А қ тамберді Сары ұ лы IKAZ.KZ - ашық мәліметтер порталы. - презентация

1 А қ тамберді Сары ұ ли IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали

2 O Сарыұли Ақтамберді ( ) атақты жырау, қолбасшы батыр, қоғам қайраткері. Ұли жүздің Ошақты руынан. Әкесі Сары мен шешесі Сырбикеден жалғыз туған. Жыраудың « атаман жалғыз туғанның жүрегінің бастеры сары да жалқын су полар » деуінде өз өмірінің шындығы бар. IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали

3 O Қазақ тарихындағы аласапыран кезеңде өмір сүрген Ақтанберді « дұшпаннан көрген қорлиғым, сары су балды жүрекке. Он жетіде құрсанып, қылиш ілдім білекке. Жауға қарай аттандым, жеткіз деп, құдай, тілекке » деп, өзі айтқандай, он жеті жасында ақ қолина қару алип, ел қорғауға аттанады. Жыраудың ақындық даңқымен балуандық, батырлиқ даңқы қатар шығады. Орта Азия хандықтарымен, қалмақтармен арадағы ұрыстарға қатысып алғашқы кезде жеке басының ерлігімен, соңынан қолбасшылиқ қабілетімен көзге түседі. Сақа батырлар санатына қосылған кезде атақты « Ақтабан шұбырындының » куәгері болады. IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали

4 O Осы кезде ол жоңғар басқыншыларына қарсы ұлт азаттық күресін ұйымдастырушылардың және жеңісті жорықтарға дом берушілердің бірі ретінде танылады. Жоңғар мемлекеті талқандалип, шығыстағы бұрынғы жак қолинда қалған жерлер босатылған кезде сонда қайта қоныс аударған қазақтарды ата мекеніне біржола урнықтыру жолинда Ақтанберді айтарлиқтай роль атқарады. Өзіне қараған рулады отырықшыландырмақ болип, арық, тоған қаздырады, егін ектіреді. IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали

5 O Ақтанберді шығармалары негізінен нақылдық толғаныстар түрінде болип келеді. Олар көшпелі қазақтардың ой арманымен, мақсат мүддесімен астасып жатады. Жыраудың « Түйе мойнын тұз кемер », « Күлдір күлдір кісінетіп », « Жылқыдан асқан мал бар ма ?» тәріздес әйгілі толғауларынан қазақ халқының мінез құлиқ ерекшеліктері, болмысқа өзіндік көз қарастары анық аңғарылады. IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали

6 O Мал атаулиның, оның ішінде жылқы түлігінің көшпелілер өміріндегі орыны жайында өз тұстастары арасында дәл Ақтанбердідей толғаған ақын жоқ. Ол жылқыны тіршілік көзі, жігіттің көркі деп есептейді. Әсіресе, батырдың жан серігі, жакға мінер тұлпары ретінде мадақтайды. IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали

7 Шы ғ армашыли ғ ы O Ақтамберді өз ғұмырнамасын толғауларына көркемдік қуаты зорь, келісті нақыштармен түсірген. Шығармалары зияли зергердің қолтаңбасын танытады. Әлі де қолға түспеген толғаулары ел аузында сақталуы ықтимал. Қазіргі қолда бары 300 жордан аспайды. Азғантай қазынасының өзі афоризмдерге толи. Күмбір - күмбір кісінетіп, Уа, қарт Бөгембай, Менімен ханым ойнаспа, Жауға шаптым ту бала п, Заманым менің тар балды және тағы басқа өлең - толғаулары батылдыққа, ізгілікке, патриоттық күй - сезімдерге толи. IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали

8 Зерттеулер O Жауынгерлік поэзия наң үздік үлгілері - « Күлдір - күлдір кісінетіп », « Отбасар урны отаудай » толғаулары тағы басқа өлеңдері қазақ поэзиясының алтын қорына қосылады. Әуезов « Қазақ КСР тарихының » 1- томындағы (1957) « Қазақтың ауыз әдебиеті » тарауында 18 ғасырдағы жыраулиқ поэзия на валдай келіп : « Ақтамберді жырау эпостық жанр ақыны еді. Өзінің толғауларында ол батырлардың ерлігі мен батылдығын таңдана жырлады » денег. IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали

9 O Ақтамберді толғаулары мен жырлары С. Мұқановтың Қазақтың ғасырдағы әдебиетінің тарихынан очерк тер (1942), Ертедегі әдебиет нұсқалары (1967), Алдаспан (1971), ғасырдағы қазақ поэзиясы (1982), Бес ғасыр жырлайды (1985) жинақтарына енгізілген. Жырау балаларын тірліктегі бірлікке, талап мұратқа, татулиққа үндейді. Жас ұрпақтың бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығаруы елді мақсатына жеткізерін ескертеді. Халиқты алауыз мінездерден сақтандырады. IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали

10 Назарларыңызға рахмет !!! IKAZ.KZ - ашық мәліметтер портали