1. Карбон қышқылдарының құрамы Молекуласында – СООН карбоксил тобы болады. O (карбонил тобы) R – (COOH) x немесе R – C ОН (гидроксил тобы) немесе CnH. - презентация

1

2 1. Карбон қышқбылдар-ның құрамы Молекуласында – СООН карбоксил ччччччтобы болады. O (карбонил ччччччтобы) R – (COOH) x немесе R – C ОН (гидроксил ччччччтобы) немесе CnH 2n+1 COOH

3 2. Карбон қышқбылдар-ның жіктелуі. 1. Көмірсутек радикалының табиғатына байланнысты жіктеу. Карбон қ ыш қ былдары Ароматты Қ анны ққ ан Қ анны қ па ғ ан СН 3 СООН сірке (этан) қышқбылы, СН 3 СН 2 СООН про пион (пропан) қышқбылы, С 17 Н 25 СООН стеарин қышқбылы СН 2 = СН – СООН пропен (акрил) қышқбылы, С 17 Н 33 СООН олеин қышқбылы СООН Бензол қышқбылы

4 Карбон қ ыш қ былдары К ө пнегіздіБірнегізді СН 3 СООН – сірке қышқбылы, СН 2 = СН – СООН акрил қышқбылы НООС – СООН қымыздық қышқбылы НООС – СН 2 – СООН янтарь қышқбылы

5

6 Қосымша функциональды топтары бар қышқбылдарда болады Мыс: СН 3 – СН – СООН ОН Сүт қышқбылы СН 2 – СООН NH 2 Аминсірке қышқбылы

7 О - O R C + R – C ОН O - + H + Т: құмырсқа қышқбылы құрбылымдық формуласы О Н – С ОН

8 Электрондық формуласы O H : C ̤ : O : H ¨

9 4. Атаулары және изомерлері СН 3 – СН – СООН 2 метилпропан қышқбылы СН 3 СН 3 СН 3 – С – СООН 2,2 диметилпропан қышқбылы СН 3

10 СН 3 СН 3 – С – СН 2 – СООН 3,3 диметилбутан қышқбылы СН 3 СН 3 – СН 2 – СН 2 – СООН май немесе бутан қышқбылы

11 O СН 3 – C С 2 Н 5 Этилацетат СН 3 – СН – СООН Изомай немесе метилпропан қышқбылы СН 3

12 5. Карбон қышқбылдар-ның табиғатта кездесуі және алу жолдары СН 3 – СН 2 – СН 2 – СН 3 [O] Алкандарды – Н 2 О 2СН 3 – СООН Алкандарды – Н 2 О 2СН 3 – СООН Спирттерді СН 3 – СН 2 ОН – Н 2 О СН 3 – СООН Спирттерді СН 3 – СН 2 ОН – Н 2 О СН 3 – СООН [O] Альдегидтерді СН 3 СНО СН 3 – СООН Альдегидтерді СН 3 СНО СН 3 – СООН О [O] Кетондарды СН 3 – С – СН 3 Н СООН + СН 3 СООН Кетондарды СН 3 – С – СН 3 Н СООН + СН 3 СООН тотықтырып аллоды Алкендерді СО, Н 2 О, Kt, P, t R – COOH Алкендерді СО, Н 2 О, Kt, P, t R – COOH

13 R – CH = CH 2 + CO + H 2 O kt R – CH 2 – CH – COOH R – OH + CO R – COOH

14 6. Физикалық қасиеттері: Н – СООН СН 3 – СООН И, сұйық, Н 2 О Ем СН 3 – СН 2 – СООН СН 3 – СН 2 – СН 2 – СООН (Н 2 О) Ае Жағымсыз иісті Қайнау температурасы спирттерге қарағанда карбон қышқбылдар-нда жоғары болады. Себебі: 2 карбон қышқбылдар-ның арасында молекулааралық сутектік байланныс түзіліп димерленді. O - … H + O R – C C – R O H + … O -

15 7. Химиялық қасиеттері Төрт түрлі реакция жүреді C * R – C диссоциация лану, тұз түзілу CH + O *R – C күрделі эфир, ацилгалогенид түзу, тотықсыздану OH реакциясы * Декарбоксилдеу реакциясы R - COOH * L – галоген карбон қышқбылының түзілуі

16

17 5. Күрделі эфир түзілуі (этерификациялау) О О СН 3 С + С 2 Н 5 ОН СН 3 – С + Н 2 О ОН С 2 Н 5 6. Декарбоксилдену О СН 3 – С NaOH + CaO CH 4 + CO 2 О – Н t

18 8. Көмірсутек радикалы бойынша реакцияға түсуі H H CL – CL + H – C – COOH CL – C – COOH + HCl H H хлорсірке қышқбылы

19 Тест сұрақтары

20 6.Сірке қышқбылының молекулалық массы. СН 3 СООН А)24 с)39 е)60 В)40 д)70 СООН 7. Мына қышқбыл о қай топқа жіктеледі. А)альдегид с)ароматы қышқбыл е)қанныққан қышқбыл В)спирт д)қаннықпаған қышқбыл 8. Карбон қышқбылының спирт термин әрекеттесуі. А)гидрогендену с)ор-нбасу реакциясы В)эфир лену реакциясы д)диссоциация лану Е)жану реакциясы 9.Алдегидтердің жалпы формуласы. А)R-COOH с)R-COH e)R-O-R 1 В)R-OH д)R-NH Молекуласында екі түрлі карбоксил ччччччтобы болатын қышқбыл. А)сірке қышқбылы с)бензой қышқбылы е)сүт қышқбылы В)фтал қышқбылы д)қымыздық қышқбылы

21 БілемінБілгім келеді 1. Молекуласында карбоксил ччччччтобы болады. 1.Халықаралық атаулары. Мыс: метан қышқбылы, этан қышқбылы 2.Сірке қышқбылы бір негізді әлсіз қышқбыл. 2. Этерификация реакциясы. 3.Сірке қышқбылы зат алмасу процесіне қатысады. 3. Декарбоксилдену реакцисы. 4.Қанныққан карбон қышқбылдары иісті, суда ерімейді. 4. Химия өнеркәсібінде сірке қышқбылының алынуы.

22 Қалданнбылуы Карбон қышқбылдар-ның құрамында R – COOH карбоксил ччччччтобы то лады. Карбон қышқбылдары әлсіз қышқбылдар, карбон қышқбылдарытуындбылары өнеркәсіппен тұрмыста кең қалданнбылады. Қалданнбылуы 1. Дәрі-дәрмектер 2. Тұздар 3. Ацетат жібегі 4. Тамақ өнеркәсібі 5. Жемістер эссенциясы 6. Лактардың еріткіші 7. ­Өсімдік зиянкестерімен күресте 8. Өсімдіктердің өсуін тездететін затрат 9. Мата бояуда 10. Кинопленкаларда

23

24 Жеміс – жидектерде қ ыш қ дбылды ң хорасан қ оры бар. Жеміс қ ыш қ былын б ұ дан 10 мы ң жил б ұ р-н медицина дамы май т ұ р ғ ан кезде адамдар жиі қ алдан ғ ан. Антибиотиктер сажал ғ ан ғ а дейін ж ұқ палы ауруларды емдеуге, ірі ң ді жараларды жук ғ а, ішек т ү йілгенде, тіпті оба індетіне қ расы қ ыш қ был пайдаланнбылады.

25

26 Буын, өт қабығы, шектердің қабынуы

27

28

29

30

31