Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты Саба қ ты ң та қ ырыбы: Химиялы қ реакцияларды ң жылдамды ғ ы ж ә не химиялы қ тепе-те ң дік. - презентация

1 Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты Саба қ ты ң та қ рыбы: Химиялы қ реакцияларды ң жылдамды ғ ы ж ә не химиялы қ тепе-те ң дік

2 Жоспар: Гомогенді ж ә не гетерогенді реакциялар; Гомогенді ж ә не гетерогенді реакциялар; Ә сер етуші массалар за ң ы; Ә сер етуші массалар за ң ы; Химиялы қ реакцияны ң жылдамды ғ ына ә сер ететін факторлар; химиялы қ реакцияны ң жылдамды ғ ын эссептеу; Химиялы қ реакцияны ң жылдамды ғ ына ә сер ететін факторлар; химиялы қ реакцияны ң жылдамды ғ ын эссептеу; Химиялы қ тепе-те ң дік; Химиялы қ тепе-те ң дік; Ле-Шателье принципі. Ле-Шателье принципі.

3 Химиялық реакциялар гомогенді және гетерогенді болып бөлінеді. Гомогенді реакция реагенттердің арасттында бүкіл көлемде жүреді, яғни реагенттердің арасттында беттік бөліну болмайды. Гомогенді реакция реагенттердің арасттында бүкіл көлемде жүреді, яғни реагенттердің арасттында беттік бөліну болмайды. НСl + NaOH HOH + NaCl (ер-ді) (ер-ді) сұйық ерітінді (ер-ді) (ер-ді) сұйық ерітінді Гетерогенді химиялы қ реакция реагентерді ң арасттында фазаларды ң беттік б ө ліну аралы ғ ттында ж ү реді. Гетерогенді химиялы қ реакция реагентерді ң арасттында фазаларды ң беттік б ө ліну аралы ғ ттында ж ү реді. Zn + НСl H 2 + ZnCl 2 қаты ер-ді газ ер-ді қаты ер-ді газ ер-ді

4 Гомогенді реакцияларды ң жылдамды ғ ы ж ү йені ң к ө лем бірлігінде ж ә не кесімді уа қ быта реакция ғ а т ү скен немэссе реакция н ә тижесінде т ү зілген затратды ң м ө лшерімен ө лшенеді.Гомогенді реакцияларды ң жылдамды ғ ы ж ү йені ң к ө лем бірлігінде ж ә не кесімді уа қ быта реакция ғ а т ү скен немэссе реакция н ә тижесінде т ү зілген затратды ң м ө лшерімен ө лшенеді. Гетерогенді реакцияны ң жылдамды ғ ы фазалар айыры ғ сссссссыны ң аудан беті бірлігінде ж ә не кесімді уа қ быта реакция ғ а т ү скен немэссе реакция н ә тижесінде т ү зілген затратды ң м ө лшерімен ө лшенеді.Гетерогенді реакцияны ң жылдамды ғ ы фазалар айыры ғ сссссссыны ң аудан беті бірлігінде ж ә не кесімді уа қ быта реакция ғ а т ү скен немэссе реакция н ә тижесінде т ү зілген затратды ң м ө лшерімен ө лшенеді.

5 1) Гомогенді реакция – б ұ л келесі ө зара ә рекеттесулер: 1) Гомогенді реакция – б ұ л келесі ө зара ә рекеттесулер: A) О 2 ж ә не Mg A) О 2 ж ә не Mg B) Н 2 ж ә не S B) Н 2 ж ә не S C) Mg ж ә не Н 2 C) Mg ж ә не Н 2 D) Fe ж ә не O 2 D) Fe ж ә не O 2 E) * H 2 ж ә не O 2 E) * H 2 ж ә не O 2 2) Қ хендай ж ү йе гетерогенді? 2) Қ хендай ж ү йе гетерогенді? A) 2HBr H 2 + Br 2 A) 2HBr H 2 + Br 2 B) * 4H 2 O + 3Fe = 4H 2 + Fe 3 O 4 B) * 4H 2 O + 3Fe = 4H 2 + Fe 3 O 4 C) N 2 O 4 2NO 2 C) N 2 O 4 2NO 2 D) 2CO + O 2 2CO 2 D) 2CO + O 2 2CO 2 E) N 2 + 3H 2 2NH 3 E) N 2 + 3H 2 2NH 3

6 3) Al 2 O 3(k) +6HCl (арт) =2ALCL 3(арт) +3H 2 O (с) +Q реакцияны ң сипаттамасы: A) қ айтымды ж ә не гетерогенді A) қ айтымды ж ә не гетерогенді B) * қ айтымсыз ж ә не гетерогенді B) * қ айтымсыз ж ә не гетерогенді C) қ айтымсыз ж ә не эндотермиялы қ C) қ айтымсыз ж ә не эндотермиялы қ D) қ айтымсыз ж ә не гомогенді D) қ айтымсыз ж ә не гомогенді E) қ айтымсыз ж ә не экзотермиялы қ E) қ айтымсыз ж ә не экзотермиялы қ 4) Қ хендай реакция қ айтымсыз? A) N 2 +H 2 - A) N 2 +H 2 - B) C0 2 +H 2 O - B) C0 2 +H 2 O - C) N 2 +O 2 - C) N 2 +O 2 - D) * O 2 +Mg - D) * O 2 +Mg - E) SO 2 +O 2 - E) SO 2 +O 2 -

7 Ә сер етуші массалар за ң ы: Т ұ ра қ ты температура да химиялы қ реакцияны ң жылдамды ғ ы ә рекеттесуші затратды ң концентрацияларсссссссыны ң к ө бейтіндісіне тура пропорцинал. аА + вВ = mM + nN типті реакция ү шін ә сер етуші массалар за ң ы былай ө рнектеледі: Ә сер етуші массалар за ң ы: Т ұ ра қ ты температура да химиялы қ реакцияны ң жылдамды ғ ы ә рекеттесуші затратды ң концентрацияларсссссссыны ң к ө бейтіндісіне тура пропорцинал. аА + вВ = mM + nN типті реакция ү шін ә сер етуші массалар за ң ы былай ө рнектеледі: немэссе

8 Гетерогенді реакция лорда қ аты фасада ғ ы затрат концентрациясы ә детей реакция барысттында ө згермейді, сонды қ тан ә сер еруші массалар за ң сссссссыны ң те ң деуіне кірмейді. Мысалы, келесі реакциялар ү шін: Мысалы, келесі реакциялар ү шін: а) N 2 (г) + 3H 2 (г) 2NH 3 (г) а) N 2 (г) + 3H 2 (г) 2NH 3 (г) = K [N 2 ] [H 2 ] 3 = K [N 2 ] [H 2 ] 3 б) CaCO 3 (k) CaO (k) + CO 2 (Г) = К, я ғ ни б ұ л жа ғ да-да белгілі бір температура да реакция жылдамды ғ ы т ұ ра қ ты. = К, я ғ ни б ұ л жа ғ да-да белгілі бір температура да реакция жылдамды ғ ы т ұ ра қ ты.

9 5) Химиялы қ реакция жылдамды ғ ы т ү сінігіне қ арама- қ айши келетін с ө зді к ө рсет A) ә рекеттесуші затрат A) ә рекеттесуші затрат B)* кері B)* кері C) тура химиялы қ реакция жылдамды ғ ы C) тура химиялы қ реакция жылдамды ғ ы D) концентрация D) концентрация E) пропорционаленен E) пропорционаленен

10 6) Т ө менде келтірілген те ң деулерді ң қ айсысы ә сер етуші массалар за ң сссссссыны ң те ң деуіне V = К · [O 2 ] с ә йкес келеді? 6) Т ө менде келтірілген те ң деулерді ң қ айсысы ә сер етуші массалар за ң сссссссыны ң те ң деуіне V = К · [O 2 ] с ә йкес келеді? A) * C + O 2 = CO 2 A) * C + O 2 = CO 2 B) N 2 + O 2 = 2NO B) N 2 + O 2 = 2NO C) 2H 2 + O 2 = 2H 2 O C) 2H 2 + O 2 = 2H 2 O D) 2SO 2 + O 2 = 2SO 3 D) 2SO 2 + O 2 = 2SO 3 E) N 2 + 3H 2 = 2NH 3 E) N 2 + 3H 2 = 2NH 3 7) Қ хендай за ң реакцияны ң жылдамды ғ ына ә рекеттесуші затратды ң концентрацияларсссссссыны ң ә серін сипаттайды? 7) Қ хендай за ң реакцияны ң жылдамды ғ ына ә рекеттесуші затратды ң концентрацияларсссссссыны ң ә серін сипаттайды? A) Вант-Гофф A) Вант-Гофф B) құ рам т ұ ра қ тылы қ B) құ рам т ұ ра қ тылы қ C) * ә сер етуші массалар C) * ә сер етуші массалар D) эсселі қ атынастар D) эсселі қ атынастар E) Авогадро E) Авогадро

11 Ә рекеттесуші затратды ң таби ғ аты, Ә рекеттесуші затратды ң таби ғ аты, ә рекеттесуші затратды ң концентрациясы, ә рекеттесуші затратды ң концентрациясы, температура, температура, қ ллысым (гайдар ү шін) қ ллысым (гайдар ү шін) катализатор. катализатор. Реакция жылдамдығына әсер ететін факторлар

12 Мысал. 2NO (г) + O 2 (г) = 2 NO 2 (г) реакцияссссссссының жылдамдығы қалай өзгереді, егерьь реакциялық ыдыстың көлемін 3 эссеге азайтатын бокса? Мысал. 2NO (г) + O 2 (г) = 2 NO 2 (г) реакцияссссссссының жылдамдығы қалай өзгереді, егерьь реакциялық ыдыстың көлемін 3 эссеге азайтатын бокса? Шешуі: Көлемі өзгергенше реакция жылдамдығы келесі теңдеумен өрнектеледі: = K [NO] 2 [O 2 ] = K [NO] 2 [O 2 ] Көлем азайғандықтан, әрекеттесуші затратдың әрқайсыссссссссының концентрациясы үш эссе ұлғайады: / = K ( 3[NO]) 2 ( 3 [O 2 ]) = 27 K [NO] 2 [O 2 ] / = K ( 3[NO]) 2 ( 3 [O 2 ]) = 27 K [NO] 2 [O 2 ] және / өрнектерін салыстыра отырып, реакция жылдамдығсссссссының 27 эссе көбейетітін байқауға болады. және / өрнектерін салыстыра отырып, реакция жылдамдығсссссссының 27 эссе көбейетітін байқауға болады.

13 16) СО 2 +С 2СО реакциясы бойынша қ хендай факторларды ң ә серімен СО-ны ң ши ғ ымын же ғ арлету ғ а болады? A) қ ллысымды же ғ арлету A) қ ллысымды же ғ арлету B) қ ллысымды т ө мендету B) қ ллысымды т ө мендету C) СО 2 концентрация сын к ө бейту C) СО 2 концентрация сын к ө бейту D) * к ө мірді ң ұ нта қ тауын же ғ арлету D) * к ө мірді ң ұ нта қ тауын же ғ арлету E) к ө мірді ң масса сын к ө бейту E) к ө мірді ң масса сын к ө бейту 17) Қ хендай реакция да жылдамды қ ә рекеттесуші затратды ң екуіні ң де концентрация ларына т ә уелді болады? 17) Қ хендай реакция да жылдамды қ ә рекеттесуші затратды ң екуіні ң де концентрация ларына т ә уелді болады? A) C + O 2 = CO 2 A) C + O 2 = CO 2 B) *2СО + O 2 = 2СО 2 B) *2СО + O 2 = 2СО 2 C) СО 2 + С = 2СО C) СО 2 + С = 2СО D) СО 2 + BaO = BaCO 3 D) СО 2 + BaO = BaCO 3 E) 2Na + O 2 = Na 2 O E) 2Na + O 2 = Na 2 O

14 Реакция жылдамдығына температура наң әсері Тәжірибе жүзінде температура әрбір 10 0 С – қа артқбхонда реакция жылдамдығы 2 – 4 эссе өсетіндігі анықталған. Бұл ереже Вант-Гофф ережесі деп аталады. Тәжірибе жүзінде температура әрбір 10 0 С – қа артқбхонда реакция жылдамдығы 2 – 4 эссе өсетіндігі анықталған. Бұл ереже Вант-Гофф ережесі деп аталады.

15 Мысал. Реакцияның жылдамдығы қалай өзгеретінің анықтаңыз: а) температура на 10°С-ден 50° С- қ а дейін же ғ арлет қ бхонда; а) температура на 10°С-ден 50° С- қ а дейін же ғ арлет қ бхонда; б) температура на 10°С-ден 0° С- қ а дейін т ө мендетсе. б) температура на 10°С-ден 0° С- қ а дейін т ө мендетсе. Реакцияны ң температурлы қ коэффициенті 3 те ң. Реакцияны ң температурлы қ коэффициенті 3 те ң.

16 Шешуі: а) эссепте берілгендерді формула ғ а қ ойамыз: Реакция жылдамды ғ ы 81 эссе ө сетіні ң к ө реміз. б) Реакция жылдамды ғ ы 3 эссе кемиді.

17 Химиялық тепе-теңдік Бірдей жа ғ да-да қ арама- қ расы екі ба ғ быта ж ү ретін реакциялар қ айтымды реакциялар деп аталады. Бірдей жа ғ да-да қ арама- қ расы екі ба ғ быта ж ү ретін реакциялар қ айтымды реакциялар деп аталады. Fe 3 O 4 + 4H 2 3Fe + 4H 2 O Fe 3 O 4 + 4H 2 3Fe + 4H 2 O Солдан о ңғ а қ рай жазыл ғ ан реакция тура, ал о ң нан сол ғ а қ рай жазыл ғ ан реакция кері реакция деп аталады.

18 Қ айтымды реакция лорда, тура ж ә не кері реакцияларды ң жылдамды қ тары те ң ескен к ү йді химиялы қ тепе-те ң дік деп атайды. Қ айтымды реакция лорда, тура ж ә не кері реакцияларды ң жылдамды қ тары те ң ескен к ү йді химиялы қ тепе-те ң дік деп атайды. Химиялы қ тепе-те ң дік кезінде ракциялар то қ тап қ алмайды, тек қ арама- қ расы реакцияларды ң жылдамды қ тары ғ она те ң эссетін процесс. Сонды қ тан оны жылжымалы немэссе динамикалы қ тепе- те ң дік деп атайды. Химиялы қ тепе-те ң дік кезінде ракциялар то қ тап қ алмайды, тек қ арама- қ расы реакцияларды ң жылдамды қ тары ғ она те ң эссетін процесс. Сонды қ тан оны жылжымалы немэссе динамикалы қ тепе- те ң дік деп атайды.

19 Тепе-теңдік мерзімі t, c V моль / л с V тура V кері

20 Реакция ғ а қ атысатын затратды ң біреуіні ң концентрация сын аз ғ она ө згартсе тепе- те ң дік б ұ зылып, реакция ғ а қ атысатын бас қ а затратды ң барлы ғ сссссссыны ң концентрация лары ө згере бастарды. Реакция ғ а қ атысатын затратды ң біреуіні ң концентрация сын аз ғ она ө згартсе тепе- те ң дік б ұ зылып, реакция ғ а қ атысатын бас қ а затратды ң барлы ғ сссссссыны ң концентрация лары ө згере бастарды. Тепе-те ң дікті ң б ұ зылуынан реакция ғ а қ атысуши затратды ң концентрацияларсссссссыны ң ө згеруін тепе- те ң дікті ң ы ғ сумы деп атайды. Тепе-те ң дікті ң б ұ зылуынан реакция ғ а қ атысуши затратды ң концентрацияларсссссссыны ң ө згеруін тепе- те ң дікті ң ы ғ сумы деп атайды.

21 Мысалы: Мысалы: А + Б В + Г 1 = K [А] [Б] 1 = K [А] [Б] 2 = K [В] [ Г ] 2 = K [В] [ Г ] [А], [Б], [В], [ Г ] – затратды ң концентрация лары; 1 – тура реакцияны ң, ал 1 – тура реакцияны ң, ал 2 – кері реакцияны ң 2 – кері реакцияны ң жылдамды қ тары. жылдамды қ тары.

22 Химиялы қ тепе-те ң дік кезінде тура ж ә не кері реакцияларды ң жылдамды қ тары те ң эссетіндіктен Химиялы қ тепе-те ң дік кезінде тура ж ә не кері реакцияларды ң жылдамды қ тары те ң эссетіндіктен 1 = 2 болады, я ғ ни 1 = 2 болады, я ғ ни K 1 [А] [Б] = K 2 [В] [ Г ] K 1 [А] [Б] = K 2 [В] [ Г ] К 1 ж ә не К 2 – т ұ ра қ ты шамалар, сонды қ тан оларды ң қ атынасы да т ұ ра қ ты шама болып табылады. Оны К ә рпімен белгілеп, тепе-те ң дік константасы деп атайды. Химиялы қ тепе-те ң дік т ұ ра қ ты жа ғ да-да ғ она қ алпттында болады.

23 Концентрация, температура ж ә не қ ллысымды ө згартсе тепе-те ң дік б ұ зылып, тура немэссе кері реакцияны ң ба ғ ытына қ рай ы ғ ысады. Концентрация, температура ж ә не қ ллысымды ө згартсе тепе-те ң дік б ұ зылып, тура немэссе кері реакцияны ң ба ғ ытына қ рай ы ғ ысады. Концентрацияны ө згарткеннен химиялы қ тепе-те ң дікті ң ы ғ ысу т ә ртібі Ле-Шателье принципіне ба ғ ынады. Концентрацияны ө згарткеннен химиялы қ тепе-те ң дікті ң ы ғ ысу т ә ртібі Ле-Шателье принципіне ба ғ ынады.

24 Ле-Шателье принципі: Ле-Шателье принципі: Химиялы қ тепе-те ң дік к ү йіне келіп т ұ р ғ ан ж ү йе жа ғ дайсссссссыны ң (концентрация, температура, қ ллысым) біреуін ө згарту, тепе- те ң дікті сол ө згартуге қ расы ә рекет ту ғ ызатын реакция ба ғ ытына қ рай ы ғ ыстырады. Химиялы қ тепе-те ң дік к ү йіне келіп т ұ р ғ ан ж ү йе жа ғ дайсссссссыны ң (концентрация, температура, қ ллысым) біреуін ө згарту, тепе- те ң дікті сол ө згартуге қ расы ә рекет ту ғ ызатын реакция ба ғ ытына қ рай ы ғ ыстырады.

25 Температура к ө терілгенде тепе- те ң дік эндотермиялы қ (жылу сі ң іре ж ү ретін) реакция ба ғ ытына қ рай, ал температура на т ө мендеткенде экзотермиялы қ (жылу ши ғ ара ж ү ретін) реакция ба ғ ытына қ рай ы ғ ысады. Температура к ө терілгенде тепе- те ң дік эндотермиялы қ (жылу сі ң іре ж ү ретін) реакция ба ғ ытына қ рай, ал температура на т ө мендеткенде экзотермиялы қ (жылу ши ғ ара ж ү ретін) реакция ба ғ ытына қ рай ы ғ ысады.

26 Қ ллысымны ң же ғ арлауы газ к ү йіндегі затрат мольдеріні ң жалпы саны азаятын ба ғ ыт қ а, я ғ ни қ ллысымды т ө мендететін ба ғ ыт қ а қ рай ы ғ сумына ә келеді. Қ ллысымны ң же ғ арлауы газ к ү йіндегі затрат мольдеріні ң жалпы саны азаятын ба ғ ыт қ а, я ғ ни қ ллысымды т ө мендететін ба ғ ыт қ а қ рай ы ғ сумына ә келеді.

27 Мысалы: Тепе-теңдік қай бағытқа қрай ығысады, егерьь тұрақты температура да газ қоспассссссссының көлемін кішірейту арқылы қллысымды жеғарлетса? Мысалы: Тепе-теңдік қай бағытқа қрай ығысады, егерьь тұрақты температура да газ қоспассссссссының көлемін кішірейту арқылы қллысымды жеғарлетса? a) CO (г) + Cl 2(г) COCl 2(г) Реакцияны ң тура ба ғ быта ж ү руі гайдарды ң жалпы моль сбхондарын азайту ғ а ә келіп со ғ ады, я ғ ни ж ү йедегі қ ллысымны ң азайуына ә келеді. Реакцияны ң тура ба ғ быта ж ү руі гайдарды ң жалпы моль сбхондарын азайту ғ а ә келіп со ғ ады, я ғ ни ж ү йедегі қ ллысымны ң азайуына ә келеді.

28 б) Н 2(г) + I 2(г) 2HI (г) б) Н 2(г) + I 2(г) 2HI (г) Реакция ж ү ргенде гайдарды ң моль сбхондары ө згермейді, демек қ ллысымны ң ө згеруіне ә келмейді. Б ұ л жа ғ да-да қ ллысымны ң ө згеруі тепе- те ң дікті ң ы ғ сумына ә келмейді. Реакция ж ү ргенде гайдарды ң моль сбхондары ө згермейді, демек қ ллысымны ң ө згеруіне ә келмейді. Б ұ л жа ғ да-да қ ллысымны ң ө згеруі тепе- те ң дікті ң ы ғ сумына ә келмейді.

29 28) Қ хендай реакция да температура на же ғ арлет қ бхонда тепе-те ң дік сол ғ а қ рай ы ғ ысады? A) 2HCl Cl 2 + H 2 – Q A) 2HCl Cl 2 + H 2 – Q B) N 2 + O 2 2NO – Q B) N 2 + O 2 2NO – Q C) * 2H 2 + O 2 2H 2 O + Q C) * 2H 2 + O 2 2H 2 O + Q D) 2SO 3 2SO 2 + O 2 - Q D) 2SO 3 2SO 2 + O 2 - Q E) I 2 + Н 2 2НI - Q E) I 2 + Н 2 2НI - Q

30 31) 2SO 2 +O 2 2SO 3 +Q реакцияны ң химиялы қ тепе- те ң дігін ы ғ ыстыру ғ а ә сер етпейді : А) * катализаторды қ олдану В) оттегі концентрация сын к ө бейту С) қ ллысымды же ғ арлету D) Температураны т ө мендету Е) температура на же ғ арлету.

31 Назарлары ң ыз ғ а рахмет!