ХХ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН C ӨЖ. Жоспары : 1. Қазақ зиялыларының көзқарасы жылғы ұлт - азаттық қозғалыс 3. Столпин реформасы 4. Ақпан көтерілісі. - презентация

1 ХХ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН C ӨЖ

2 Жоспары : 1. Қазақ зиялыларының көзқарасы жилғы ұлт - азатық қозғалыс 3. Столпин реформасы 4. Ақпан көтерілісі 5. Қазақ партиялары және оның мүшелері

3 ХХ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДА ҰЛТ ЗИЯЛЫЛАРДЫҢ САЯСИ-ИДЕЯЛЫҚ КӨЗҚАРАСТАРЫН «АЙҚАП» ЖУРНАЛЫ МЕН «ҚАЗАҚ» ГАЗЕТІ АЙҚЫН БІЛДІРГЕН БОЛАТЫН. «Айқап» журналы Мұхамеджан Сералиннің редакторлығымен жилдары шығып жүрді. «Айқап» журналы небары 4 жил ғұмір кешіп, 88 нөмірі жарық көрді. Осыған қарамастан Алаштың тарихында өшпес із қаллодырды. Ахмет Байтұрсынұлының қазақ тілі бойынша тұңғыш зерттеулерін осы «Айқап» журналында жариялаған. «Айқап» журналы отырықшы өмір салтын қалыптастыру, аграрлық мәселеге зорь мән берді. Алайда қазақтың тұңғыш мәдени-ағартушы журналы болған «Айқапты» отаршыл әкімшілік күштеп жарты денег директор бар.

4 «ҚАЗАҚ» ГАЗЕТІ жилдары «Қазақ» газеті либерал- демократиялық бағыттағы ұлт зиялыларының көзқарасын білдірді. Газет редакциясында ұлт азатық қозғалыс көсемдері Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынов, М.Дулатов және басқалары қызмет етті. «Қазақ» денег атаумен қазақ газетін шығаруға ресми рұқсат Ахмет Байтұрсынұлына 1905 жилғы желтоқсанның 9-ы берілген. Ал апталық «Қазақ» газетінің алғашқы саны 1913 жилғы ақпанның 2- сінде жарық көрді де, 1915 жилдан аптасына екі рет шығатын баллоды. Алғаш жарық көрген күнінен бастап «Қазақ» газеті қазақ даласының қоғамдық-саяси және мәдени өміріне бес жилдан ұзақ жападан-жалғыз қызмет етті.

5 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ 1916 ЖЫЛДЫҢ ҰЛТ- АЗАТТЫҚ ҚОЗҒАЛЫС

6 КӨТЕРІЛІСТІҢ ШЫҒУ СЕБЕБІ Көтерілістің басталуына патшаның 1916 ж. 25 маусымда армияның қара жұмысына Түркістан және Дала өлкесінен 19-дан 43-жасқа дейінгі ер- азаматтарын шақыру жөніндегі жарлығы түрткі баллоды.25 маусымдаТүркістан Көтерілістің аса ірі ошақтары Жетісу, Торғай баллоды.Жетісу Торғай Жетісу облысында қарулы қарсыластық шілде-тамыз айларында жаппай қарқын аллоды. Шілденің 17 Жетісу мен Түркістан өлкесінде әскери жағдай жарияланды. Патша үкіметі мұнда ірі әскери күштерді жібере баста ты. Шілденің 17Жетісуәскери ҚыркүйекҚыркүйек, қазан айының басында жетісулық көтерілісшілер шегініп, Шығыс Түркістанға өтіп кетуге мәжбүр баллодықазан Шығыс Түркістанға

7 Қазақтардың туры туралы куәлігінің жоғын пайдаланып болыстық басқармалар мен ауыл старшындары жестарының асқандығына қарамастан кедей жігіттері майданға жұмысқа алынатын «қара тізімге қосты», ал феодал дар балаларының жасын өз бетінше үлкейтіп, немесе кішірейтіп көрсетіп, әскерге жібермеудің амалин жасап бақты. Мәселен, 60 жестағы кедей шалдары 30 жеста болып, 25 – 30 жестағы бай балаларды 50 жестағы болып жазылды. Түркістан өлкесінде 347 адам атылды, 168 адам жер аударылды. Сотсыз атылғандарда есеп болмады.Жетісуда көтеріліс жасаған ауылдардың 238 мыңнан астам халқы Қытайға ауып кетуге мәжбүр баллоды.

8 СТОЛЫПИН РЕФОРМАСЫНЫҢ БАС КЕЗІНДЕ «САНКТ- ПЕТЕРБУРГСКИЕ ВЕДОМОСТИ» ГАЗЕТІ:«ЕГЕР МЕМЛЕКЕТ МҮДДЕСІ ҚЫРҒЫЗДАРДЫ ҚҰРБАН ЕТУДІ ТАЛАП ЕТСЕ, БҰҒАН ҚАРСЫ ШЫҒУДЫҢ КЕРЕГІ ЖОҚ» -ДЕП ЖАЗҒАН БОЛАТЫН.

9 1913 ЖЫЛДЫҢ ӨЗІНДЕ «ҚАЗАҚ ҰЛТЫНЫҢ ӨМІР СҮРУІНІҢ ӨЗІ ПРОБЛЕМАҒА АЙНАЛДЫ»-ДЕП ЖАЗҒАН ҚАЗАҚ ЗИЯЛЫСЫ: АХМЕТ БАЙТҰРСЫНОВ

10 Е ЛБЕГІ – ӘКІМ; ЖАСАҚШЫ-СОТ АЛҚАСЫ; ҚАЗЫНАШЫ-ҚАЗЫНА БИЛЕУШІ; САРДАРБЕК-ҚОЛБАСШЫ; 1916 жилғы ұлттық билік құрылымы

11 1917 ЖЫЛҒЫ АҚПАН РЕВОЛЮЦИЯСЫ

12 «РЕСЕЙ ХАЛЫҚТАРЫ ҮШІН ТУЫСҚАНДЫҚ, ТЕҢДІК ЖӘНЕ БОСТАНДЫҚ КҮНІ ТУДЫ. ҚҰРЫЛТАЙ ЖИНАЛЫСЫ САЙЛАУЫНА ӘЗІРЛЕНУ КЕРЕК. БІРЛІК ПЕН ӘДІЛДІК ЖОЛЫНДА КҮРЕСІҢДЕР!» БӨКЕЙХАНОВ ӘЛИХАН НҰРМҰХАМЕДҰЛЫ

13 АҚПАН ТӨҢКЕРІСІ 1917 жилғы 27 ақпанда (12 наурыз) Ресей империясында патша үкіметін құлатып, елде буржуазиялық-демократиялық республика орнатқан төңкеріс жилғы 12 наурыз Ресей империясындабуржуазиялықдемократиялық республикатөңкеріс Ақпан төңкерісінің жеңісі саяси жүйенің жоғарғы статусы республикалық құрылысқа көшуге жағдай туғызумен қатар отаршыл жүйенің күш-қуатын әлсіретуге де мүмкіндік берді.саяси жүйенің

14 1917 жилы 27 ақпанда Ресейде Ақпан революциясы жеңіске жетті.Монархия құлатылып, патша тақтан тайдырылды. Ақпан революциясының ұлт саясатындағы ұстанымы: бостандықты, теңдікті қолдайтынын мәлімдеу. Ақпан революциясынан кейін бүкіл елдегі сияқты, Қазақстанда да қос өкімет оранды. Қос өкімет - жұмысшылар мен шаруалардың кеңесі және буржуазиялық Уақытша өкімет құрылды.

15 1. Революция ( төңкеріс ) - белгілі бір топ адамдардың мемлекеттік билікті басып алуы немесе ескі биліктің орнына жаңа биліктің келуін атаймыз. 2. Монархия - мемлекетті басқару жүйесінің бір түрі, мұнда билік бір адамның қолында болып, атаман балаға мұра ретінде беріліп отрады. Оның абсолюттік (шексіз билік) және конституциялық ( шектеулі билік) түрлері бар. 3. Социализм – латыньь тілінен аударғанда « ортақ, тең » денег мағынаны береді

16 4. Партия 5. Алаш 6. Автономия 7. Унитарлы мемлекет 8. Большевик 9. Оппозиция 10. Зиялылар - ( лат. бөлік, топ) идеялары мен көзденег мақсатарының ортақтығы негізінде біріккен адамдар ччтобы. – қазақ денег ұғымды білдіреді. – бір мемлекет ішінде өзін-өзі басқаруға құқық берілген саяси-ұлтық құрылым. – жері біртұтас мемлекетті атаймыз. – В.И.Лениннің саяси ойын, қозғалысын жақтаушылардың көпшілік дауысқа ие болуынан шыққан, кейінірек партия атауына ие болған ағым. - қарсы әрекет, қарсы саясат, қарсы көзқарас жүргізу. – латыньь. түсінетін, каналы, ойлаушы, яғни ой еңбегімен, мәдениетті дамыту және таратумен кәсіби түрде айналысатын адамдардың қоғамдық ччтобы.

17 Партияның аты МерзіміПартия басшысы ГазеттеріШыққан қаласы 1.«Алаш»1905,1917Ә.Бөкеханов«Қазақ»Орынбор 2.«Кадет»1917Либерал- демократа «Еркін сөз» Семей 3.«Үш жүз» Көлбай Тоғысов «Үш жүз»Омбы 4.«Шура- ислами» М.Абдураши дханов «Шура- ислами» Ташкент

18 Қазақ халқының ХХ ғасырдың басындағы ұлт-азатық қозғалыс жетекшілерінің бірі, ақын, түркітанушы ғалым, аудармашы, педагог-ағартушы, лингвист, қазақ әдебиетінің негізін қалаушылардың бірі, «Маса», «Қырық мысал» шығармаларының авторы, «Қазақ» газетінің редакторы болған, 1913 жилы «Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналлоды» деп айтқан А.Байтұрсынов

19 1. Алаш қозғалысының қайраткері,көрнекті қазақ ақыны, жазушы, педагог, қоғам қайраткері, 1910 жилы жарияланған қазақ әдебиетіндегі тұңғыш роман «Бақытсыз Жамаллодың» авторы, «Оян қазақ!» аты өлеңдері үшін 1,5 жил түрмеде отырған М.Дулатов

20 Аса көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері, ғалым, аудармашы, Санкт-Петербургтегі арман техникалық институтының экономика факультетін бітірген, алгебра оқулығының авторы, « Тағы соғыс» мақаласының авторы Ә.Б ө кейханов

21 Аса көрнекті саяси, қоғам және мемлекет қайраткері, публицист, журналист, демократ, Петербург университетінің заң факультетін үздік бітірген, Түркістан автономиясының төрағасы болған, 1941 жилы Берлинде жұмбақ жағдайда қайтыс болған М ұ стаффа Шо қ ай

22 ХХ ғасырдың басындағы қазақ ұлт- азатық қозғалыс жетекшілерінің бірі, Алаш қайраткері, тұңғыш кәсіби-техникалық маман-инженер, тарихшы-ғалым Қоқан қаласында өткен төртінші Төтенше мұсылман сьезінде Түркістан Уақытша үкіметінің төрағасы, кейінен ішкі істер министрі болып сайланған М.Тынышбаев

23

24