Уалшерова Арайлым Нышанбек қ ызы Уалшерова Арайлым Нышанбекқызы О Қ О,Т Ү РКІСТАН Қ АЛАСЫ О Қ О,Т Ү РКІСТАН Қ АЛАСЫ Т Ү РКІСТАН МЕДИЦИНАЛЫ Қ КОЛЛЕДЖІ биология. - презентация

1 Уалшерова Арайлым Нышанбек қ ызы Уалшерова Арайлым Нышанбекқызы О Қ О,Т Ү РКІСТАН Қ АЛАСЫ О Қ О,Т Ү РКІСТАН Қ АЛАСЫ Т Ү РКІСТАН МЕДИЦИНАЛЫ Қ КОЛЛЕДЖІ биология п ә ніні ң м ұғ алімі биология п ә ніні ң м ұғ алімі

2

3 Саба қ ты ң ма қ саты: Студенттердің тарау бойынша алған білімдерін пысықтап, есте сақтау қабілетін арттыру. Деңгейлік тапсырмаларды таңдап, жауап беруге үйрену, білімдерін жүйелі тиянақтау үшін тест тапсырмаларын орындауға қалыптастыру Ойлау қабілеттерін дамыту, өз бетімен жұмыс жасауда сарамандық жұмыстың маңызды екенін түсіндіріп үйрету, икемділік қалыптастыру

4 Сабақтың түрі: Аралас сабақ.Білімді тиянақтау. Сабақтың әдісі: деңгейлік тапсырма, сұрақ-жауап. Көрнекілігі: интерактивтік тақта

5 Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі: а)оқушылармен селемдесу. ә)түгендеу. ІІ.Үй тапсырмасын тексеру. ІІІ..Оқушыларды бағалау ІV.Жаңа сабақты меңгерту ІV.Сабақты қорытындылау. V. Үйге тапсырма беру

6 Жасуша тірі ағзалардың тіршілік қасиетін сақтайтын құрылымдық ең кіші бөлшегі. Жасушалар санының көбебі жасушаның бөлінуінен басталады. Жасуша бөлінуінің үш жолы бар: Митоз немесе күрделі бөліну (сана немесе дене жасушалары) Амитозды немесе тікелей бөліну (қарапайымдылардың) Мейоз- күрделі (жыныс жасушаларыныі) бөліну. Жасушаның бөлінуі (Митоз) организмдердің көбею жолдары, жыныс жасушасының бөлінуі. Мейоз, ұрықтану, Онтогенез – организмнің жеке дамуы. Организмдердің көбею жолдары: Жыныссыз және жыныстық болып екіге бөлінеді Жыныссыз көбеюдің екі түрі бар нағыз жыныссыз көбею және вегативті (өсімді) көбею. Жыныстық көбеюдің жыныссыз көбеюден негізгі айырмашылығы- көбеюге екі организм қатысады Мейоз процесі үздіксіз жүретін жүйелі екі кезеңнен тұрады Бірінші кезең ÷ редукциялы Екінші кезең ÷ эквационды бөліну деп аталады. Мейоздың бірінші бөлінуінде хромосомалардың саны екі есе азаяды (редукция екі есе азаю) эквационды бөліну- жыныс жасушаларының пайда болуымен аяқталады

7 Жыныс жасушаларының дамуы Овогенез (Жұмыртқа жасушаларының дамуы.) Сперматогенез (Аталық жыныс жасушаларының пайда болуы.) + = Зигота. Аналық гамета Аталық гамета

8 Жасушаның бөлінуі Амитоз(Тікелей бөліну) Митоз(дене жасуша ларының бөлінуі) Мейоз(жыныс жасуша ларының бөлінуі) Митоз немесе дене жасушаларының бөлінуі 3 кезеңнен тұрады Интерфаза дайындық кезеңіКариокинез ядроның бөлінуі интерфаза ДНК молекуласы екі еселенеді РНК,АТФ,ақуыз молекулалары синтезделеді жасуша теріні ң саны к ө бейеді

9 ЭМБРИОГЕНЕЗ Ұ РЫ Қ - Б Ө ЛШЕКТЕНУ- БЛАСТУЛА-ГАСТРУЛА- НЕЙРУЛА ПОСТЭМБРИОГЕНЕЗ ПІШІН Ө ЗГЕРІССІЗ ПІШІН Ө ЗГЕРІСТІ ПІШІН Ө ЗГЕРІСТІ Жасушалардың көбею типтері жыныссызжынысты Гаметалар түзілмейді: Өсімді 2. Спора түзу 3. Үзбелену 4. Бүршіктену 5. Митоз 6. Ядросыз бөліну Гаметалар түзіледі: ұрықтану: қос өздігінен ұрықтану Айқас 2. партеногенез Онтогенез ОРГАНОГЕНЕЗ ЭКТОДЕРМА 1.ТЕРІ ЭПИТЕЛИЙІ 2.ЖІЙКЕ Ж Ү ЙЕСІ 3.СЕЗІМ МІШЕСІ МЕЗОДЕРМА 1.ТІРЕК- Қ ИМЫЛ Ж Ү ЙЕСІ 2. Қ АН Ж Ә НЕ Ж Ү РЕК Қ АНТАМЫР 3.НЕСЕП-ЖЫНЫС Ж Ү ЙЕСІЭКТОДЕРМА ТЕРІ БЕЗДЕРІНЕН БАС Қ А БЕЗДЕРДІ Ң БАРЛЫ Ғ Ы ТЕРІ БЕЗДЕРІНЕН БАС Қ А БЕЗДЕРДІ Ң БАРЛЫ Ғ Ы АС Қ ОРЫТУ Ж Ү ЙЕСІАС Қ ОРЫТУ Ж Ү ЙЕСІ 3.ТЫНЫС АЛУ Ж Ү ЙЕСІ

10 ҰРЫҚ ДАМУЫНЫҢ АЛҒАШҚЫ САТЫЛАРЫ Ұрықтану өте салысымен зигота дамуының алғашқы сатысы болады. Бластула - жасушалары ерекшеленіп үлгермеген көпжасушалы ұрық бластомер Гаструла- ұрық дамуының екінші сатысы Бластула Гаструла нейрула

11

12

13 Жасуша – тірі ағзалардың элементарлық құрылымдық, функционалдық бірлігі Қартаю мәселелерін зерттейтін ғылым герантология деп аталады Жасушаның бағдарламаланған тіршілігін жоюы апоптоз деп аталады Жасуша тіршілігінде плазмалемма ас қорыту жүйесін атқарады. Апоптоздың ең негізгі ферменті – нуклеотидтер деп аталады Интерфазада митоз процесіне қажетті заттар синтезделеді, бұл кезеңді тасымалдаушы кезең деп атайды. Пролиферация – ұлпалардың, мүшелердің жарақаттанған орнының жабылып жазылуы. митоз – дене жасушаларының бөлінуі мейоз – қарапайымдылардың бөлінуі интерфаза 3 кезеңнен тұрады апоптоз - жасушаның бағдарламаланған тіршілігін жоюы Ойлан ! Қай тұжырым дұрыс? Қай тұжырым дұрыс? ия немесе жоқ белгісін белгілеңіз

14 1.Көбею немесе репродукция дегеніміз- бұл: А. жасушаның негізгі қасиеттерінің бірі В. тұқым қуалау мәліметін сақтау С. әр бір дараның өзіне ұқсас ұрпақ қалдыруы Д.белгілердің жойылуы Е.өмір үшін күрес 1. Жыныстық көбею- бұл: А. Жасанды ұрықтандырылған жасушадан дамуы В. Ағзаның ұрықтанбаған жасушасынан дамуы С. Аналық ағзаның сомалық жасушаларынан жаңа даралардың жетілуі Д. Сперматозоид пен жұмыртқа жасушалары ядроларының өзара қосылуы Е. Ұрықтанған аталық жасушадан жаңа ағзаның дамуы 2.Жер бетіндегі өмір мынаның арқасында тоқтамайды: А. Тұқымқуалаушылық С. зат алмасу В. Өзгергішті Д. Көбею. Е. өсу 2. Митоз мынанша фазадан тұрады: А. 2 В. 3 С. 5 Д. 4 Е. 6 3.Бір өсімдіктің бүршігі бар бөлігін алып, екінші өсімдік денесіне ұластыру аталады: А. телу В. Бүршіктену С. Өсу Д. бөліну Е. көбею 3. Хромосомаларды анық байқауға болатын фаза: А. Профаза В. метофаза С. Анафаза Д. Интерфаза Е. телофаза 4. Бір жасушалылардың жынысты көбеюінің түрі: А. митоз, вегетативті В. митоз, мейоз С. конъюгация, копуляция Д. шизогония, вегетативті Е. копуляция, митоз 4. Жасушаның бағдарламаланған тіршілігін жоюы аталады: А. апоптоз В. Эндомитоз С. мейоз Д.митоз Е. некроз 5. Жыныссыз көбею- бұл: А. Ағзаның ұрықтанбаған жасушасынан дамуы В. Аналық ағзаның сомалық жасушаларынан жаңа даралардың жетілуі С. Жасанды ұрықтандырылған жасушадан дамуы Д. Ұрықтанған аталық жасушадан жаңа ағзаның дамуы Е. Сперматозоид пен жұмыртқа жасушалары ядроларының өзара қосылуы 5. Интерфазаның мына кезеңінде ДНҚ-ның редупликациясы және гистондардың екі еселенуі жүреді: А. Предсинтетикалық В. синтетикалық С. Постсинтетикалық Д. Профаза Е. метофаза 1-нұсқа 2-нұсқа Ойлан !

15 Митоздың жүру жолын атап, толық анықтама беріңдер.

16 А. Берілген суреттегі « Ағзалардың көбею түрінің қай типіне жатады, және оларға сипаттама бер Б.Берілген суреттегі « Ағзалардың көбею түрінің қай типіне жатады, және оларға сипаттама бер В.Берілген суреттегі « Ағзалардың көбею тұрінің қай типіне жатады, және оларға сипаттама бер Үй жұмысын сұрау Ойлан !

17 1. Ұрықтың дамуыБластула 2. Ұрықтанудан кейін зигота дамуының алғашқы сатысы Эмбриогенез 3. Ұрық дамуының екінші сатысыНейрула 4. Тірі ағзаның туу мерзімінен өлуіне дейінгі жеке дамуы Гаструла 5. Гаструладағы жасушаның сыртқы қабатыОнтогенез 6. Гаструладағы жасушаның ішкі қабатыМезодерма 7. Гаструладағы жасушаның ұрық жапырақшасыЭктодерма 8. Ұрық дамуының үшінші сатысы бұнда жүйке түтігі қалыптасады Энтодерма 9. Омыртқасыз жәндіктер қалай дамидыТүрленіп (метаморфоз) Ойлан !

18 Қорытынды. 1. Көбею – тірі организмдерге тән қасиет. 2. Жынысты көбеюге екі дара қатысады. 3.. Жыныссыз көбею түрлері: бөліну, бүршіктену, вегетативті көбею. 4. Жыныс жасушаларының қосылуын – ұрықтану деп атайды.. 5. Ұрықтанған жұмыртқа жасушасы зигота деп аталады.

19