Сабақтың мақсаты: Оқушыларға алқа тұқымдас өсімдіктер туралы мағлұмат беру,олардың ортақ белгілерімен адам өміріндегі маңызын айту. Дамытушылық: оқушылардың. - презентация

1

2 Сабақтың мақсаты: Оқушыларға алқа тұқымдас өсімдіктер туралы мағлұмат беру,олардың ортақ белгілерімен адам өміріндегі маңызын айту. Дамытушылық: оқушылардың тақырыпқа деген қызығушылықтарын арттыра отырып, ой - өрісін дамыту. Тәрбиелік: Оқушыларды табиғаттағы өсімдіктерді сүюге, оларға қамқор болуға тәрбиелеу.

3

4 Деңгейлік тапсырмалар. 1.Жабық тұқымды өсімдіктерге жалпы сипаттама? 2.Олардың қанша түрі бар және неге оны гүлді өсімдіктер деп атайды? 1.Гүлді өсімдіктер неше тұқымдасы бар және неше класқа бөлінеді ата? 2.Гүл диаграммасы дегеніміз не суретін сипаттау? 1.Жабық тұқымды өсімдіктер қандай жолмен көбиеді? 2.Жабық тұқымдылардың ашық тұқымдылардан басты айырмасы неде? 3.Жабық тұқымды өсімдіктердің табиғаттағы және шаруашылықтағы маңызы қандай?

5 Алқа тұқымдастар. Гүлі мен жемісінің құрылысындағы ерекшеліктері,тіршілік формасы.

6 Алқа тұқымдастардың түрлері Қызанақ Картоп Баклажан Қызыл бұрыштар Меңдуана

7 Алқалар тұқымдасы (Solanaceae) – қос жарнақты, бір және көп жылдық шөптесін өсімдіктер. Бұта түрінде кездеседі. өсімдіктер және қоңыржай белдеулерде кездесетін 80 – 90 туысы, 2500-дей түрі белгілі. Қазақстанда Алқалар тұқымдасының 11 туыс, 23 түрі бар. Бүтін жиекті немесе тілімденген жапырағы тік не жатаған сабағына кезек орналасады. Гүлі қос жынысты. Гүлшоғыры бұйра болады. 5 тостағанша жапырағы бірігіп, жоғарғы жағы тілімденген. 5 күлте жапырағы, бірігіп қысқа түтік түзеді. Аталығы 5, аналығы біреу. Жемісі – көп тұқымды жидек, түйнек немесе қауашақ. Алқалар тұқымдасы негізінен аса бағалы тағамдық (баклажан, қызыл бұрыш, қызанақ, картоп, т.б.), сәндік және техникалық (темекі) өсімдіктер болып саналады. Олардың құрамында бірнеше улы алкалоидтар болады, сондықтан оларды мал жемейді. Жабайы түрлерінен дәрі алынады.Гүлшоғыры жидекқауашақбаклажанбұрышқызанақкартоптемекі

8

9 Алқа тұқымдасының ортақ белгілері Алқа тұқымдастардың ғаламшарымызда 2900-ге жуық түрі бар. Бұлардың көпшілігі мәдени өсімдіктер. Алқа тұқымдастардың жабайы түрлері де көп. Ауа райы ыстық елдерде бұталы және сабақтары шырмалып өсетін де түрлері бар. Әсіресе Оңтүстік Америкада алқа тұқымдастардың жабайы өсетін түрлері көп. Қазақстанда 23 түрі кездеседі, көпшілігі қолдан өсіріледі. Бұлар - күлтелері тұтасқан, жапырақтары кезектесіп орналасатын шөптекті өсімдіктер. Гүлдері гүлшоғырда немесе жеке-дара орналасады. Гүлі кіріккен 5 тостағанша жапырақшалар, кіріккен 5 күлте жапырақшадан тұрады. Сондықтан бұл өсімдіктер кіріккенкүлтелілер деп аталады. Күлте жапырақшалардың түп жағы қысқа түтікшеге бірігіп, қоңырау тәрізді болады. Оның ортасында 5 аталық, екі жемісжапырақшалы аналық орналасады. Бұлар - жоғары жатынды өсімдіктер. Бірнеше симметрияга бөлетін сызықтар жүргізуге болатындықтан, алқа тұқымдастар дұрыс гүлді (*) өсімдіктер болып есептеледі. Гүл формуласы: *Т (5) К (5) А 5 Ж (2). Жемісі - жидек немесе қауашақ.Оңтүстік АмерикадаҚазақстандаКүлтеаналық

10 Картоп Ал алқа тұқымдас өсімдік - картоп өздеріңе таныс. Ол - тағамдық және техникалық өсімдік, мал азығы ретінде де қолданылады. Картоптың жемісі жидек екенін естеріңде ұстаңдар. Ал тамырындағы түйнектер - оның жерасты өркені. Картопты тұқымынан өсіруге болады. Ең қолайлысы - картоптың көзшесі бар түйнеккөзшесі бөліктерінен өсіру. Картоп түйнегінде крахмал мол болады.

11 Қызанақ алқа тұқымдас, қосжарнақты, шөптекті өсімдік. Ол жылу сүйетін өсімдік болғандықтан, алдымен көшетте егіледі. Қ ызана қ ты ң жемісінен алын ғ ан шырыны та ғ ам ғ а пайдаланылады. Жеміс құрамында витаминдер (С, Р, В, А, К) өте көп. Қызанақты тұздап, сүрлемелеуге де болады. Ол - біржылдық өсімдік.витаминдер

12 Жабайы түрі Үндістанда өседі, көпжылдық алқа тұқымдас шөптекті өсімдік. Қолдан өсірілетін түрі - біржылдық. Сабағының биіктігі см шамасында.Үндістанда Баклажан - жылу ж ә не ыл ғ ал с ү йетін та ғ амды қ ө сімдік. Ол Қ аза қ станны ң о ң т ү стік облыстарында ө сіріледі. Баклажан медицинада бауыр ауруын емдеуге, қ ан құ рамында ғ ы зиянды т ү зілісті ( холестеринді) азайту ү шін қ олданылады.холестеринді

13 Деңгейлік тапсырмалар Берілген тапсырмаларды орындай отырып, кестені толтырайық Тағамға Дәрі ретіндеСәндік түрлеріУлы түрлері

14 Венн диаграммасы пайдасы зияны

15 Сергіту сәті: Жұмбақтарды шешу. Аласа тал, Тамаша тал. Самсап тұр алмасы, Ол алқызыл, Ол қанқызыл, Боялғанша, алмашы! (……) Түбi толған құмалақ. (……) 1. Басым дене-денем бас Мойным қысқа бұрылмас (……..) 2. Сабағы – Қысқарған 3. Жапырағы – Ромб 4. Тамыры – Негізгі 5. Пайдасы – Тамақ, салат

16 Не білемін? Нені білдім ? Нені білгім келеді?

17 1.Алқа тұқымдастарды оқу. А) Б) С) деңгейлік тапсырмаларды орындау

18