Қожа Ахмет Йасауи кесенесі Slides.kz – Қазақша слайдтар порталы Slides.kz. - презентация

1 Қожа Ахмет Йасауи кесенесі Slides.kz – Қазақша слайдтар порталы Slides.kz

2 Ахмет Ясауи кесенесі Ахмет Ясауи кесенесі Түркістан қаласында XIV ғасырдың соңында тұрғызылған архитектуралық ғимарат. Қожа Ахмет Ясауи дүние салғаннан кейін халықтың көп жиылуымен өзіне карнап соғылған кішкене мазарға жерленеді. Кейін бұл кесене мұсылмандардың жаппай тәуеп эту орнына айналды. Түркістан қаласындағы Ахмет Ясауи ғимараты – орта ғасырлық сәулет өнерінің көрнекті ескерткіші. Ол XII ғасырда өмір сүрген бүкіл Шығысқа аты әйгілі көне түркі ақыны, софизмді уағыздаушы Ахмет Ясауидің (Яссы- дан шыққан денег мағынада) бейітінің басы на орнатылған. Оңтүстік Қазақстанда Сайрам денег жердь туған Ахмет Ясауи сол кездегі ғылым мен ағартудың орталығы ретінде белгілі болған Отырар қаласында білім аллоды да, кейіннен Бұхардағы Юсуп Хамадани басқарған сопылар қауымына кіріп, дәруіштік мектептен өтеді. Slides.kz

3 1140 жилы Юсуп Хамадани, кейіннен оның екі мүритті дүние салған соң, қауымды Ахмет Ясауи басқарады. Бірақ көп ұзамай-ақ «мәртебелі» қызметін тастап, өзінің туған өлкесіне біржола қайтып ораллоды. Софизм идеяларын уағыздап, өзі де оны берік ұстана отырып, жоқшылықта өмір сүреді. Сондықтан да, оны жергілікті халық Әзірет Сұлтан деп этап кетеді. Slides.kz

4 Ахмет Ясауидің уағыздаушы және ақын ретінде атағы кең жайылып, оның «Диуани Хикмет» («Даналық жайындағы кітап») аты діни өлеңдер жинағы көне түркі тілінде жазылғандықтан, жергілікті халыққа түсініктілігі арқасында талой мәрте қайта көшіріліп, бірнеше рет басылған... Бұл сияқты уағыздық өлеңдерінің философиялық және діни-мисттикалық мазмұны, ондағы жақсылыққа, әділеттілікке шақырған үнмен ұласады, халықтың қайырымдылық сезімін ояту, оны басқа діндегілермен жауласудан сақтандырумен қатар дін иелерінің ашкөздігін, зұлымдығын әшкерелеумен жалғасып жатады. Ахмет Ясауидің өлеңдері құнды әдеби ескерткіш, кейіннен қазақ халқыныі құрамына шенген қыпшақ, оғыз, қарлық сияқты көне түркі тайпалары зерттеудің көзі болып табылады. Slides.kz

5 Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің ерекшеліктері Қожа Ахмет Ясауи кесенесі аса үлкен порталды күмбезді құрылыс. Оның ені 46,5 м, ұзындығы 65 м. Ғимаратың хорасан зорь порталы (ені 50 метрге жуық, порталдық аркасының ұзындығы 18,2 м) және бірнеше күмбезі бар. Оның орталық залының төңірегіне түрлі мақсатқа арналған 35 бөлме салынған. Жамағатхана (мұнда қазан тұруы себепті қазандық деп аталған) күмбезінің ұшар басы на дейін есептегендегі ғимаратың биіктігі 37,5 метр. Сыртқы қабырғалардың қалындығы 1,82 м, қазандық қабырғаларының қалындығы 3 метр. Жалпы тұрқы симметриялы, жеке бөлшектері ассиметриялы болып келетін бұл зәулім ғимарат 8 түрлі бөлмелер тобынан тұрады: Қазандық; Үлкен Ақсарай; Кіші Ақсарай; Құдықхана; Кітапхана; Асхана; Көрхана; Мешіт; Slides.kz

6

7 Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің негізгі және қосалқы бөлмелері Ол порталы оңтүстік-шығысқа, ал бүйір беттері тиісінше оңтүстік-батыс пен солтүстік-шығысқа қарайтын етіп салынған. Келген адам орталық залға бас порталдың сәнді есігі арқылы кіреді. Қазандық Қазақстан мен Орта Азиядағы кірпіштен өрген күмбездердің ішіндегі ең үлкені, диаметрі 18,3 метрлік күмбезбен көмкерілген. Бұл бөлмеден өткен соң обмен өрнектелген ағаш есік арқылы Қожа Ахмет Ясауи мүрдесі жатқан бөлмеге кіруге болады. Көрхананың қос қабат күмбезін кейде Мұхаммед Ханафия порталы деп те атайды. Қазандықтан өзге бөлмелерге қарай қос қатарлы сегіз дәліз тарайды. Slides.kz

8 Орталық зал қазандық төбесі жалаң қабат күмбезбен көмкерілген төртбұрышты бөлме. Қазандық күмбезі сегіз қырлы, діңгек үстіндегі желкенге табань тірейді. Қазандық күмбезінің ішкі жағы 18,2 метрге, сырты 20,5 метрге тең. Қазандық көрхана және мешіт кабырғаларының теменгі жағы ялты бұрышты көгілдір тақтайлардан тұратын биіктігі 1,5 метрлік майолика тыстамамен қапталып, мозаикалық өрнектермен әшекейлшенген. Slides.kz

9 Қожа Ахмет Ясауи кесенесі "Мәдени мұра" тізімінде 1907 ж. Қожа Ахмет Ясауи кесенесін жөндеуге мұсылман бұқарасынан ерікті түрде жәрдем жинауға әрекет жасалды ж. Түркістанда жергілікті орыс әкімшілігінің бақылауымен кесенені жөндеуге қаражат жинайтын арнайы комитет құрылып, мұсылмандар жинаған 13 мың сомға ғимаратың төбесі мен қабырғаларының бір бөлігіне езды-көпті жөндеу жүргізілді. Қожа Ахмет Ясауи кесенесін исламның Қазақстандағы басты орталығы ретіндегі діни қызметіне тосқауыл қоюға ұмтылған кеңестік тоталитаризмнің әрекеттері діттеген жеріне жете алматы ж. қыркүйекте Қожа Ахмет Ясауи республикалық мұражайы, 1989 ж. 28 тамызда Қазақстан Үкіметінің шешімімен "Әзірет Сұлтан қорық-мұражайы "ашылды. Қожа Ахмет Ясауи кесенесі ЮНЕСКО-ның 27- сессиясында кесене дүние жүзіндегі "Мәдени мұра" тізіміне енді (Париж, 23 маусым, 2003). Slides.kz

10 Қожа Ахмет Ясауи кесенесі әртүрлі монета лорда ҚР-ның күміс монетасы "Әлемнің үздік мешіттері" Ресей Банкінің монетасы Қожа Ахмет Ясауи кесенесі және Тайқазан Slides.kz