Тақырыбы : Атмосфера құрылысымен танысып, оның маңыздылығы мен заңдылықтарын сипаттау. Түркістан 2012 ж. - презентация

1 Тақырыбы : Атмосфера құрылысымен танысып, оның маңыздылығы мен заңдылықтарын сипаттау. Түркістан 2012 ж.

2 Жоспар І Кіріспе ІІ Негізгі бөлім 2.1 Атмосфера 2.2 Атмосфераның құрамы және маңызы 2.3 Атмосфераның құрылысы мен газдық құрамы 2.4 Атмосфераның ласануы ІІІ Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер

3 Кіріспе Атмосфера (көне грекше: τμός бу, шар) ­ Жерді қоршаған газ қабықшасы. Атмосфера 78% азоттан, 21% оттегіден және болымсыз мөлшердегі басқа газдардан тұрады. Атмосфераның төменгі қабаты тропосфера деп аталады, ол 10­12 км биіктікке дейін (орта ендіктерде) созылып жатады. Одан биіктеген сайын температура төмендейді. Онан жоғары стратосферада температура тұрақты дерлік болып қалады (­40С маңында). Ал шамамен 25 км­дей биіктіктен бастап бұл қабат Күннің ультракүлгін сәулелерін жұтатындығынан температура баяу артып отырады. Жер атмосферасының жоғарғы қабаттарында күн сәулелері күшті иондану туғызады. Атмосфераның ионданған қабаты ионосфера деп аталады. Атмосфера ғарыш кеңістігінен Жерге келетін сәулелерден басым бөлігін шағылдырады немесе жұтады. Мысалы, ол Күннің рентген сәулелерін жібермей, ұстап қалады. Атмосфера бізді микрометеориттердің үздіксіз атқылауынан және ғарыш сәулелерінің – жедел қозғалатын бөлшектердің ағынының бүлдіру әрекетінен де сақтайды. Атмосфера Жердің жылу балансында маңызды роль атқарады. Көрінетін Күн сәулелері атмосфера арқылы ешбір бәсеңсімей өте алады. Оларды Жер беті жұтады, осыдан келіп ол жылынады да, инфрақызыл сәулелер шығарады. Осы күнгі көзқарастар бойынша гидросфераның және атмосфераның болуы арқасында ғана жерде тіршілік пайда болған.

4 Атмосфераның қабаттары Тропосфера атмосфера массасының 80% -тен астамына ие болады. Атмосфераның су буы түгелдей дерлік тропосферада болады. Тропосфераның жоғарғы шекарасы экваторда барынша биік 17 км ал полюстерде 8-10 км дейін төмендейді. Қоңыржай ендіктерде тропосфераның орташа биіктігі км. Тропопауза-тропосферадан стратосфераға қарай өтпелі қабат. Стратосфера тропосферадай емес ауа өте сирек су буы мүлдем жоқтың қасы. Озон біршама мол озонның ең көп консентраиясы биіктік. Экзосфера-тек шартты түрде шектелген сыртқы сфера-шашырау сферасы одан газдар планетаралық кеңістікке ұшып кете алады. Мезосфера – биіктіктен температураның айтарлықтай құлдилауымен сипаталады.

5 Ауа құрамындағы газдар

6 Атмосфера жердің ауа қабығы жер қабықтарының ішіндегі ең сыртқысы. Ол біздің планетамыздың басқа қабықтарымен үздіксіз өзара әрекеттесіп тұрады және оған үнемі космостың әсері бәріненде бұрын күннің әсері тиіп тұрады. Атмосфераның бүкіл массасының 50% жуығы оның төменгі 5км қабатында, 75% 10км қабатында 90% 16 км-лік қабатында шоғырланған км-ден жоғарыда атмосфераның тығыздығы (3000 жоғары шартты түрде атмосфераның жоғарышекарасы деп есептеледі). Планетаралық кеңістіктің тығыздығынан азақ айырма жасайды. Дегенмен оның ізі км-ден артық биіктіктен байқалады км биіктікке дейін ауа түгелдей сапырылысып жататындықтан атмосфераның құрамы бір тектес болып келеді. Бұл қабат Гомосфера, ал оның үстіндегі қабат Гетересфера деп аталады. Гетересферада атмосфераның құрамы биіктік бойынша өзгереді: км биіктікке дейін азот пен оттегі км-ден км-ге дейін атомдық оттегі, одан жоғарыда гелий мен сутегі басым соның өзінде олардың басым болатын қабатының төменгі шекарасы күн әрекеті күшіне сәйкес ауытқып отырады. Атмосфера мен жер бетінің арасында оң иондар мен теріс иондардың токтары пайда болады. Атмосфераның төменгі қабаттарындағы электр өрісі өте тұрақсы болады. Электр құрамына қарай атмосферада нитраль құрамды қабат нейтрсфера (80км биіктікке дейін) және иондалған қабат ионосфера ажыратылады. Температураның өзгеру сипатына қарай атмосфераны тропосфера, стратосфера мезосфера, термосфера, экзосфераға бөледі. Сфералар бір-бірінен өтпелі қабаттар паузалармен; тропо-, страто-, мезо-, термопаузалармен бөлінген.

7 Су буы азон және көмір қышқыл газы сияқты атмосфераның маңызды құрамдас бөлігінің мөлшері мерзім бойыншада кеңістікте кең көлемде өзгеріп отырады. Атмосфераның төменгі қабаттарында азон кездей соқ себебтердің (найзағай ойнауы, кейбір органикалық заттардың тұртығуы) әсерінен пайда болады. Неғұрлым биік қабаттарда күннің ультра күлгін радиациясы әсерінен түзіледіде оны сіңіріп алады. Азонның ең көп концентрациясы 22 мен 25 км аралығындағы биіктік. Озон қабаты

8 Атмосфераның ластануы Атмосфералык ластануға табиғаттың алапатты қүбылыстарының қосатын үлесі айтарлықтай жоғары. Мысалы, орта есеппен жанартаулардың атқылау Нәтижесінде жылына атмосфераға млн. т газ және млн. т ұсақ дисперсті Күл тасталып отырады, тек Пинатубо (Филиппин) жанартауы атқылаған кезде (1997) атмосфера ауасына 20 млн. т күкірт диоксиді шығарылды. Жанартаулар аткылағанда атмосфераға бірқатар фитопатогендік ативтілігі жоғары химиялық ластағыштар - сынап, мышьяк, қорғасын, селен түседі. Ірі орман өрттерінің салдарынан да атмосфера көп мөлшердегі шаңмен ластанады. Батыс Сібірде 1915 ж. болған орман өрті 1,5 млн. км2 ауданды қамтып, одан шыккан түтін 6 млн. км2-ге жуық аумаққа таралды. Атмосфералық ластанудың антропогендік (жасанды) көздеріне өнеркәсіптік кәсіпорындар, көлік, жылу энергетикасы, түрған үйлерді жылыту жүйелері, ауыл шаруашылығы, т. б. жатады. Тек өндірістік кәсіпорындардың ғана қоршаған ортага әсер етіп ластауын мынадай негізгі түрлсрге бөлуге болады: шикізат, материалдар, құрал-жабдыктар, отын, электр энергиясы, су, қалдықтар, онімдер, атмосферага таралатын шыгарындылар (газ, бу,ауа тозаңы), энергетикалық шығарындылар, шу, инфрадыбыс, ультрадыбыс, діріл, электромагнитті өріс, жарык, улыракүлгін, лазерлі сәулелер, иондағыш шығарындылар және т. б. Ауаны ластайтын компоненттердің химиялык қүрамы отын-энергетика ресурстарының түріне, ендірісте қолданылатын шикізатқа, оларды өңдейтін технологияға байланысты келеді.

9

10 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1. Жалпы жер тану. Неклюкова «Мектеп» 1980 ж. 2. Интернет желісі

11