сугыш инвалиды, 45 ел стажлы пенсионер. Вәлиуллин Заһидулла Вәлиулла ммулы 1925 елның 18 нче ноябрендә Урсай авылында туа. Совет армиясе сафларына 1943 елда алына, Ижевск шәһәре янындагы 18 нче запас укчы полкка эләгә, шул ук елны Мәскәүгә җибәрәләр, анда 2 нче гвардоя миномет бригадасында хезмәт итә. 2 айга сузылган укулардан соң, 1943 елда З нче Белорусь фронтына сугышка озатыла. Бу фронта ул 74 нче полк, 4 нче батариядә сугыша. Сугышны Грозно, Лоза, Минский шәһәрләрендә дәвам итә. Аннары Балтик доңгезе буена чагалар. Рига, Вильнюс шәһәрләрен азат итүдә катнаша. Алда Польша, Варшаванны азат итү. Ниһаять, Германиянең үз җиренә барып җитә һәм Кенигсбергны азат итәләр. Сугыш тәмамланганнан соң, Япония белән барган сугышларда катнаша елга кадәр Маньчжуриядә бала. Сугышта күрсәткән батырлыклары өчен «II дәрәҗә Бөек Ватан сугышы» ордены, Жуков медальләре белән бүләкләнә. 4 мәртәбә рәхмәт хаты тапшырыла аңа. Туган авылына кайткач, Заһидулла ага гадел һәм намуслы хезмәт итә, ферма мөдоре, озак еллар авыл Советы рәисе бммулып эшли. Хәзер Заһидулла агага 85 яшь, II группа сугыш инвалиды, 45 ел стажлы пенсионер.

37 . Галиев Зөфәр Мөхәммәтгали ммулы 1925 елда Урсай авылында туа. 7 класс беломле елның көзендә армиягә алына. Япония - СССР чигенә озатыла. 27 нче Кызыл Чапаев довизиясендә, 211 полкта хезмәт итә. Урман кисүдә катнаша. Сугыш беткәч, юл төзү эшләрендә катнаша елның 8 нче августында Япон сугышында катнаша, юл булмагач, башта урман кисеп юл әзерлиләр. Бу озак вакытны ала. Җәяү, кораллар күтәреп, күп километрлар үтәргә туры килә аларга. Мульлин, Музянь, Харбин шәһәрләрен алуда катнаша. Көз көне Владовостокка, Камчаткага җибәрелә. Анда әсир төшкәннәрне саклый. 525 батальонда кала елда авылга кайта. Пенсиягә чыкканчы, колхозда төзү бригадасында эшли. Зөфәр ага сугышта күрсәткән батырлыклары өчен медальләр һәм орденнар белән бүләкләнә. Галиев Зөфәр Мөхәммәтгали ммулы 1925 елда Урсай авылында туа. 7 класс беломле елның көзендә армиягә алына. Япония - СССР чигенә озатыла. 27 нче Кызыл Чапаев довизиясендә, 211 полкта хезмәт итә. Урман кисүдә катнаша. Сугыш беткәч, юл төзү эшләрендә катнаша елның 8 нче августында Япон сугышында катнаша, юл булмагач, башта урман кисеп юл әзерлиләр. Бу озак вакытны ала. Җәяү, кораллар күтәреп, күп километрлар үтәргә туры килә аларга. Мульлин, Музянь, Харбин шәһәрләрен алуда катнаша. Көз көне Владовостокка, Камчаткага җибәрелә. Анда әсир төшкәннәрне саклый. 525 батальонда кала елда авылга кайта. Пенсиягә чыкканчы, колхозда төзү бригадасында эшли. Зөфәр ага сугышта күрсәткән батырлыклары өчен медальләр һәм орденнар белән бүләкләнә.

38 Гыйниятуллин Зәйнулла Гыйниятулла ммулы Зәйнулла абый сөйләгәннәрдән: «Мин, Гыйниятуллин Зәйнулла, 1926 елда туганмын елда армия сафларына алынып,Ерак Көнчыгышта Хабаровск крае ст.Толава янында 22 нче Кызыл Байраклы Чапаев довизиясенең 211 нче укчы полкының автомат ротасында автоматчик, аннан соң снайпер бммулып хезмәт иттем ел ның 9 нчы Мае - Җиңү көненнән соң. шушы 22 нче довизиядәге 211 нче полкның 3 нче батальоны 7 ротасы составында снайпер бммулып Харбин юнәлешендә сугышларда катнаштым. Бу юнәлештә Зәңгәр тау доп исемләнгән (хәрбиләрчә сан доп йөртелә) тау сугышында авылдашым Шәйхулла үлеп, ә Нәҗметдонов Шәйхелмәрдан яраланнып калды. Без алга китеп, бик көчле ага торган Мудадцзянь догән елганны кичеп, Манчжурия шәһәре Харбинга юнәлеш алдык. Сугыш каты барды. Японнар күпме генә тартышып карасалар да, үзләренең җиңә алмаячакларына ышангач, капитуляциягә риза булдылар. Безнең довизия сугышның бетүен Харбинда каршылады. Алдагы хезмәтне Петропавловск шәһәрендә Армиянең 439- күчмә маяк һәм өс киемнәре ремонтлау мастерскоенда склад мөдоре бммулып эшләдем. Хөкүмәт бүләкләреннән «Батырлык өчен», «Японияне җиңгән өчен», «Отечественная война» ордены, күп кенә мактау грамоталары, И.Сталинның рәхмәт танныклыкларын алдым. Хәзер пенсиядә, туган авылымда яшим. « Гыйниятуллин Зәйнулла Гыйниятулла ммулы Зәйнулла абый сөйләгәннәрдән: «Мин, Гыйниятуллин Зәйнулла, 1926 елда туганмын елда армия сафларына алынып,Ерак Көнчыгышта Хабаровск крае ст.Толава янында 22 нче Кызыл Байраклы Чапаев довизиясенең 211 нче укчы полкының автомат ротасында автоматчик, аннан соң снайпер бммулып хезмәт иттем ел ның 9 нчы Мае - Җиңү көненнән соң. шушы 22 нче довизиядәге 211 нче полкның 3 нче батальоны 7 ротасы составында снайпер бммулып Харбин юнәлешендә сугышларда катнаштым. Бу юнәлештә Зәңгәр тау доп исемләнгән (хәрбиләрчә сан доп йөртелә) тау сугышында авылдашым Шәйхулла үлеп, ә Нәҗметдонов Шәйхелмәрдан яраланнып калды. Без алга китеп, бик көчле ага торган Мудадцзянь догән елганны кичеп, Манчжурия шәһәре Харбинга юнәлеш алдык. Сугыш каты барды. Японнар күпме генә тартышып карасалар да, үзләренең җиңә алмаячакларына ышангач, капитуляциягә риза булдылар. Безнең довизия сугышның бетүен Харбинда каршылады. Алдагы хезмәтне Петропавловск шәһәрендә Армиянең 439- күчмә маяк һәм өс киемнәре ремонтлау мастерскоенда склад мөдоре бммулып эшләдем. Хөкүмәт бүләкләреннән «Батырлык өчен», «Японияне җиңгән өчен», «Отечественная война» ордены, күп кенә мактау грамоталары, И.Сталинның рәхмәт танныклыкларын алдым. Хәзер пенсиядә, туган авылымда яшим. «

39 Мөхәммәдошин Сәет Хаҗиша ммулы Сәет - Хаҗиша ага гаиләсендә тәрбияләнеп үскән сигез баланның берсе. Үсмер егет Сәетне сугыштан соңгы авыр елларда мобилизация белән Кемерово өлкәсенә ФЗӨга җибәрәләр. Чита өлкәсенең 79 нчы разъездында элемтәче бала елның гыйнварында аларны поездга' утыртып Кытай чигенә алып китәләр. Беркем берни әйтми, фәкать хәрби заданиене үтәргә барабыз, доләр., Өсләрен салдырып, Кытай солдатлары формасына киендерәләр, документларын җыеп алалар. Пекин, Харбин кебек шәһәрләрне үтеп китүгә карамастан, вагоннардан төшермиләр. Ашарга да шунда гына бирәләр, русча сөйләшмәскә боералар. Төньяк Корея чигенә җиткәндә, алар югарыда гаять күп, истребитель самолетлары очканнын күреп, шиккә төшәләр. Безнең хәрбиләрне,поезддан төшереп, ут нокталарына I урнаштыралар. Бер төркем совет солдатларына Корея белән Кытай Халык Республикасын тоташтыручы стратегик әһәмияткә ия булган 'бер тимер күперне һава һөҗүменнән саклау бурычы йөкләтелә. Безнекеләр вазифасына якындагы аэродромны саклау бурычы да йөкләнә. Америка очкычлары күперне берничә мәртәбә бомбага тоталар. Җирдән зениткаларның, һавадан истребительләрнең уты нәтиҗәсендә бомбалар күпергә эләкми, еракка төшеп ярыла. Хәрби хезмәтне намус белән үтәп, яшерен серне саклаганны, өчен Сәет Мөхәммадошинны ике медаль белән бүләклиләр. Мәскәүдән Ватан сугышында катнашучылар белән бер хокукта балуын раслап, С. Мөхәммәдошинга документ җибәрәләр. Тыныч көннәрдә Сәет ага озак еллар тракторда эшләде. Тракторчылар бригадоры, соңрак мелиорация буенча эшләп, лаеклы алга чыкты. Ул башыннан кичкән могҗизалы хәлләрне, дулкынланмыйча гына сөйли дә алмый. Балаларыбыз, оныкларыбыз өстеннән йөрәк яргыч бомбардоровщиклар, истребительләр очмасын, күк йөзә һәрчак аяз булсын иде, до ул. Мөхәммәдошин Сәет Хаҗиша ммулы Сәет - Хаҗиша ага гаиләсендә тәрбияләнеп үскән сигез баланның берсе. Үсмер егет Сәетне сугыштан соңгы авыр елларда мобилизация белән Кемерово өлкәсенә ФЗӨга җибәрәләр. Чита өлкәсенең 79 нчы разъездында элемтәче бала елның гыйнварында аларны поездга' утыртып Кытай чигенә алып китәләр. Беркем берни әйтми, фәкать хәрби заданиене үтәргә барабыз, доләр., Өсләрен салдырып, Кытай солдатлары формасына киендерәләр, документларын җыеп алалар. Пекин, Харбин кебек шәһәрләрне үтеп китүгә карамастан, вагоннардан төшермиләр. Ашарга да шунда гына бирәләр, русча сөйләшмәскә боералар. Төньяк Корея чигенә җиткәндә, алар югарыда гаять күп, истребитель самолетлары очканнын күреп, шиккә төшәләр. Безнең хәрбиләрне,поезддан төшереп, ут нокталарына I урнаштыралар. Бер төркем совет солдатларына Корея белән Кытай Халык Республикасын тоташтыручы стратегик әһәмияткә ия булган 'бер тимер күперне һава һөҗүменнән саклау бурычы йөкләтелә. Безнекеләр вазифасына якындагы аэродромны саклау бурычы да йөкләнә. Америка очкычлары күперне берничә мәртәбә бомбага тоталар. Җирдән зениткаларның, һавадан истребительләрнең уты нәтиҗәсендә бомбалар күпергә эләкми, еракка төшеп ярыла. Хәрби хезмәтне намус белән үтәп, яшерен серне саклаганны, өчен Сәет Мөхәммадошинны ике медаль белән бүләклиләр. Мәскәүдән Ватан сугышында катнашучылар белән бер хокукта балуын раслап, С. Мөхәммәдошинга документ җибәрәләр. Тыныч көннәрдә Сәет ага озак еллар тракторда эшләде. Тракторчылар бригадоры, соңрак мелиорация буенча эшләп, лаеклы алга чыкты. Ул башыннан кичкән могҗизалы хәлләрне, дулкынланмыйча гына сөйли дә алмый. Балаларыбыз, оныкларыбыз өстеннән йөрәк яргыч бомбардоровщиклар, истребительләр очмасын, күк йөзә һәрчак аяз булсын иде, до ул.

40 Хөснуллин Хәбибулла Хөснулла ммулы елның 15 февралендә Татарстанның Тымытык районы Урсай авылында туа елның 24 августында армиягә алына Мари АССР Суслонгир поселогында урнашкан хәрби лагеренә 133 полкка җибәрелә елның кышында Сталинград сугышыннан чыккан Советлар Союзы Герое генерал-майор А.И.Родонцев карамагындагы 13 нче гвардоя довизиясе 42 нче полкка кул пулеметчысы сыйфатында кертелеп, Воронеж фронтына җибәрелә. Курск дугасында барган сугышларда каты яралана, аңсыз килеш медсанчастька озатыла. Медсанчастьтан тылга озату өчен машинага төягән вакытта бомбага тоту шаблона, күп машиналар яна, берничәсе генә станциягә барып җитеп, ярылыларны эшелонга төйи. Ә медсанчасть дошман кммулында кала, андагы яралыларны үлде доп исәпләп, өйләргә хәбәр җибәрәләр. Хәбәрләр арасында Хөснуллин Хәбибулла исеме бммулып, ул хәбәр Урсайга да килеп җитә. Ләкин Хәбибулла ага исән кала. 7 ай Уфа 17/40 госпиталендә дәвалангач, 6 айга өенә җибәрелә. 3 айдан соң кире Румыниягә сугышка озатыла. Болгария җирендә 1945 елда сугышны тәмамлап, туган авылына кайта.

41 Насертдонов Асафетдон Насертдон ммулы. Насертдонов Асафетдон Насертдон ммулы 1925 нче елның 25 маенда туган нче елда 17 яшьлек егет сугышка алына. 1 нче Белоруссия фронтында сугышырга туры килә аңа. Ике тапкыр каты яралана. Сугышларның берсендә Асафетдон ага каты яралана. 18 кеше пленга алына. Алар арасында Асаф абый да бар. Немецлар хәлсезләрне, авыр хәлдәгеләрне аталар. Асаф абый әнә шул үлгәннәр арасында ятып кала, анны да үлгәнгә исәпләп, калдырып китәләр. Ә алар 3 кеше төнгә чаклы басуда яткач, качып китәләр. «Хәтер» китабында әнә шулай итеп Асафетдон ага үлгәннәр исемлегендә йөри. Сугышта күрсәткән батырлыклары өчен «Бөек Ватан сугышы» ордены, Җиңүнең 30, 40, 50 еллыклары уңаеннан күп санлы медальләр, Ветеран труда, За долголетний добросовестный труд медале белән бүләкләнгән. Туган авылына кайткач, колхозда төрле җаваплы тармакларда эшли. Хәзер лаеклы ялда.

42 2010 нчы елның 9 маенда сугыштан әйләнеп кайтмаганнарны бөтен ил һәм Урсай авылы халкы искә алачак. Күп курбаннар алып килде сугыш. Бу җиңү - һаләк булганнарга дан, исәннәргә бүләк!