Воин. Педагог. Ученый. - презентация

1

2 В год 70-летия Победы в Великой Отечественной войне исполняется 100 лет со дня рождения Героя Советского Союза, казахского писателя и ученого-педагога Малика Габдуллина ( ). Виртуальная книжная выставка, посвященная жизненному и творческому пути батыра и академика М.Габдуллина, ставит своей целью утверждение ценностей патриотизма, высокой нравственности, духовного развития. Многогранная личность писателя служит настоящим образцом для подражания. Творческое же наследие Габдуллина по достоинству занимает одну из главных ниш в отечественной культуре.

3 Мазмұны. Содержание: Өмірі Жизнь Зерттеулері Исследования Мақалалар Статьи Очерктері Очерки

4 Өмірі. Жизнь Малик Габдуллин родился осенью 1915 года в семье скотовода- бедняка Габдуллы Елемесова в ауле Койсалган, Зерендинского района бывшей Кокчетавской области. Точная дата рождения мальчика не известна. В семье лишь помнили, что в этот день выпал первый снег. Так появилась традиция праздновать день рождения Малика в день, когда выпадал первый снег. В 1931 году Малик окончил казахскую школу г. Кокчетаве. В том же году он отправился в Алма-Ату и поступил на факультет казахского языка и литературы Казахского педагогического института (ныне Казахский национальный педагогический университет им. Абая). Родина Героя Советского Союза, писателя и академика М. Габдуллина

5 Окончив институт через 4 года, Малик начинает работать в республиканской газете «Пионер» и скоро получает должность заместителя редактора. В 1936 году призван на службу в рядах Советской Армии, которую проходил в г. Фергане Узбекской ССР. В 1938 году становится младшим научным сотрудником сектора литературы Казахского филиала АН СССР. Спустя два года поступает в аспирантуру КазПИ. Начинает работать над кандидатской диссертацией, посвященной исследованию казахского героического эпоса о Кобланды- батыре. КазНПУ им. Абая (современный вид)

6 В июле 1941 года М. Габдуллин был вновь призван в армию. И уже в сентябре оказался на фронте, в центре военных действий. С первых же дней он был назначен политруком 3 стрелковой роты 23-го гвардейского стрелкового полка 8-ой гвардейской стрелковой дивизии им. И.В. Панфилова. В годы войны имел звания и занимал должности политрука 1 роты автоматчиков, комиссара 2 стрелкового батальона, агитатора полка, агитатора Политуправления Калининского (позже первого Прибалтийского) фронта. В задачи Габдуллина, как политработника, входило патриотическое воспитание воинов, поддержание боевого духа, разъяснение боевой тактики и стратегических целей. Не малую моральную поддержку политрук оказывал соотечественникам – казахским солдатам. Панфилов Иван Васильевич ( ) – военачальник, генерал- майор, Герой Советского Союза, командовал 316-й дивизией, сформированной в Алматы. Геройски погиб в боях под Москвой.

7 Проявил себя Габдуллин и в качестве командира. Командовал воинским подразделением в боях за села Ширяево, Рыбушки (ранен в ноябре 1941 г.), Новосвинухово. Участвовал в сражениях под г. Холм Новгородской области (январь-март 1942 г.), Венской операции (1945 г.). О героическом поступке в битве под Москвой писатель Б. Полевой написал очерк «Рождение эпоса» в газете «Правда» от г. Полевой Борис Николаевич ( ) – советский писатель, автор бессмертных произведений «Повесть о настоящем человеке», «Золото», «Анюта» и др.

8 Важным стратегическим пунктом являлось село Бородино Московской области, где в октябре 1941 г. развернулись серьезные боевые действия, в которых приняло участие и подразделение под командованием М. Габдуллина. На этот участок немцы бросили полк «Мертвая голова». Для срыва наступления неприятеля рота автоматчиков в количестве 12 человек во главе с Габдуллиным была послана для удара с правого фланга. В течение боя, длившегося около 7 часов, командир Габдуллин пять раз ходил в атаку и контратаку и четыре раза отбивал атаку немцев, пытавшихся обойти с фланга наше подразделение. В ходе боя противник, потеряв свыше 2000 убитыми и ранеными, оставил село. Битва на Бородинском поле в октябре 1941 г. (худ. Ф.П. Усыпенко)

9 30 января 1943 г. Указом Президиума Верховного Совета СССР военкому 2 батальона 1075 гвардейского стрелкового полка 8 гвардейской ордена Ленина Краснознаменной стрелковой дивизии им. генерал-майора И.В. Панфилова Малику Габдуллину присвоено звание Героя Советского Союза с вручением ордена Ленина и медали «Золотая Звезда». Медаль «Золотая звезда» – знак особого отличия. Была учреждена 1 августа 1939 г. Вручалась лицам, удостоенным звания Героя Советского Союза. Орден Ленина – высшая правительственная награда. Учреждена 6 апреля 1930 г. Орденом награждались лица за трудовые и боевые отличия.

10 В военные годы Малик Габдуллин начал писать стихи и рассказы о войне. Литературное творчество батыра было высоко оценено акыном Жамбылом. Теме войны посвящены книги «Менің майданас достарым» (1947), «Алтын жұлдыз» (1948), «Майдан очерктері» (1949), «Сұрапыл жылдар» (1971). Жамбыл Жабаев и Малик Габдуллин

11 В послевоенные годы М.Габдуллин вернулся к научной деятельности. С 1946 по 1948 годы являлся заместителем директора Института языка и литературы АН КазССР. В том же 1946 г. становится депутатом Верховного Совета СССР. В 1953 и 1957 годах становился членом парламентской делегации в Финляндию, Бельгию, Югославию. В 1947 г. защитил диссертацию. Со следующего года возглавил Институт языка и литературы АН КазССР. Исследовательскую деятельность Габдуллин совмещает с чтением лекций по курсу казахского фольклора в КазПИ. А в 1951 г. становится ректором этого института. Эпосу о Кобланды-батыре было посвящено одно из главных исследований в жизни ученого

12 В 1959 г. с присвоением ученой степени доктора филологических наук был избран действительным членом АН СССР. За верность к профессии ученого в 1961 году Габдуллину присвоено почетное звание «Заслуженный деятель науки КазССР». Последней должностью его стала должность заведующего отделом фольклора Института литературы и искусства им. М. Ауэзова АН КазССР. Умер Малик Габдуллин 3 января 1973 года в Алма-Ате в возрасте 57 лет.

13 На родине писателя к его 80-летию был открыт музей согласно постановлению Кабинета Министров РК от г. и распоряжения акима Кокшетауской области от 4 сентября 1995 г. В 2004 году здание музея, которому исполнилось 116 лет, было признано непригодным для дальнейшей эксплуатации. Акиматом Акмолинской области было принято решение о реконструкции. 19 августа 2005 года состоялось торжественное открытие нового здания музея. Первым посетителем музея был Президент РК Н.А. Назарбаев. Экспозиция музея начинается с родословного древа (шежіре) и диорамы аула Койсалган Зерендинского района Акмолинской области, родины Малика Габдуллина. Музей состоит из 5-ти экспозиционных залов.

14 В Акмолинской области к празднованию 100-летнего юбилея Малика Габдуллина запланировано много мероприятий. В их числе – капитальный ремонт Музея им. М.Габдуллина, на который из областного бюджета выделено 158 млн 188 тыс тенге. Также – выпуск 11-томника научных трудов и эпистолярного наследия М.Габдуллина, международная научно-практическая конференция, республиканский айтыс акынов и пр. На Аллее Славы в г. Кокшетау был открыт памятник. В ДК Зерендинского района в августе состоялся вечер памяти писателя с участием родственников, друзей, учеников, в с. Красный Яр проведены спортивные соревнования. В октябре в Областном казахском музыкально- драматическом театре им. Ш. Кусаинова состоялась премьера спектакля по пьесе К.Мырзабека «Батырлық жолы». Дочь М.Габдуллина – Майдан Маликовна с супругом в Акмолинской области. В руках Алмазбека Садыковича юбилейная почтовая марка к 100-летию Малик-ага.

15 9(С)27(092) С58 Совет Одағының қазақстандық Батырлары: 1 т. – Алматы, Бұл кітап Қазақстанда туған немесе осында армияға шақырылған Совет Одағының Батырлары туралы баяндайды. Бұл батыр адамдардың тағдыры әрқилы. Әрқайсысы Отан аллодындағы жауынгерлік борышын өтеуге өз жолымен келген. Біреулері соғыстың соңына дейін майдан жолымен жүріп өтіп, жауға қарсы шайқаста өзінің жауынгерлік есебін молайта берді, енді біреулері ғажап ерлік көрсетіп, Отан бақыты үшін ең қымбатты өмірін құрбан етті. Бірақ оларды біріктіретін бір-ақ дай бар. Ол – жауынгерлік ерліктің мәңгі өшпейтіндігі.

16 83.3(2Қ) С58 Советтік Қазақстан жазушылары. – Алматы, Мәлік Ғабдуллин 1915 жилы Көкшетау облысының Зеренді ауданындағы «Қойсалған» денег жердь дүниеге келді. Бұл жер қазір Мәлік Ғабдуллин атындағы совхоз деп аталады – 1929 жылдары «13 ауылдағы бастауыш мектепте, 1929 – 1931 жылдары Көкшетау қаласындағы жеті жылдық қазақ мектебінде оқыған жилы Республика пионерлерінің слетіне қатынасқан. Ол өзінің творчестволық қадамын өлеңмен бастап, сол тұста «пионер ақыны» атанған. «Октябрят інілеріме» денег тырнақаллоды өлеңі «Екпінді жас» журналының 1931 жылғы 7 санында жарияланған жилы КазПИ-дің тіл-әдебиет факультетін бітірген. Оны Қазақстан Өлкелік комсомол комитеті «Пионер» газеті жауапты редакторының орынбасары етіп бекітті – 1937 жылдары Совет Армиясы қатарында әскери міндетін атқарған жилы CСCP Ғылым Академиясының Қазақ филиалы нда кіші ғылыми қызметкер болып істеген. Осы уақыттан бастап фольклор ғылымымен түбегейлі шұғылдана бастаған жылдың октябрінен бастап, 1941 жылдың июліне дейін КазПИ- дің аспирантурасында оқыды. Жетекшісі М.О. Әуезов, ғылыми консультанты академик Ю. М. Соколов болған. Мәлік Ғабдуллин генерал И. В. Панфилов бастаған даңқты 8– гвардия дивизиясы құрамында Ұлы Отан соғысына бастан-аяқ қатынасты. I автоматшылар ротасының саяси жетекшісі, 2–атқыштар батальонының комиссары, полк үгітшісі. Москва іргесіндегі қанды шайқаста қаһармандықтың асқан үлгісін көрсетіп, Совет Одағының Батыры атағын аллоды. М. Ғабдуллин қан майдана жүріп «Қызыл Жұлдыз», «1 дәрежелі Отан соғысы» ордендерімен және «Москваны қорғағаны үшін», «Германияны жеңгені үшін», «Венаны алғаны үшін» медальдарымен наградталған жылдың ноябрінен 1946 жылдың 28 мартына дейін CCСP Қорғаныс Министрлігі Жоғарғы Саяси Басқармасы үгіт-насихат бөлімінің бастығы болып істеген. М. Ғабдуллин қаһарлы күндерде творчестволық қабілетін айрықша танытты. Майдан өмірінің нағыз куәгері халық бақытын қорғаған ер-жүрек ерлердің батырлық болмысы шыншылдықпен бейнелеген көптеген әңгімелерін, очерктерін, публицистикалық мақалаларын жариялады. М. Ғабдуллин майданнан оралған соң, яғни жылдары Қазақ ССР Ғылым академиясы Тіл және әдебиет институтында алғашқыда директордың орынбасары, соңынан директоры, жылдарда ҚазПИ-дің ректоры, 1963 жылдан өмірінің соңғы күніне шейін Республика Ғылым академиясы М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтында фольклор бөлімінің меңгерушісі міндеттерін атқарған. М. Ғабдуллин 2 рет СССР Жоғарғы Советінің депутаты болып сайланған жилы Лондонда өткен демократияшыл жастардың Бүкілодақтың конгресіне қатысқан. IІІ СССР Жоғарғы Советінің парламенттік тобының құрамында Финляндияда (1953), Бельгияда (1957), Югославияда (1957) болған. Мәлік Ғабдуллин таланты жан-жақты, сан қырлы. Ол көркем проза саласында айтарлықтай еңбек сіңірді. Әскери патриоттық тақырыпқа жазылған шығармаларында Ұлы Отан соғысы жылдарында ерлігімен елге танылған. И. В. Панфилов пен В. Клочковтың, Б. Момышұлы мен Т. Тоқтаровтың, Р. Елебаев пен Б. Меңдіғазиннің, А. Мұхамедияров пен Ж. Бозжановтың батырлық тұлғасын шынайы бейнеледі. М. Ғабдуллин 1938 жылдан бастап қазақ фольклорының мәселелерін терең тексерген оқымысты жилы «Қобланды батыр» жырын ғылымдық зерттеудің проблемалары» денег тақырыпта кандидаттық диссертация қорғады. Ол «Қазақхалңының ауыз әдебиеті» денег (1958) кесек монографиясында туған халқымыздың лиро-эпосы, батырлық жырлары, ертегі- аңыздары, тұрмыс-салт өлеңдері, жұмбақтар, мақал-мәтелдер, жаңылтпаштар, импровизация өнері туралы ғылыми топшылаулар мен қорытындылар жасады. М. Ғабдуллин әдебиеттің тарихы мен сынына да араласты. Мәлік Ғабдуллин жазушы, фольклорист, әдебиет зерттеушісі, қоғам қайраткері, филология ғылымының докторы (1959), профессор (1959), СССР Педагогика ғылымдары академиясының академигі (1959), Совет Одағының Батыры (1943), Қазақ ССР-інің еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1961), Қазақ ССР Ғылым академиясының Шоқан Уәлиханов атындағы сыйлығының лауреаты (1972). Ш ы ғ а р м а л а р ы: Менің майданас достарым. ҚБМБ, 1947; Алтын жұлдыз. ҚБМБ, 1948; Майдан очерктері, ҚМКӘБ, 1959; Ел намысы ер намысы. - А., «Жазушы», 1966; Сұрапыл жылдар. – А., «Жазушы», 1972; Қазақ халқының ауыз әдебиеті. – А., «Мектеп», 1958; Ата-аналарға тәрбие туралы кеңес. – А., «Мектеп», 1966; Менің майданас достарым. – А., «Жазушы», 1985.

17 83.3(2Қ) С58 Қазақстан жазушылары: анықтамалық. – Алматы, қарашада Көкшетау облысының Зеренді ауданындағы Қойсалған ауылында дүниеге келді жилы ҚазПИ-дің тіл-әдебиет факультетін бітірген. «Пионер» газеті жауапты редакторының орынбасары, КСРО Ғылым академиясының Қазақ филиалы нда кіші ғылыми қызметкер болып істеген. 1938–1941 жж. ҚазПИ-дің аспирантурасында оқыды. Генерал И.В.Панфилов бастаған даңқты 28-гвардия дивизиясы құрамында Ұлы Отан соғысына бастап-аяқ қатысты. 1-автоматшылар ротасының саяси жетекшісі, 2-атқыштар батальонының комиссары, полк үгітшісі болған. Мәскеу іргесіндегі қанды шайқаста қаһармандықтың асқан үлгісін көрсеткен. 1944–1946 жж. КСРО Қорғаныс Министрлігі Жоғарғы Саяси Басқармасы үгіт-насихат бөлімінің бастығы болып істеген. 1946–1951 жж. Қазақ КСР Ғылым академиясы Тіл және әдебиет институтында директордың орынбасары, директоры, 1951–1963 жж. ҚазПИ-дің ректоры, 1963 жылдан өмірінің соңғы күніне дейін Қазақ КСР ҒА М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтында фольклор бөлімінің меңгерушісі міндеттерін атқарды. Екі рет КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты болып сайланған жылдан бастап қазақ фольклорының мәселелерін терең зерттеген ғалым жилы «Қобланды батыр» жырын ғылыми зерттеудің проблемалары» денег тақырыпта кандидаттық диссертация қорғады. «Қазақ халқының ауыз әдебиеті» денег (1958) монографиясында халқымыздың лиро-эпосы, батырлық жырлары, ертегі- аңыздары, тұрмыс-салт өлеңдері, жұмбақтар, мақал-мәтелдер, жаңылтпаштар, суырыпсалма өнері туралы ғылыми топшылаулар мен қорытындылар жасады. Филология ғылымының докторы (1959), профессор (1959), КСРО Педагогика ғылымдары академиясының академигі (1959), Совет Одағының Батыры (1943), Қазақ КСР-нің еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1961), Қазақ КСР Ғылым академиясының Ш.Уәлиханов атындағы сыйлығының лауреаты (1972). Қызыл Жүлдыз, 1 дәрежелі Отан соғысы ордендерімен және медальдармен марапатталған. Шы ғ армалары: Менің майданас достарым. ҚБМБ, 1947; Алтын жұлдыз. ҚБМБ, 1948; Майдан очерктері. ҚМКӘБ, 1959; Ел намысы - ер намысы. А., «Жазушы», 1966; Сұрапыл жылдар. А., «Жазушы», 1972; Қазақ халқының ауыз әдебиеті. А., «Мектеп», 1958; Ата-аналарға тәрбие туралы кеңес. А, «Мектеп», 1966; Менің майданас достарым. А., «Жазушы», 1985.

18 63.3(5Қаз)я 2 Т21 Тарихи тұлғалар. – Алматы, Мәлік Ғабдуллин ( , Көкшетау облысы, Зеренді ауданы, , Алматы) қазақ жазушысы, әдебиет зерттеуші, қоғам қайраткері, филология ғылымдарының докторы (1959), профессор (1959), КСРО Пед. ҒА-ның академигі (1959), Кеңес Одағының Батыры (1943). Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген ғылым қайраткері (1961). Кедей шаруа отбасында туған. М.Ғабдуллин 1935 жилы Қазақтың Абай атындағы мемлекеттік педагогикалық институтын бітірген ж. әскер қатарына барып, әскери борышын өтеп қайтқаннан кейін осы институттың аспирантурасында оқыды. М.Ғабдуллиннің ғылыми-творчестволық жұмысы 1938 жилы КСРО FA-ның Қазақстандағы филиалы нда кіші ғылыми қызметкерліктен басталлоды жылдары Кеңес әскерінің генерал И.Панфилов бастаған даңқты 8-гвардия дивизиясы сапында болып, Ұлы Отан соғысына қатысты. Ғабдуллиннің Ұлы Отан соғысындағы ерлік даңқы бүкіл одаққа әйгілі. Оның бұл ерлігі алғаш рет белгілі жазушы Б. Полевойдың Правдада жарияланған Эпостың тууы атты очеркінде баяндаллоды. Көптеген қазақ ақындары Ғабдуллинге арнап, өлең-жырлар шығарды. Соғыс аяқталып, армиядан қайтқаннан кейін Ғабдуллин республиканың ғылыми-педагогикалық мекемелерінде қызмет атқарды. Қаз.КСР FA-ның Тіл және әдебиет институтының директоры ( ), Қазақтың Абай атындағы мемлекеттік педагогикалық институтының ректоры ( ) болды жылдары Қаз.КСР FA-ның М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты фольклор бөлімінің меңгерушісі болды. М.Ғабдуллин ғылыми-зерттеу саласында көп еңбек етті. Қазақ халқының ауыз әдебиеті (1958, 1964) атты күрделі монографиялық еңбегінде Ғабдуллин ауыз әдебиетін зерттеудің ғылыми-методологиялық негіздерін айқындап, қазақ ауыз әдебиетіндегі батырлар жыры, лиро-эпостық дастандар, айтыс өлеңдері, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, ертегілер туралы жан-жақты терең ғылыми талдаулар жасады, олардың ғылымдық, тәлім-тәрбиелік мәнін ашып көрсетті. Бұл еңбек жоғары оқу орындарына арналған оқулық ретінде бірнеше рет қайта басылып шықты. Ол 8-сыныпқа арналған Қазақ әдебиеті оқулығын ( ) жазды. М.Ғабдуллиннің көркем шығармадағы тырнақ аллоды туындылары дивизиялық, майдандық газеттерде жарық көрді. Шығармалары жеке жинақ болып, соғыстан кейін жарияланды. Менің майданас достарым (1947), Алтын жұлдыз (1948), Майдан очерктері (1949), Сұрапыл жылдар (1971) атты кітаптарына енген әңгіме, очерктерінде М.Ғабдуллин майдан өмірін суреттеп, жауынгер тұлғасын, кеңес өкіметінің адамдарының Ұлы Отан соғысы кезіндегі қаһармандық бейнесін суреттеді. Педагог-жазушы ретінде ол жас ұрпақтың тәрбиесіне де ерекше көңіл бөлді. Ата- аналарға тәрбие туралы кеңес (1966) денег кітабында М.Ғабдуллин бесік жырынан бастап, батырлар жырына дейінгі халық поэзиясының тәрбиелік мәнін ашып, оны іс жүзінде пайдаланудың тәсілдерін көрсетеді. Сонымен бірге балаларды патриотизмге, шыншылдыққа тәрбиелеу, олардың болашаққа сенімін арттыру, жас баланы дұрыс сөйлеуге үйрету жөнінде ата-аналарға педагогтық кеңес береді. М.Ғабдуллин II-IV сайланған КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты. КСРО Жоғарғы Кеңесінің парламенттік тобының құрамында Финляндияда (1953), Бельгияда (1957), Югославияда (1957) болды. Ғабдуллин еңбекшілер депутаттарының Алматы облыстық, қалалық Кеңестерінің депутаттығына, Қазақстан КП Алматы облыстық, қалалық, Фрунзе аудандық комитеттерінің мүшелігіне бірнеше рет сайланды. Ленин ордені, Қызыл Ту, Еңбек Қызыл Ту, Қызыл Жұлдыз, Ұлы Отан соғысы ордендерімен наградталған. Қазақ халқының батырлар жыры кітабы авторларының бірі.

19 63.3(5Қаз)622 Қ17 Қазақ жауынгері Ұлы Отан соғысы майданында. Казахстанцы в Великой Отечественной войне. – Алматы, Бұл кітапта Ұлы Отан соғысы дайында Б. Момышұлының, М. Ғабдуллиннің, Н. Оңдасыновтың, Ш. Ермағамбетовтың, Т. Әшімбаевтың, Ә. Нұршайықовтың, Ж. Қизатовтың, С. Нұрмағамбетовтың, А. Қазақбаевтың, Қ. Қайсеновтың, С. Бекеновтың естеліктері мен пайымдаулары берілген. Сонымен бірге, т.ғ.д. Ж.Ү. Қыдыралинаның Атырау облыстық мемлекеттік мұрағатынан алынған құжаттары және белгілі ғалымдар Д.А. Махаттың, Т.С. Қаленованың, С.Ш. Мұхамеджанованың, А.С. Макиповтың, С. Кенжебаевтың, К. Бейсеркиннің, К.И. Искаковтың, А.Н. Қашқынбаевтың, Т.С. Садықовтың, Б. Шарахымбайдың, Т. Батырханның ғылыми- зерттеулері сонымен қатар Б.Ғ. Аяған мен Х.М. Әбжановтың жеке мұрағатынан алынған құжаттары қамтылды. Аталмыш еңбекке қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысының Жеңісіне қосқан жалпы үлесі дайында кішігірім өзекті зерттеулер мен тарихи-құжаттық материалдар жинақталып, бес жылдық соғыс тарихының ақтаңдақтарына және де соғыс жылдарындағы халықтың ауыр тұрмыс- тауқыметіне шынайы баға беріледі. Кітап Отан тарихына қызығушылық танытқандар мен жоғары оқу орындары студенттеріне оқу құралы ретінде ұсынылады.

20 83.3(5Қаз) Н36 Негимов С. Мәлік Ғабдуллин. – Алматы, Бұл кітап Кеңес Одағының Батыры, КСРО Педагогика Ғылымдары академиясының академигі, филология ғылымдарының докторы, профессор, халық әдебіетінің білгірі, жазушы, әскери мемуарист Мәлік Ғабдуллиннің ( ) ерлік өмірі мен шығармашылығына арналған. Баһадүр, білімпаз, ұстаз М. Ғабдуллиннің балалық, студенттік, аспиранттық шағы, Ұлы Отан соғысы тұсындағы таңғадайып батырлық, қаһармандық қимылдары әңгіме етіледі. Қайраткерлік, санаткерлік істері, ұлттық әдебиет тану, фольклор тану, педагогика, психология ғылымдарын дамытуға қосқан зор үлесі, ұшан-теңіз эпистолярлық мұрасы, шығармашылық өмірбаяны мейлінше мол әдеби-тарихи архив деректері және замандастарының естеліктері негізінде баяндалады. Тамаша адамдардың өнегелі өмірі кімнің де болмасын жүрегін толқытары хақ. Кітап әдебиетшілерге, жоғары және орта арнаулы оқу орындары оқытушыларына, студенттеріне, сондай-ақ көпшілік оқырманға арналған.

21 Очерктері. Очерки Первые литературные произведения Маликом Габдуллиным были созданы во время войны. Среди его сочинений есть военная лирика. Но наибольшую славу снискали его фронтовые очерки. В них М.Габдуллин описывает повседневный солдатский быт, тяготы воинской службы. Но главное, на что автор пытается обратить взоры читателей – это человеческие ценности – дружба, преданность идеалам, стойкость, мужество, честность. Предлагаем ознакомиться с шестью сборниками фронтовых очерков.

22 84(5Қаз)6 Ғ13 Ғабдуллин М. Алтын жұлдыз. – Алматы, Кеңес Одағының Батыры, көрнекті фольклортанушы, білімпаз ұстаз Мәлік Ғабдуллиннің бұл кітабына соғыстың сұрапыл күндерінде бастан кешіп, көзбен көрген отты жылдардың қаһармандары дайлы жазылған очерктері мен майдана жазылған күнделігі, сондай-ақ өзі жақсы танып білген жандарға жазған хаттары беріліп отыр. Дерегі мол, ғибраттық тағлымы да толымды батыр жазбаларының оқырман көңілін баурайтынына кәміл сенеміз. Кітап көпшілік оқырманға арналған.

23 С(Каз) Ғ13 Ғабдуллин М. Ел намысы – ер намысы. – Алматы, «Жазушы» баспасы филология ғылымының докторы, Совет Одағының Батыры Мәлік Ғабдуллиннің «Ел намысы – ер намысы» атты әңгімелер жинағын оқушы жұртшылыққа ұсынып отыр. Бұл жинаққа енген әңгімелерде Ұлы Отан соғысында фашист басқыншыларына қарсы күресте қаһармандықпен қаза тапқан батыр Төлеген Тоқтаровтың майдана көрсеткен ерлік әрекеттері жырланады. Жинақтағы әңгімелердің тілі оқуға жеңіл, тартымды.

24 С(Қаз) Ғ13 Ғабдуллин М. Майдан очертері. – Алматы, Бұл жинақ, Отан үшін, адамның бақыты үшін, жарқын келешек үшін күрестерде мезгілсіз қаза тапқан жауынгер жолдастарымның ескерткішінің басына еккен гүлім – от пен жалынның ортасында өскен гүл!

25 С(Каз) Ғ13 Ғабдуллин М. Менің майданас достарым. – Алматы, Бұл кітап Совет Одағының Батыры, белгілі ғалым, жазушы Мәлік Ғабдуллин Ұлы Отан соғысының сұрапыл жылдарында, Москва түбінде, неміс басқыншыларына қарсы асқан жанқиярлықпен күрескен қазақстандық жауынгерлердің қаһармандық ерліктері хақында жазылған әңгімелері мен очерктері енгізіліп отыр.

26 9(С)27 Г12 Габдуллин М. Будни войны. – Алма-Ата, Автор книги – Герой Советского Союза, один из бывших политруков Панфиловской дивизии Малик Габдуллин. Живо и интересно рассказывает Габдуллин о знаменитой Панфиловской дивизии, начиная со дня ее формирования, о славных боевых делах ее воинов, большинство которых были казахстанцами. В книге мы видим и горькие дни отступлений и радостное, стремительное наступление наших войск. Герои очерков – скромные советские люди, бесстрашные и стойкие, совершающие чудеса героизма. Убедительно показывает автор мужество наших бойцов, дружбу между ними, чувство товарищества, их самозабвенную любовь к Родине.

27 С(Каз) Г12 Габдуллин М. О друзьях – товарищах. – Алма-Ата, Эта книга представляет собой сборник фронтовых очерков непосредственного свидетеля и участника многих сражений, казахского советского писателя Малика Габдуллина. Автор делится с читателем своими переживаниями, позволяя почувствовать все тяготы войны, радость победы над врагом и крепость солдатской дружбы. Сколь сложным не было бы испытание, считает автор, нужно всегда оставаться настоящим человеком.

28 Зерттеулері. Исследования Науке Малик Габдуллаевич был предан до конца жизни. Лишь война заставила его на время оставить свое занятие. Как настоящий патриот он ушел на фронт. Но как настоящий ученый, по окончанию войны, он вернулся к своей работе. И, спустя 2 года после возвращения, уже защитил кандидатскую диссертацию. Страстью М.Г. Габдуллина была литература, а наивысшими ее образцами ученый считал устное народное творчество. Быть может любимый образ казахского батыра Кобланды и помог командиру М.Габдуллину на поле боя проявить истинный героизм. Ниже представлены шесть изданий разных лет, содержащие результаты научных исследований академика М.Г. Габдуллина.

29 8(С)Каз Ғ13 Ғабдуллин М., Сыдықов Т. Қазақ халқының батырлық жыры. – Алма- Ата, Қазақ халқы – біздің көп ұлтты Одағымыздың басқа халықтары тәріздес ертеден келе жатқан ескі ескерткіштерге, көне мәдениетке бай халық. Сол көне мұраның бағалы да қадірлі қазынасының бірі – халықтың ауыз әдебиеті саналса, ал оның бағы заманнан ескірмей, ұрпақтан ұрпаққа ауысып келе жатқан күрделі де мол саласының бірі – батырлар дайындағы жыр болып табылады.

30 8(С)Каз Ғ13 Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. – Алматы, (Автордан) Оқушыларға ұсынып отырған «Қазақ халқының ауыз әдебиеті» атты еңбегіміз 1958, 1964 жылдары басылып шыққан еді. Содан бергі жердь бұл кітап туралы баспасөз бетінде біраз пікірлер айтылды, «еңбектің келесі басылуында еске алынсын» денег тілектер,нақтылы ұсыныс, ақыл-кеңестер болды. Айтылған пікірлерді ескере отырып, кітаптың бұрынғы басылғандарына мүмкіндігіне қарай кейбір өзгертулер, қосындылар енгіздік. Бұл арада аллодын ала бір-екі мәселені ескерте де кетелік. Алдарыңызға ұсынып отырған кітапта советтік дәуірдегі қазақ ауыз әдебиетінің мәселелері қарастырылмады. Тақырыбы, мазмұны, көлемі, көркемдік ерекшеліктері жағынан аса мол дүние болып табылатын советтік дәуірдегі қазақ ауыз әдебиетін жеке кітап көлемінде баяндау қажет деп ойлап, қазақ ауыз әдебиетінің революцияға дейінгі түрлеріне ғана тоқтауды мақұл көрдік. Тағы бір ескерте кететініміз, біз мұнда ауыз әдебиеті үлгілерін түріне (жанрына) қарай аллодық. Ал сол аталған түрлердің қайсысы ерте, қайсысы кеш туды денег мәселе, яғни тарихи дәуірге қарай жіктеу дайы, өз аллодына зерттеуді керек ететін болғандықтан, бұл кітапта тереңінен қарастырылмады.

31 8(С)Каз Қ17 Қазақ фольклористикасы. Жал.ред. проф. М.Ғабдуллин. – Алматы, Қазақ халқының ауыз әдебиеті үлгілерін жинау, жариялау, зерттеу жұмыстары өткен ғасырда- ақ басталғанымен оның шындап қолға алынғаны Ұлы Октябрь революциясынан бергі дәуір екені мәлім. Советтік Қазақстанның елу жылдан астам уақыты ішінде бұл салада қыруар істер атқарылды. Енді ол дайында жинақтап пікір қозғаудың да орайы келіп отыр. Қолдарыңыздағы кітап осы мақсаттан туған алғашқы қадам. Қазақ фольклористикасының даму жолдарын баяндайтын шолу мақаламен ашылған бұл жинақта ауыз әдебиетінің зерттелуі оның негізгі жанрлары бойынша сөз болады да, Ұлы Отан соғысы жылдарындағы халық поэзиясының зерттелуі арнайы әңгімеленеді. Сонымен бірге қазақ фольклорын зерттеуші көрнекті ғалымдардың творчестволық портреттері берілген. Алайда, мұнымен қазақ фольклористикасының барлық мәселелері түгел қамтылмайды. Дегенмен, бұл жинақ туған елдің рухани қазынасы – халық творчествосының, әдебиеті мен мәдениетінің тарихын қастерлейтін жұртшылыққа пайдалы болмақ.

32 82.3(5Қаз)я 7 Ғ13 Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. – Алматы, М.Ғабдуллиннің «Қазақ халқының ауыз әдебиеті» атты кітабы 1958, 1964, 1974 жылдары жарық көрген еді. Жазушының содан беріде өз құндылығын жоймаған осы еңбегін ой елегінен өткізіп, ел игілігіне жаратсақ денегниетпен тағы да оқырман назарына ұсынып отырмыз. Жалпы, кітаптың бұрынғы қалпын сақтап, барынша, бүгінгі өскелең ұрпақтың талап- талғамына сай әзірлеуге тырыстық. Кітап ертедегі қазақ ауыз әдебиеті дайында ой қозғайды. Кітап жалпы орта білім беретін мектеп, гимназия, лицейлердің оқушыларына, жоғары оқу орындарына түсетін талапкерлерге, студенттерге, жалпы көпшілік оқырманға арналады.

33 8(С)Каз Ғ13 Ғабдуллин М. Ысқақов Б. Халық ауыз әдебиеті. – Алматы, Орта мектептерде қазақ әдебиеті өз аллодына пән болып оқытылумен қатар, кейбір кластарда оны факультативтік курс ретінде өткізу ісі басталлоды. Бұл курстың мақсаты – оқушылардың қазақ әдебиетін жүйелі түрде оқып, терең де сапалы білім алуына көмектесу. Осыған байланысты 8-класта жүргізілетін факультативтік курс үшін профессор Мәлік Ғабдуллин мен филология ғылымдарының кандидаты Балташ Ысқақов «Халық ауыз әдебиеті» атты оқу құралын жазып шықты. Бұл оқу құралында қазақ халқының ауыз әдебиетінің кейбір түрлері және советтік дәуірдегі халық дастандары баяндалады. Мүмкін болғанынша оларды авторлар көптеген нақтылы деректер мен жаңа материалдар негізінде қарастыру жағына көңіл бөлді.

34 83.3(5Қаз)я 4 Ғ13 Ғабдуллин М. Фольклор туралы зерттеулер. – Алматы, – (Классикалық зерттеулер: 24 т.). Оқулықта ауыз әдебиетінің жанрлары алты түрлі іргелі тарауға бөлініп қарастырылады да әрбір жанр мен жанрлық түр мазмұндық-тақырыптық тұрғыдан жан-жақты зерделенеді. Тұрмыс-салтқа байланысты туған шығармалар деп аталатын бірінші тарауда бүгінгі күні отбасылық ғұрып фольклоры мен маусымдық-салттық фольклор қатарында қарастырылатын жанрлар топтастырылып, кейбір саясат ықпалынан туындаған біржақты тұжырымдардың ұшырасатындығына қарамастан, ғалымның көптеген ой-топшылаулары бүгінгі ғылыми тұжырымдарға іргетас болды. Мақал-мәтел, Жұмбақтар дейтін екінші тарау да жанрлық ерекшелігіне қарай дұрыс топтастырылса, жалпы прозалық фольклордың ішкі тармақтарына жіктелетін ертегі, аңыздар үшінші тараудың аясында қаралған. Халқымыздың эпикалық дәстүрін танытатын батырлық, ерлік тақырыбын өзек еткен жырларды түрлі варианттарымен қоса образдар жүйесін, тілін, жан- жақты қарастыратын төртінші тарау да бүгінгі ғылыми жіктеулерден көп алшақ емес.

35 1.Бакытова, А. Первый снег Малика Габдуллина / А. Бакытова // Казахстанская правда. – – 15 ноября. – С. 13Бакытова, А. Первый снег Малика Габдуллина / А. Бакытова // Казахстанская правда. – – 15 ноября. – С Бекенов, Ж. Бауыржан мен Мәлік: немесе қан майдана шыңдалған достық / Ж. Бекенов // Егемен Қазақстан. – – 13 ақпан. – 6 б.Бекенов, Ж. Бауыржан мен Мәлік: немесе қан майдана шыңдалған достық / Ж. Бекенов // Егемен Қазақстан. – – 13 ақпан. – 6 б. 3.Бекмағамбетова, Ә. Мәлік Ғабдуллиннің сентенциясы немесе авторлық афоризмдері түралы / Ә. Бекмағамбетова, Р. Қияқова // Ұлағат. – – С. 3 – В календаре истории, в памяти миллионов / Б. Н. Полевой // Комсомольская правда. – – 22 июня ( 145). – С. 2 – 3 5.Кенжеахметова, М. «Кірбіңі кеткен көңілден...» / М. Кенжеахметова // Қазақ әдебиеті. – – 28 қараша ( 50). – 7 б.Кенжеахметова, М. «Кірбіңі кеткен көңілден...» / М. Кенжеахметова // Қазақ әдебиеті. – – 28 қараша ( 50). – 7 б. 6.Қалижанов, У. Батыр – тағдыр, ғылыми – ғұмыр / У. Қалижанов // Қазақ әдебиеті. – – 4 шілде ( 27). – 7 б.Қалижанов, У. Батыр – тағдыр, ғылыми – ғұмыр / У. Қалижанов // Қазақ әдебиеті. – – 4 шілде ( 27). – 7 б. 7.Мәлікқызы, М. Әкемнің соңында қалған жалғыз жапырағымын / М. Мәлікқызы // Жұлдыздар отбасы. – – 43 – 46 б. 8.Мырзабек, Қ. Мәлік Ғабдуллинді күшпен сөйлеткен жағдайлар болған / Қ. Мырзабеқ // Жұлдыздар отбасы. – – 40 – 43 б. Мақалар. Статьи

36 9.Негимов, С. Білімпаз. Қаһарман. Қайраткер / С. Негимов // Егемен Қазақстан. – – 12 қаңтар ( 16/20). – 5 б.Негимов, С. Білімпаз. Қаһарман. Қайраткер / С. Негимов // Егемен Қазақстан. – – 12 қаңтар ( 16/20). – 5 б. 10.Негимов, С. Малик-батыр / С. Негимов // Казахстанская правда. – – 19 июня ( 119). – С. 12Негимов, С. Малик-батыр / С. Негимов // Казахстанская правда. – – 19 июня ( 119). – С Полевой, Б. Рождение эпоса / Б. Полевой // Правда. – апр. – С Сейдеханов, К. К 60-летию со дня рождения Малика Габдуллина / К. Сейдеханов, Д. Мусинов // Вестник АН Казахской ССР. – – С Сманов, Б. Имена незабываемые / Б. Сманов // Казахстанская правда. – – 6 сентября ( 267). – С. 24 – 25Сманов, Б. Имена незабываемые / Б. Сманов // Казахстанская правда. – – 6 сентября ( 267). – С. 24 – Сманов, Б. Символ смелости и народного духа / Б. Сманов // Казахстанская правда. – – 29 августа. – С. 23; 5 сентября. – С Сманов, Б. Үлкен өмір ұшқыны / Б. Сманов // Егемен Қазақстан. – – 27 маусым. – 5 б.Сманов, Б. Үлкен өмір ұшқыны / Б. Сманов // Егемен Қазақстан. – – 27 маусым. – 5 б. 16. Молдабаев, Д. Поэт и батыр / Д. Молдабаев // Казахстанская правда. – – 14 августа (154). – С. 12.Молдабаев, Д. Поэт и батыр / Д. Молдабаев // Казахстанская правда. – – 14 августа (154). – С. 12.

37 Список литературы и электронных ресурсов к разделу «Өмірі. Жизнь»: 1. Габдуллин Малик (1915–1973 гг.) // tarih-begalinka.kz Габдуллин Малик (1915–1973 гг.) // tarih-begalinka.kz 2.Казахи: Девятитомный популярный справочник. Т.2. – Алматы, Казахстан: Национальная энциклопедия. Т.2. – Алматы, Қазақ жауынгері Ұлы Отан соғысы майданынды. Казахстанцы в Великой Отечественной войне. – Алматы, Қазақстан жазушылары: анықтамалық. – Алматы, Малик Габдуллин // warheroes.ru Малик Габдуллин // warheroes.ru 7.Мәлік Ғабдуллаұлы Ғабдуллин: Қазақстан ғалымдарының биобиблиографиясы. – Алматы, // kazneb.kzМәлік Ғабдуллаұлы Ғабдуллин: Қазақстан ғалымдарының биобиблиографиясы. – Алматы, // kazneb.kz 8. Негимов С. Мәлік Ғабдуллин. – Алматы, Полевой, Б. Рождение эпоса / Б. Полевой // Мы – советские люди: рассказы. – М.: Детская литература, – С. 110 – 128Полевой, Б. Рождение эпоса / Б. Полевой // Мы – советские люди: рассказы. – М.: Детская литература, – С. 110 – Совет Одағының қазақстандық Батырлары: 1 т. – Алматы, Советтік Қазақстан жазушылары. – Алматы, Тарихи тұлғалар. – Алматы, Турар А. Потомки Малика Габдуллина поблагодарили акмолинцев за бережную память о герое // BNews.kz Турар А. Потомки Малика Габдуллина поблагодарили акмолинцев за бережную память о герое // BNews.kz