Сабақтың тақырыбы: Ағзалардың тіршілігіндегі бөліп шығарудың маңызы Өсімдіктер мен жануарлардың бөліп шығару өнімдері. - презентация

1 Сабақтың тақырыбы: Ағзалардың тіршілігіндегі бөліп шығарудың маңызы Өсімдіктер мен жануарлардың бөліп шығару өнімдері

2 Сабақтың мақсаты: Ағзалардың тіршілігіндегі бөліп шығарудың маңызын сипаттау Өсімдіктер мен жануарлардың бөліп шығару өнімдерін сипаттау

3 Жетістік критерийлері: Оқушы оқу мақсатына жетеді, егер төмендегі жетістік критерийлерін орындаса: Ағзалардың тіршілігіндегі бөліп шығарудың маңызын білсе, Өсімдіктер мен жануарлардың бөліп шығару өнімдерін сипаттаса, Экскрецияланатын өнімдердің түзілуі мен ағзадан шығарылуын білсе, Жануарлардың мекен ету ортасына байланысты бөліп шығару өнімдерін ажырата алса,

4 Vocabulary: removal/excretion - бөліп шығару removal of waste products – бөліп шығару өнімдері kidney – бүйрек lungs – өкпе water – су skin – тері urinary system (excretory system) – зәр шығару жүйесі respiratory system – тыныс алу жүйесі aerobic respiration – аэробты тынысалу waste product – қалдықтар carbon dioxide – көмірқышқыл газы oxygen - оттегі urea – несепнәр uric acid- несеп қышқылы through the lungs when we breathe out – тыныс алғанда өкпеден шығады carbon dioxide it is a product of aerobic respiration – аэробты тыныс алудың өнімі

5 Экскреция дегеніміз не? Оның ағза үшін маңызы неде?

6 Экскреция зат алмасу процесінің соңғы өнімдерін ағзадан шығару және ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығын сақтау. экскрецияланатын соңғы өнімдер Азотты қосылыстар несепнәр (мочевина) аммиак зәр қышқылы мочевая кислота ) оттегі көмірқышқыл газы Өт пигменттері

7 Адамның қандай мүшелері организмнен зат алмасудың соңғы өнімдерін шығаруға қатысады?

8 Бүйрек Тері СО 2 Өт пигменттері Өкпе су, тұз Бауыр Мүшелер мен зат алмасудың соңғы өнімдерін байланыстырыңыз несепнәр(мочевина), зәр, несеп қышқылы, аммиак

9 Экскрецияланатын өнімдер Неден түзіледі?Қалай ағзадан шығарылады? Көмірқышқыл газы CO 2 Жасушалық тыныс алу нәтижесінде глюкозадан (Аэробты тынысалу өнімі) C 6 H 12 O 6 +O 2 CO 2 +H 2 O Өкпеден тыныс шығарғанда шығарылады Азотты қосылыстар Несепнәр, аммиак, зәр қышқылы Бауырда белок, нуклеин қышқылдары мен артық амин қышқылдарының ыдырауынан Бүйрек арқылы зәрмен Молекулалық оттегі (O 2 ) Фотосинтез нәтижесінде CO 2 +H 2 O C 6 H 12 O 6 + O 2 Лептесік (Устьице ) арқылы Өт пигменттеріБауырда гемоглобиннің ыдырауынан Фекалий (кала) арқылы Кесте 1. Экскрецияланатын өнімдердің түзілуі мен ағзадан шығарылуы (Production and removal of waste products)

10 Жануарлар/өкіліЖануарларда бөліп шығару құрылымдары Экскрецияланатын өнім Мекен ету ортасы Қарапайымдылар типі/ амебаКлетка мембранасы (плазмалемма)Аммиаксу Буынаяқтылар типі/ өрмекші, таракан Мальпигий түтігі, трахея Метанефридий Зәр қышқылыСу, құрлық Құрттар, моллюски 1Протонефридий 2Метанефридий 1Жалпақ құрттар - зәр қышқылы 2Буылтық құрттар, моллюски - зәр қышқылы Су, құрлық Балықтар классы/ сазан Бүйрек, бауыр, желбезек, тері Тұщы су сүйекті балықтары – аммиак Теңіз сүйекті балықтары – несепнәр,триметиламиноксид су Амфибия (қосмекенділер) классы/құрбақа Бүйрек, бауыр, желбезек, тері несепнәрСу/құрлық Құрлық омыртқалылары/ кесіртке, қарлығаш, адам Бүйрек, бауыр, өкпе, теріҚұстар - зәр қышқылы Сүтқоректілер – несепнәр, зәр қышқылы Құрлық Кесте 2. Жануарлардың бөліп шығару құрылымдары мен мекен ету ортасына қарай экскрецияланатын өнімдері

11 Азотты қосылыстар Химиялық формуласы Химиялық құрылымы Улылығы Аммиак Ammonia NH 3 Жоғары Несепнәр Urea (NH 2 ) 2 COОрташа Зәр қышқылы Uric acid C5H4N4O3C5H4N4O3 Төмен Кесте 3. Азотты экскреттердің химиялық құрылымы

12

13 Жалпақ (1) және буылтық (2) құрттардың бөліп шығару мүшелері 1 2

14 Бунақденелілердің (insects/насекомы) Мальпигий түтігі

15

16

17

18 Activity. Cәйкестендіріңіз. 1Таракан, Өрмекші а I Несепнәр 2Амеба b II Зәр қышқылы 3Сиыр c III Аммиак

19 Жауабы: 1- c -II 2 – а - III 3 – b - I

20 Экскрецияланатын өнімдер Неден түзіледі?Қалай ағзадан шығарылады? Көмірқышқыл газы CO 2 Азотты қосылыстар Несепнәр, аммиак, зәр қышқылы Бүйрек арқылы зәрмен Фотосинтез нәтижесінде CO 2 +H 2 O C 6 H 12 O 6 + O 2 Бауырда гемоглобиннің ыдырауынан Қалыптастырушы бағалау. Кестедегі бос тор көздерді толтырыңыз.

21 Үй жұмысы Жануарлардың бөліп шығару мүшелері презентацияны оқу. Презентацияның 13-ші және 22-ші слайдтардағы кестені дәптерге сызу. Ағзалардың тіршілігіндегі бөліп шығарудың маңызы. Өсімдіктер мен жануарлардың бөліп шығару өнімдері тақырыбына тест құрастырып, дәптерге жазу. Тест көлемі 5 сұрақ, 4 жауабымен болуы керек.

22 Сабақты келесі сөйлемдермен аяқтаңыз: Мен енді білемін Маған ұнағаны Менің түсінбей қалғаным Мен жақсы түсіндім Мен келесі сабақта білгім келеді. Рефлексия