11 сынып Ма қ саты: Электромагниттік тербелістер туралы т ү сінік беру. Міндеттері: - Электромагниттік тербелістерді ң механикалы қ тербелістерге ұқ састы. - презентация

1 11 сынып

2 Ма қ саты: Электромагниттік тербелістер туралы т ү сінік беру. Міндеттері: - Электромагниттік тербелістерді ң механикалы қ тербелістерге ұқ састы ғ ы мен ерекшелігін салыстыра отырып т ү сіндіру. - Физика п ә ніні ң ө мірдегі қ олданысыны ң адам ө міріндегі ма ң ыздылы ғ ын т ү сінуге баулу. - О қ ушыны ң логикалы қ ойлауын, еске са қ тау қ абілетін дамыту. - Білімдерін д ә ст ү рлі емес жа ғ дайда т ү сіндіре білуге ү йрету. - П ә наралы қ, п ә нішілік байланысты ажырата білу. - П ә нге деген қ ызы ғ ушылы ғ ын ояту. - Ойлау ж ә не с ө йлеу м ә дениетін қ алыптастыру. - Ұ жымшыл, ұ йымшыл, ұқ ыпты болу ғ а т ә рбиелеу.

3 Сабақтың түрі: Жаңа сабақ. Сабақтың өту түрі: Топпен жұмыс Көрнекілігі: Мультимедиялық проектор,кодоскоп,слайдтар,математикалық, пружиналы маятниктер, осциллограф, бағалау бетшесі, постер және т.б. Әдістері: рефлексия,миға шабуыл,тірек-схемамен жұмыс, Веен диаграммасы, ауызша-жазбаша есептеу,эксперимент, көрсетілім,оқулықпен жұмыс,жеке,топтық жұмыс, Б.Блум токсоманиясы. Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих,математика,биология Пәнішілік байланыс: радиотехника,магнетизм,энергия.

4 Саба қ жоспары: 1. Ұйымдастыру.Рефлексия. 2.Миға шабуыл. 3.Жаңа материалды түсіндіру. 4.Жаңа мағынаны бекіту: - қолдану - анализ - синтез 5. Үйге тапсырма беру. 6. Бағалау.

5 Рефлексия. (ба ғ дар) Шығыстың өлең жазудың дәстүрлі түрі Синквейнәдісімен шығармашылық жұмыс: 1. Зат есім : Физика 2. Екі етістік : Не істейді? 3. Үш сын есім : Қандай? сөзді сөйлем.

6 Механикалық тербеліс Гармоникалық тербеліс ( шарты, теңдеуі) Еркін Өшетін Өшпейтін Период Жиілік Амплитуда Еріксіз Резонанс Математикалық маятник Пружиналы маятник Т= 2πl/g T = 2πm/k T= 1/v T= t/n x = A cost +ϕ) v = A sin(t +ϕ) a=A 2 cos ( t+ϕ)

7 Электромагниттік ө ріс : 1. Нүктелік заряд q (Kл) – электр өрісін туғызады. 2. Қозғалыстағы заряд, яғни электр тогы I= q/t – магнит өрісін туғызады. 3. Үдеумен қозғалатын заряд потенциалдар айырымы - U кернеу туғызады. Ол көзге көрінбейтін материя түрі – электромагниттік өрістің бірден бір себебі. 4. Осы өріс электромагниттік тербеліс көзі болып табылады

8 Зарядтың, ток күшінің, кернеудің периодтты түрде өзгеруі электромагниттік тербеліс деп аталады.

9 С –сыйымдылығы бар конденсатордан L – индуктивтігі бар катушкадан тізбекті жалғанған тербелмелі жүйе – тербелмелі контур деп аталады

10 Конденсаторлар С – конденсаторды ң электрсыйымдылы ғ ы

11 -Диэлектрик астарларына аз уақытта заряд қорын жинайды. потенциалын өзгертуге энергия қорын жинайды. -Тұрақты токты өткізбейді. -Радиотехникада: тербелмелі контурда,түзеткіште. -Фотожарқылдатқышта

12 L – катушканың индуктивтігі L = 1 Гн 1мГн = 0,001 Гн 1 мк Гн = 0, Гн

13 Тербелмелі контурда магнит ө рісін ту ғ ызады, индукциялы қ ток ту ғ ызып,тербелісті ң ба ғ ытын ө згертеді. Айнымалы ток тізбегінде индуктивтік катушка кедергіні ң р ө лін ат қ арады. Бойында ток қ орын са қ тай алады. Қ олданылуы: Тербелмелі контурда Трансформаторда Реледе ж ә не т.б.

14

15 Тербелмелі контурда конденсаторды зарядтағаннан кейін конденсатордың электр энергиясының, катушканың магнит өрісінің энергиясына және кері бағытта энергия түрленуі арқылы алынған тербеліс еркін электромагниттік тербеліс деп аталады.

16 Гармоникалық тербеліс шарты: Үйкеліс жоқ немесе аз,яғни R= 0 Түрленген энергия қоры бар: W = W э + W м Тепе-теңдік жағдайға келтіруге ұмтылатын күш бар. ( U) q = q m cos ( t + ϕ ) (Kл) I = I m sin ( t+ ϕ ) (A) U =U m cos ( t + ϕ ) (B)

17 Электромагниттік тербелістерді сипаттайтын физикалы қ шамалар. Циклдік жиілік Электромагниттік тербеліс периоды Томсон формуласы

18 Сыртқы мәжбірлеуші күш – Э.Қ.К –ің периодтты әрекетінен болатын тербеліс еріксіз электромагниттік тербеліс немесе айнымалы электр тогы деп аталады. W ж = Wс

19 Резонанс. Резонанс – еріксіз тербеліс амплитудасыны ң к ү рт артып кетуі. Резонанс ж ү йені ң меншікті жиілігі мен сырт қ ы м ә жб ү рлеуші к ү шті ң жиілігі те ң ескен кезде бай қ алады. R3 I2>I I1

20 - электромагниттік тербелістерді бақылауға болады. - Кедергіні өзгерту арқылы еркін, өшетін ЭМ тербелістерді көруге болады

21 Механикалы қ ж ә не электромагниттік тербелісті сипаттайтын физикалы қ шамаларды ң баламалы ғ ы Механикалы қ тербелістер Электромагниттік тербелістер Координата Х Амплитуда A Жылдамды қ v= Х / Ү деу a = V / Масса m Серіппені ң қ ата ң ды ғ ы k К ү ш F Потенциалды қ энергиясы W p = KX 2 /2 Кинетикалы қ энергиясы W k = mv 2 /2 Электр заряды q Максимал заряд q m Ток к ү ші i = q / Ток к ү шіні ң ө згеру жылдамды ғ ы i / = q // Индуктивтік L Сыйымдылы ққ а кері шама 1/C Кернеу U Электр ө рісіні ң энергиясы W э = q 2 /2C Магнит ө рісіні ң энергиясы W м = Li 2 /2

22 Деңгейлік тапсырмалар: І –деңгей: Экспериментті есеп І топ ІІ топ 1.Математикалық маятник периодын, жиілігін анықта. 2.Математикалық маятник тербелісіндегі энергияның түрленуін түсіндір. 1. Пружиналы маятник периодын, жиілігін анықта. 2.Пружиналы маятник тербелісіндегі энергияның түрленуін түсіндір

23

24

25

26

27

28 Деңгейлік тапсырмалар: ІІ деңгей- графикті есеп. І топ ІІ топ Тербеліс периодын,жиілігін циклдік жиілігін,тербеліс амплитудасын анықта. Тербеліс теңдеуін жаз. Тербеліс периодын, жиілігін, циклдік жиілігін,тербеліс амплитудасын анықта. Тербеліс теңдеуін жаз.

29 Деңгейлік тапсырмалар: ІІ деңгей- графикті есеп. І топ ІІ топ Тербеліс периодын,жиілігін циклдік жиілігін,тербеліс амплитудасын анықта. Тербеліс теңдеуін жаз. Тербеліс периодын, жиілігін, циклдік жиілігін,тербеліс амплитудасын анықта. Тербеліс теңдеуін жаз.

30 Деңгейлік тапсырмалар. ІІІ деңгей - есеп құрап, шығар: Т, с V, Гц С, Ф L,Гн ? ? 250пФ 10мГн ? ? 2мкФ 0,1Гн 2мс ? 2,5мкФ ? ? 3кГц ? 1,3мГн

31 Деңгейлік тапсырмалар. ІІІ деңгей –сапалық есептер.(ОЖСБ) І топ - Егер математикалық маятник ұзындығын 16 есе арттырса, оның периоды қалай өзгереді? - Тербелмелі контурдың сыйымдылығын 9 есе кемітсе, оның периоды мен жиілігі қалай өзгереді?

32 Деңгейлік тапсырмалар. ІІІ деңгей –сапалық есептер. ( ОЖСБ) ІІ топ - Дененің массасын және пружина қатаңдығын 4 есе арттырса, пружиналы маятник периоды қалай өзгереді? - Тербелмелі контурда конденсатордың сыйымдылығын 4 есе кемітіп, катушка индуктивтігін 16 есе арттырса,тербеліс периоды мен жиілігі қалай өзгереді?

33 Сандар сөйлейді: 1745ж - Голландық Питер ван Мушенбурк тұңғыш конденсатор - Лейден банкасын ойлап тапты 1853 ж - У. Томсон электромагниттік тербелістің периодын есептеу формуласын ( Т= 2π/L*C ) ұсынды.

34 Қ орытынды Осы тарау бойынша айнымалы электр тогы дегеніміз: -

35

36 Синтез. Электромагниттік тербеліс Период Жиілік Амплитуда Резонанс Ө шетін Еріксіз Ө шпейтін Гармоникалы қ тербеліс Еркін q = q m coswt I = I m sin wt U = U m cos w Тербелмелі контур T=2π/L*C

37 Үйге тапсырма § 29 оқып келу

38

39 «3» ба ғ а ұ пай «4» ба ғ а ұ пай «5» ба ғ а ұ пай

40 Рефлексия. (нәтиже) - Сабақ ұнады ма? - Қай жерде қиналдың? - Қай жерді тез түсіндің?