Қашаған Күржіманұлы 1841 жылы қазіргі Түркімен Республикасының Ташауыз облысы Мырзабасы ауылында туып, 1929 жылы Маңғыстау түбігендігі Қырықкез деген. - презентация

1

2 Қашаған Күржіманұлы 1841 жылы қазіргі Түркімен Республикасының Ташауыз облысы Мырзабасы ауылында туып, 1929 жылы Маңғыстау түбігендігі Қырықкез деген жерде қайтыс болған. Ол өзі жастайынан жетімдікті көп көрген. Ақынның жырлары ел ішіне ауызша тараған. Қашаған Маңғыстау, Хорезм аймағы, Еділ, Жайық, Жем, Сағызелді мекендерде болып; Ақтан, Мұрат, Бала Ораз, Қоспақ, Құрманғазы, Нұрым, Өмір, Ығылман ақын-күйшілермен кездесті.

3 Қашаған өз өлеңдерінде надан, дінбұзар, дүмше молдалар мен сараң байларды аяуысыз әшкерелеп («Есқали сұпыға айтқаны», «Оразалыға» ), адамгершілік, ізгелік қасиеттерді («Берекет ақынға», «Сақыпқа айтқаны» ), дәріптейді, елдік пен ерлікті, халық мұратын («Ізім шайырмен айтысы», «Ізбасқа айтқаны») жырлайды. «Атамекен», «Топан», «Адай тегі», «Әзірет Ғали» дастандарында халықтың көне шежіресі мен тарихын, Атырау өңіріне үлкен қасірет әкелген табиғат апатын толғайды. Қашаған заман сырын сезіне алды, халық келешегіне сенді, әйел- ананың қоғамдағы рөлін түсінді, дүниенің мәңгі дамуда екенін, уақыттың өтпелілігін ұғына білді. Ол халық тарихын, дін-шариғат қағидаларын мол білген. «Бұл өмірдің мысалы», «Бұл дүниеде не жетім?» сияқты өлеңдерінде өзіндік ой-пікірін, өмірден түйгендерін тұжырымдап ашық көрсетеді.

4 Б ұ л д ү ниеде не жетім? Кім қ ажетсіз болса, сол жетім. Хакімі ә діл болмаса, Б ұқ ара байта қ ел жетім. Ел қ онба ғ ан жер жетім. Жетпістен жасы ас қ анда, Сексенге ая қ бас қ анда, Жастар елеп келмесе, Қ артай ғ ан к ү нде ер жетім… Жат қ аным - жан ғ а жа қ сы жантай ғ аным, Шаршатты сексен деген майталманы ң. Қ асымнан қ ыз, келіншек кетпеуші еді, Қ арасам, осы к ү нде біреуі жо қ, Япырмай, қ айда кеткен «сайтандары ң »?!

5 1.«Ертедегі әдебиет нұсқалары» (Алматы, 1967), 2.«Ақберен» (Алматы, 1972), 3.«19 ғасырдағы қазақ поэзиясы» (Алматы, 1985), 4.«Бес ғасыр жырлайды» (Алматы, 1984, 2-т., 1989), 5.«Қашаған Күржіманұлы: Топан» (Алматы, 1991), 6.«Алқаласа әлеумет» (А.лматы, 1991), 7.«Жыр-дария» (Ақтау, 1995) жинақтарында жарық көрген жылы Маңғыстауда ақынның туғанына 150 жыл толуына арналған той халықтық мереке ретінде атап өтілді. Ақын бейітіне сәулетті күмбез – кесене (бас шебері М.Нұрқабаев) орнатылды жылы Маңғыстау облысының орталығы Ақтау қаласында ақынның жаңа мүсіні орнатылды (бас шебері ).

6 2011 жылы Қашаған Күржіманұлының туғанына 170 жыл толады. Осыған орай Маңғыстау облысы мен Қазақстан Республикасының ауқымында арнайы іс- шаралар жоспарланған. Ақтау қаласында оның намысында ескерткіші орналасқан.

7 1. Қ ашан ж ә не қ ай жерде Қ аша ғ ан К ү ржіман ұ лы - туды? - қ айтыс болды? 2. Ол қ андай мемлекеттерде болды? Кіммен кездесті? 3. Қ аша ғ ан ө з ө ле ң дерінде не туралы жазды? 4. Қ андай ө ле ң дерін білесіздер? 5. Б ұ л д ү ниеде не жетім? ө ле ң інде қ андай негізгі ойы? 6. Қ андай ө ле ң -тол ғ аулар жина қ тары білесіздер? 7. Осы жылда Қ аша ғ ан ғ а неше жыл орындалды? 8. Қ ай қ аласында Қ аша ғ анны ң намысында ескерткіші орналас қ ан?

8 «Маңғыстау» энциклопедиясы, Алматы, 1997; Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010; Қазақ әдебиеті. 10 сынып. – Алматы «Мектеп» баспасы, 2006.