ANANALAR VA URUF ODATLAR ANANALAR VA URF-ODATLAR ANANALAR VA URF-ODATLAR Ozbek oilasining asosiy oziga xos xususiyatlari mehmondostlik va yoshi kattalarga. - презентация

1 ANANALAR VA URUF ODATLAR ANANALAR VA URF-ODATLAR ANANALAR VA URF-ODATLAR Ozbek oilasining asosiy oziga xos xususiyatlari mehmondostlik va yoshi kattalarga ananaviy hurmat-ehtiromli muomala qilishdir. Ozbeklar odatda bir nechta avlodlardan iborat bolgan katta oilalar tarkibida yashaydi, shuning uchun ular koproq hovlisi bolgan katta uylarni yoqtirishadi. Maishiy hayotida mehmondostlikning bir qismi bolgan choyxorlik marosimi katta ahamiyatga ega boladi. Bunda choy damlash va uni mehmonlarga quyib berish faqat mezbonning mutlaq huquqi boladi. Tushlik yoki kechki ovqatga takliflarni doimo qabul qilish va oz vaqtida kelish qabul qilingan. Mehmonga kelayotganda ozi bilan birga mezbonning bolalari uchun suvenirlar yoki shirinliklarni olgan yaxshi. Odatda faqat erkaklar bilan qol berib sorashishadi. Ayollar hamda uzoqroq otirgan kishilar bilan ong qolini yuragiga qoyib, boshini ohista egib salomlashish lozim. Qol berib sorashish paytida ananaga kora kishining salomatligi, ishda va uydagi ishlari ahvoli togrisida soraydilar. Qishloq joylarda mehmon kelgan paytda ayollar odatda erkaklarning suhbatiga xalal bermaslik uchun ular bilan bir dasturxonga oqtirmaydilar. Ayollarning gozalligiga qoyil qolish va ularga jiddiy etibor berish qabul qilinmagan. Turar joy xonasiga kirishda poyafzal yechiladi. Mezbon korsatadigan oringa otirish kerak. Bunda ushbu joy kirishdan qanchalik uzoqda bolsa, shunchalik hurmatli boladi. Ozbek oilasining asosiy oziga xos xususiyatlari mehmondostlik va yoshi kattalarga ananaviy hurmat-ehtiromli muomala qilishdir. Ozbeklar odatda bir nechta avlodlardan iborat bolgan katta oilalar tarkibida yashaydi, shuning uchun ular koproq hovlisi bolgan katta uylarni yoqtirishadi. Maishiy hayotida mehmondostlikning bir qismi bolgan choyxorlik marosimi katta ahamiyatga ega boladi. Bunda choy damlash va uni mehmonlarga quyib berish faqat mezbonning mutlaq huquqi boladi. Tushlik yoki kechki ovqatga takliflarni doimo qabul qilish va oz vaqtida kelish qabul qilingan. Mehmonga kelayotganda ozi bilan birga mezbonning bolalari uchun suvenirlar yoki shirinliklarni olgan yaxshi. Odatda faqat erkaklar bilan qol berib sorashishadi. Ayollar hamda uzoqroq otirgan kishilar bilan ong qolini yuragiga qoyib, boshini ohista egib salomlashish lozim. Qol berib sorashish paytida ananaga kora kishining salomatligi, ishda va uydagi ishlari ahvoli togrisida soraydilar. Qishloq joylarda mehmon kelgan paytda ayollar odatda erkaklarning suhbatiga xalal bermaslik uchun ular bilan bir dasturxonga oqtirmaydilar. Ayollarning gozalligiga qoyil qolish va ularga jiddiy etibor berish qabul qilinmagan. Turar joy xonasiga kirishda poyafzal yechiladi. Mezbon korsatadigan oringa otirish kerak. Bunda ushbu joy kirishdan qanchalik uzoqda bolsa, shunchalik hurmatli boladi.

2 URF-ODATLAR Urf-odatlar Urf-odatlar Ozbek xalqining urf-odatlari asrlar boyi ozbeklar millatining tashkil etopishida ishtirok etgan barcha qabilalar va elatlarning madaniy malakalari va ananalarining uygunlashuvidagi murakkab jarayonlar oqibatida tarkib topgan. Ular ota oziga xos, yorqin va turli-tuman bolib, urugchilik patriarxal munosabatlaridan kelib chiqadi. Urf- odatlarning kopchiligi oilaviy hayotga oid bolib, bolaning tugilishi va tarbiyasi (beshik toyi, xatna qilish), nikoh (fotiha toyi, toy) bilan bogliq boladi. Kopincha ular islom urf-odatlarining sehrgarlik amaliyoti bilan bogliq bolgan undan ham qadimiyroq shakllarga uzviy kirib ketishini namoyon etadi. Islom qabul qilinganidan beri kopgina oilaviy-maishiy urf-odatlar uning tasirida ozgargan, ozbeklarning hayotiga musulmon diiy marosimlari kirib kelgan. Juma kuni bayram kuni hisoblanadi va shu kuni barcha yigiladigan masjidda umumiy namoz (duo) oqiladi. Patriarxal urf-odatlar masjid, choyxonalar, bozorda otadigan hamda faqat erkaklar ishtirok etadigan ijtimoiy hayotda hozirgacha ham yashamoqda Ozbek xalqining urf-odatlari asrlar boyi ozbeklar millatining tashkil etopishida ishtirok etgan barcha qabilalar va elatlarning madaniy malakalari va ananalarining uygunlashuvidagi murakkab jarayonlar oqibatida tarkib topgan. Ular ota oziga xos, yorqin va turli-tuman bolib, urugchilik patriarxal munosabatlaridan kelib chiqadi. Urf- odatlarning kopchiligi oilaviy hayotga oid bolib, bolaning tugilishi va tarbiyasi (beshik toyi, xatna qilish), nikoh (fotiha toyi, toy) bilan bogliq boladi. Kopincha ular islom urf-odatlarining sehrgarlik amaliyoti bilan bogliq bolgan undan ham qadimiyroq shakllarga uzviy kirib ketishini namoyon etadi. Islom qabul qilinganidan beri kopgina oilaviy-maishiy urf-odatlar uning tasirida ozgargan, ozbeklarning hayotiga musulmon diiy marosimlari kirib kelgan. Juma kuni bayram kuni hisoblanadi va shu kuni barcha yigiladigan masjidda umumiy namoz (duo) oqiladi. Patriarxal urf-odatlar masjid, choyxonalar, bozorda otadigan hamda faqat erkaklar ishtirok etadigan ijtimoiy hayotda hozirgacha ham yashamoqda

3 BESHIK TOYI Beshik toyi Beshik toyi Beshik toyi – chaqaloqni birinchi marta beshikka solish bilan bogliq bolib, nishonlanadigan marosimli bayramdir. Bu eng qakdimgi va Ozbekistronda eng keng tarqalgan marosimlardan biri. Odatda bu toy chaqaloq tugilishining 7-, 9-, 11- kuni otkaziladi. Turli viloyatlarda marosim ozicha xususiyatlarga ega boladi va oilaning boyligi darajasiga bogliq boladi: oziga toq oilalar odatda bu toyni katta kolamda otkazadi, kambagal oilalar esa uni kamtarona nishonlaydilar. Beshik va chaqaloq uchun barcha zarur andomlar chaqaloq onasining qarindoshlari tomonidan beriladi. Dasturxonga non, shirinliklar va oyinchoqlar orab beriladi. Chaqaloqning ota-onasiga, uning bobo-buvilariga sovgalar tayyorlanadi. Boy bezatilgan beshik, dasturxonlar va sovgalar transport vositasiga qoyilib, mehmonlar bilan birgalikda, karnay-surnay va nogora sadolari ostida chaqaloqning ota-onasi uyiga jonatiladi. Ananaga kora olib kelingan beshikni avval chaqaloqning bobosi ong yelkasiga qoyadi, keyin oglining og yelkasiga uzatadi, u esa beshikni chaqaloqning onasiga beradi. Otmishda mehmonlarning barcha niyatlari toza va yaxshi bolishi uchun ular yuziga oq un surar edilar. Mehmonlar mehmonxonaga yasatilgan dasturxonga taklif etiladi va mehmonlar ovqatlanib, sozandalarni tinglab, bazm qilib otirgan paytda qoshni xonada kampirlarning ishtirokida bolani yorgaklash va beshikka solish marosimi otkaziladi. Marosim oxirida mehmonlar bolani korish uchun oldiga kiradilar, unga sovgalarni beradi va beshikning ustiga parvarda yoki qand sepadilar. Shu bilan marosim tugab, mehmonlar uy-uylariga Beshik toyi – chaqaloqni birinchi marta beshikka solish bilan bogliq bolib, nishonlanadigan marosimli bayramdir. Bu eng qakdimgi va Ozbekistronda eng keng tarqalgan marosimlardan biri. Odatda bu toy chaqaloq tugilishining 7-, 9-, 11- kuni otkaziladi. Turli viloyatlarda marosim ozicha xususiyatlarga ega boladi va oilaning boyligi darajasiga bogliq boladi: oziga toq oilalar odatda bu toyni katta kolamda otkazadi, kambagal oilalar esa uni kamtarona nishonlaydilar. Beshik va chaqaloq uchun barcha zarur andomlar chaqaloq onasining qarindoshlari tomonidan beriladi. Dasturxonga non, shirinliklar va oyinchoqlar orab beriladi. Chaqaloqning ota-onasiga, uning bobo-buvilariga sovgalar tayyorlanadi. Boy bezatilgan beshik, dasturxonlar va sovgalar transport vositasiga qoyilib, mehmonlar bilan birgalikda, karnay-surnay va nogora sadolari ostida chaqaloqning ota-onasi uyiga jonatiladi. Ananaga kora olib kelingan beshikni avval chaqaloqning bobosi ong yelkasiga qoyadi, keyin oglining og yelkasiga uzatadi, u esa beshikni chaqaloqning onasiga beradi. Otmishda mehmonlarning barcha niyatlari toza va yaxshi bolishi uchun ular yuziga oq un surar edilar. Mehmonlar mehmonxonaga yasatilgan dasturxonga taklif etiladi va mehmonlar ovqatlanib, sozandalarni tinglab, bazm qilib otirgan paytda qoshni xonada kampirlarning ishtirokida bolani yorgaklash va beshikka solish marosimi otkaziladi. Marosim oxirida mehmonlar bolani korish uchun oldiga kiradilar, unga sovgalarni beradi va beshikning ustiga parvarda yoki qand sepadilar. Shu bilan marosim tugab, mehmonlar uy-uylariga

4 XATNA QILISH Xatna qilish toyi – islom tomonidan muqaddas deb ezozlangan yana bir qadimiy ozbek odatidir (sunnat toyi). Bu marosim ogil bolalar uchun 3, 5, 7, 9 yoshga kirganda, kamdan-kam hollarda yoshda otkaziladi. Sunnat toyining otkazilishi jamoatchilik tomonidan nazorat qilinadi. Ogil bolaning tugilgan paytidan boshlab uning ota-onasi asta-sekinlik bilan kerakli narsalarning hammasini sotib olib, sunnat toyiga tayyorgarlikni boshlaydilar. Kopincha oddiygina «toy» ham ataladigan marosimning otkazilishidan bir necha oy avval unga bevosita tayyorgarlik boshlanadi. Qarindoshlar va qoshnilar korpalarni tikishda, toy sovgalarini tayyorlashda yordam beradilar. Bularning hammasi kop bolali onalarga topshiriladi. Toydan avval mahallada yashovchi oqsoqollar, masjidning imomi va qarindoshlarning huzurida Quron oqiladi. Dasturxon yoziladi. Shundan keyin Qurondan suralar oqiladi va oqsoqollar ogil bolaga duo oqiydilar. Shundan song katta «toy» boshlanadi. «Toy» dan avval bolaga qoshnilar, oqsoqollar, qarindoshlarning oldida sovgalarni, zar tikilgan kiyimlarni kiydirishadi. uyushtiradilar. Ertasiga bayram davom etadi. Xatna qilish toyi – islom tomonidan muqaddas deb ezozlangan yana bir qadimiy ozbek odatidir (sunnat toyi). Bu marosim ogil bolalar uchun 3, 5, 7, 9 yoshga kirganda, kamdan-kam hollarda yoshda otkaziladi. Sunnat toyining otkazilishi jamoatchilik tomonidan nazorat qilinadi. Ogil bolaning tugilgan paytidan boshlab uning ota-onasi asta-sekinlik bilan kerakli narsalarning hammasini sotib olib, sunnat toyiga tayyorgarlikni boshlaydilar. Kopincha oddiygina «toy» ham ataladigan marosimning otkazilishidan bir necha oy avval unga bevosita tayyorgarlik boshlanadi. Qarindoshlar va qoshnilar korpalarni tikishda, toy sovgalarini tayyorlashda yordam beradilar. Bularning hammasi kop bolali onalarga topshiriladi. Toydan avval mahallada yashovchi oqsoqollar, masjidning imomi va qarindoshlarning huzurida Quron oqiladi. Dasturxon yoziladi. Shundan keyin Qurondan suralar oqiladi va oqsoqollar ogil bolaga duo oqiydilar. Shundan song katta «toy» boshlanadi. «Toy» dan avval bolaga qoshnilar, oqsoqollar, qarindoshlarning oldida sovgalarni, zar tikilgan kiyimlarni kiydirishadi. uyushtiradilar. Ertasiga bayram davom etadi.

5 Otmishda toychoqni sovga qilish rasm bolgan edi, bolani endilikda u jangchi bolganligini bildirib, unga bolani otqazar edilar. Hamma ogil bolani tabriklab, unga pul va shirinliklar sepadi, keyin bularning hammasi ichkarida, ayollarning xonalarida davom etadi. Shu kunning ozida ayollaring davrasida «taxurar» - korpalar, yostiqlarni supaga taxlash marosimi otkaziladi, buni odatda kop bolali ona bajaradi. Marosimni mol-kol dasturxon, jumladan bayram oshi tamomlaydi. Ananaga kora oshdan keyin kechqurun hovlida katta gulxan yoqiladi va odamlar gulxan atrofida oynaydilar, turli oyinlarni Otmishda toychoqni sovga qilish rasm bolgan edi, bolani endilikda u jangchi bolganligini bildirib, unga bolani otqazar edilar. Hamma ogil bolani tabriklab, unga pul va shirinliklar sepadi, keyin bularning hammasi ichkarida, ayollarning xonalarida davom etadi. Shu kunning ozida ayollaring davrasida «taxurar» - korpalar, yostiqlarni supaga taxlash marosimi otkaziladi, buni odatda kop bolali ona bajaradi. Marosimni mol-kol dasturxon, jumladan bayram oshi tamomlaydi. Ananaga kora oshdan keyin kechqurun hovlida katta gulxan yoqiladi va odamlar gulxan atrofida oynaydilar, turli oyinlarni

6 NIKOH Nikoh ota-onalarning ruxsati va duosi bilan, bir necha bosqich qilib otkaziladi. Ogil voyaga yetganda ota-onasi unga mos keladigan qizni izlay boshlaydilar. Bu jara1yonga yaqin qarindoshlari, qoshnilari, oshnalari ham kirishadi. Qizni topgandan keyin yigitning xolalari yoki ammalari qizning uyiga uni korish, ota-onalari bilan va ehtimoliy kelinning uydagi ahvoli bilan tanishish uchun biror bahona bilan kiradilar. Shundan song qoshnilari va tanishlari tanlangan qizning oilasi haqida surishtiradi. Ijobiy javob olingan holda uyga sovchilar yuboriladi. Sovchilikning asosiy marosimlaridan biri fotiha toyidir. Sovchilar fotiha qilinadigan kunni belgilaydilar. Shu kuni qizning uyida atrofdagi taniqli oqsoqolar, mahalla oqsoqoli, qizlar yigiladi. Sovchilar ozining kelish maqsadini bayon etganlaridan keyin «non sindirish» marosimi boshlanadi. Shu paytdan boshlab yoshlar bir-biri bilan boglangan, fotiha qilingan deb hisoblanadi. Nikoh ota-onalarning ruxsati va duosi bilan, bir necha bosqich qilib otkaziladi. Ogil voyaga yetganda ota-onasi unga mos keladigan qizni izlay boshlaydilar. Bu jara1yonga yaqin qarindoshlari, qoshnilari, oshnalari ham kirishadi. Qizni topgandan keyin yigitning xolalari yoki ammalari qizning uyiga uni korish, ota-onalari bilan va ehtimoliy kelinning uydagi ahvoli bilan tanishish uchun biror bahona bilan kiradilar. Shundan song qoshnilari va tanishlari tanlangan qizning oilasi haqida surishtiradi. Ijobiy javob olingan holda uyga sovchilar yuboriladi. Sovchilikning asosiy marosimlaridan biri fotiha toyidir. Sovchilar fotiha qilinadigan kunni belgilaydilar. Shu kuni qizning uyida atrofdagi taniqli oqsoqolar, mahalla oqsoqoli, qizlar yigiladi. Sovchilar ozining kelish maqsadini bayon etganlaridan keyin «non sindirish» marosimi boshlanadi. Shu paytdan boshlab yoshlar bir-biri bilan boglangan, fotiha qilingan deb hisoblanadi.

7 Fotiha toyi nikoh tuziladigan va toy otkaziladigan kunni tayinlash bilan tugaydi. Sovchilardan har biriga ichita ikkita non, shirinliklar bolgan dasturxon beriladi, shuningdek qiz tomonidan yigitga va unning ota- onalariga sovgalar berib yuboriladi. Sovchilar kuyovning uyiga qaytganidan keyin ularning qolidan sovgalar qoyilgan patnislarni olib, «sarpo korar» marosimini boshlaydilar. Dasturxon odatda kop bolali ona tomonidan ochiladi. Barcha yigilganlar kelining uyidan keltirilgan pishiriqlar, shirinliklardan bahramand boladilar. Fotiha toyidan boshlab va to toyning ozigacha yoshlarning ota-onalari qalin, sep masalalarini va toy tantanasi bilan bogliq tashkiliy masalalarni hal etadilar. Toydan bir necha kun avval qiznikida «qiz oshi» marosimi otkaziladi, unga qiz ozining yaqinlari va ortoqlarini taklif etadi Fotiha toyi nikoh tuziladigan va toy otkaziladigan kunni tayinlash bilan tugaydi. Sovchilardan har biriga ichita ikkita non, shirinliklar bolgan dasturxon beriladi, shuningdek qiz tomonidan yigitga va unning ota- onalariga sovgalar berib yuboriladi. Sovchilar kuyovning uyiga qaytganidan keyin ularning qolidan sovgalar qoyilgan patnislarni olib, «sarpo korar» marosimini boshlaydilar. Dasturxon odatda kop bolali ona tomonidan ochiladi. Barcha yigilganlar kelining uyidan keltirilgan pishiriqlar, shirinliklardan bahramand boladilar. Fotiha toyidan boshlab va to toyning ozigacha yoshlarning ota-onalari qalin, sep masalalarini va toy tantanasi bilan bogliq tashkiliy masalalarni hal etadilar. Toydan bir necha kun avval qiznikida «qiz oshi» marosimi otkaziladi, unga qiz ozining yaqinlari va ortoqlarini taklif etadi

8 NIKOH-TOYI Nikoh marosimi ananaviy tarzda ozbeklarning hayotida nihoyatda muhim ahamiyatga ega booladi va ayniqsa tantanali nishonlanadi. Umumiy xususiyatlari bola turib, u turli viloyatlarda ozgacha tusda bayram qilinadi. Nikoh marosimining asosiy payti kelinning ota-onasining uyidan kuyovning uyiga otishi paytidir. Toy kuni kuyovnikida toy oshi (palov) tayyorlanadi va kelinnikiga yuboriladi, u yerda u dasturxonga tortiladi. Xuddi shunday osh kuyovning uyida ham otkaziladi. Toy kuni masjidning imomi ikki yoshga «Xutbai nikoh» ni oqiydi, shundan song ular xudo oldida er-xotin deb elon qilinadi. Imom yoshlarga er va xotinning huquqlari va majburiyatlarini tushuntiradi. Odatda nikoh oqilganidan song yoshlar ozining fuqarolik nikohini qayd etish uchun ZAGS ga boradi Nikoh marosimi ananaviy tarzda ozbeklarning hayotida nihoyatda muhim ahamiyatga ega booladi va ayniqsa tantanali nishonlanadi. Umumiy xususiyatlari bola turib, u turli viloyatlarda ozgacha tusda bayram qilinadi. Nikoh marosimining asosiy payti kelinning ota-onasining uyidan kuyovning uyiga otishi paytidir. Toy kuni kuyovnikida toy oshi (palov) tayyorlanadi va kelinnikiga yuboriladi, u yerda u dasturxonga tortiladi. Xuddi shunday osh kuyovning uyida ham otkaziladi. Toy kuni masjidning imomi ikki yoshga «Xutbai nikoh» ni oqiydi, shundan song ular xudo oldida er-xotin deb elon qilinadi. Imom yoshlarga er va xotinning huquqlari va majburiyatlarini tushuntiradi. Odatda nikoh oqilganidan song yoshlar ozining fuqarolik nikohini qayd etish uchun ZAGS ga boradi

9 . Toy kuni kelinnikida kuyovga sarpo (toyga sovga qilingan kiyimlar va poyafzal) kiydiriladi, shundan song kuyov oz oshnalari bilan kelinning ota- onasi huzuriga salom berish uchun boradi. Kuyovning oshnalari bilan qaytganidan song kelin ham keladi. Kuyovning uyiga yuborishdan avval kelinnikida ota-ona bilan xayrlashish marosimi bolib otadi. Kelin bilan birga yaqin ortoqlari ham boradi. Ular qoshiqlarni aytadilar («Olan» va «Yor- yor» qoshiqlari). Kelinni kuyovning uyida kutib olishdan haqiqiy toy boshlanadi. Toy tugaganidan keyin kuyov kelinni ikki yosh uchun ajratilgan xonaning eshigigacha kuzatadi. Xonada kelinni «yanga» (odatda kelinga yaqin bolgan bir ayol) kutib oladi, kelin boshqa kiyim kiyadi va chimildiq (goshanga) ortida turib, kuyovni kutib olishga tayyorlanadi. Bir qancha vaqtdan keyin kuyov oshnalari bilan birga xonaga yaqin keladi va yangia bilan birga uni kelin kutib turgan gushanga oldiga boradi. Kelinning oldiga kirish uchun u kelinni yangadan ramziy sotib olishi lozim, ular savdolashadi. Shundan keyin kuyov-kelin tuni bilan birga qoladilar. Ertalab azonda «Kelin salom» marosimi boshlanadi. Marosim boshlanishiga yaqin hovlida kuyovning ota-onasi, barcha yaqin qarindoshlari, kuyovningoshnalari va yaqin qoshnilari yigiladi. Ularning hammasi navabti bilan kelinning oldiga kelib, ozining tilaklari, sovgalari va duolarini baxshida etadi. Kelin har bir kishiga beligacha egilib salom berishi lozim. Shu tariqa bayram tugab, oilaviy hayot boshlanadi.. Toy kuni kelinnikida kuyovga sarpo (toyga sovga qilingan kiyimlar va poyafzal) kiydiriladi, shundan song kuyov oz oshnalari bilan kelinning ota- onasi huzuriga salom berish uchun boradi. Kuyovning oshnalari bilan qaytganidan song kelin ham keladi. Kuyovning uyiga yuborishdan avval kelinnikida ota-ona bilan xayrlashish marosimi bolib otadi. Kelin bilan birga yaqin ortoqlari ham boradi. Ular qoshiqlarni aytadilar («Olan» va «Yor- yor» qoshiqlari). Kelinni kuyovning uyida kutib olishdan haqiqiy toy boshlanadi. Toy tugaganidan keyin kuyov kelinni ikki yosh uchun ajratilgan xonaning eshigigacha kuzatadi. Xonada kelinni «yanga» (odatda kelinga yaqin bolgan bir ayol) kutib oladi, kelin boshqa kiyim kiyadi va chimildiq (goshanga) ortida turib, kuyovni kutib olishga tayyorlanadi. Bir qancha vaqtdan keyin kuyov oshnalari bilan birga xonaga yaqin keladi va yangia bilan birga uni kelin kutib turgan gushanga oldiga boradi. Kelinning oldiga kirish uchun u kelinni yangadan ramziy sotib olishi lozim, ular savdolashadi. Shundan keyin kuyov-kelin tuni bilan birga qoladilar. Ertalab azonda «Kelin salom» marosimi boshlanadi. Marosim boshlanishiga yaqin hovlida kuyovning ota-onasi, barcha yaqin qarindoshlari, kuyovningoshnalari va yaqin qoshnilari yigiladi. Ularning hammasi navabti bilan kelinning oldiga kelib, ozining tilaklari, sovgalari va duolarini baxshida etadi. Kelin har bir kishiga beligacha egilib salom berishi lozim. Shu tariqa bayram tugab, oilaviy hayot boshlanadi.