Несиелер: жіктелуі, тағайындалуы, қолдану аясы.. Жоспар ҚР қаржы-несие жүйесі Қаржы несие жүйесі құрылымы Қаржы несие жүйесі аясы Қаржы несие жүйесіндегі. - презентация

1 Несиелер: жіктелуі, тағайындалуы, қолдану аясы.

2 Жоспар ҚР қаржы-несие жүйесі Қаржы несие жүйесі құрылымы Қаржы несие жүйесі аясы Қаржы несие жүйесіндегі органдар Несие Жіктелуі Түрлері Ссудалық пайыз

3 Қаржы жүйесі деп, мемлекеттің ақшалай қорларын қалыптастыру, бөлу және пандалануды ұйымдастыру барысында панда болатын және әрқайсысы белгілі бір қаржылық құқықтық институттардың материалдық көрінісі (қорлары) болып табылатын қаржылық - экономикалық институттардың жиынтығын айтамыз. Қаржы жүйесі деп, мемлекеттің ақшалай қорларын қалыптастыру, бөлу және пандалануды ұйымдастыру барысында панда болатын және әрқайсысы белгілі бір қаржылық құқықтық институттардың материалдық көрінісі (қорлары) болып табылатын қаржылық - экономикалық институттардың жиынтығын айтамыз.

4 Мемлекеттің қаржы жүйесінің негізгі функциялары: реттеу функциясы; реттеу функциясы; жоспарлау функциясы; жоспарлау функциясы; үйымдастыру функциясы; үйымдастыру функциясы; ынталандыру функциясы; ынталандыру функциясы; бақылау функциясы. бақылау функциясы.

5 Мемлекеттің қаржы жүйесінің аясы: мемлекеттік қаржылар (бюджеттік жүйе, бюджеттен тыс мақсатты қорлар); мемлекеттік қаржылар (бюджеттік жүйе, бюджеттен тыс мақсатты қорлар); мемлекеттік сақтандыру қорларының қаржылары; мемлекеттік сақтандыру қорларының қаржылары; мемлекеттік банктердің қаржылары; мемлекеттік банктердің қаржылары; мемлекеттік үйымдар мен мемлекеттік мекемелердің қаржылар; мемлекеттік үйымдар мен мемлекеттік мекемелердің қаржылар; корпоративті қаржылар (жеке қаржылар); корпоративті қаржылар (жеке қаржылар); коммерциялық және коммерциялық емс үйымдар мен кәсіпорындардың қаржылары; коммерциялық және коммерциялық емс үйымдар мен кәсіпорындардың қаржылары; сақтандыру үйымдарының қаржылары; сақтандыру үйымдарының қаржылары; банктердің қаржылары; банктердің қаржылары; мемлекеттік емс арнайы қорлардың қаржылары; мемлекеттік емс арнайы қорлардың қаржылары; түрғылықты халықтың қаржылары (үй шаруашылықтарының ақша қатынастары). түрғылықты халықтың қаржылары (үй шаруашылықтарының ақша қатынастары).

6 Қаржылық қызметті уәкілетті (орталық) және жергілікті мемлекеттік басқару органдарының жүйесі атқарады. Қаржылық қызметті уәкілетті (орталық) және жергілікті мемлекеттік басқару органдарының жүйесі атқарады. Қазіргі таңда, Қазақстан Республикасында қаржылық қызметті жүзеге асыратын уәкілетті органдардың жүйесі: Қазіргі таңда, Қазақстан Республикасында қаржылық қызметті жүзеге асыратын уәкілетті органдардың жүйесі:

7 1. мемлекеттің өкілді органдары; 1. мемлекеттің өкілді органдары; а. Қазақстан Республикасының Парламенті - заң шығарушы функцияны жүзеге асыушы жоғарғы өкілді орган; б. сәйкес әкімшілік аумақтық бірліктердің маслихат тары жергілікті өкілді органдар; 2. Мемлекеттің атқарушы органдары: 2. Мемлекеттің атқарушы органдары: а. жалпы құзыретті орталық атқарушы орган - Қазақстан Республикасының Үкіметі; б. орталық салалық жене функционалдық органдар - ҚР министрліктері жене ведомство лары; в. жалпы құзыретті жергілікті атқарушы органдар әкімдер;

8 3. Мемлекеттің мамандандырылған қаржылық органдары: 3. Мемлекеттің мамандандырылған қаржылық органдары: а. Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі; б. Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Қазынашылық комитеті; в. Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Салық комитеті; г. Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің қаржылық бақылау комитеті; д. Қазақстан Республикасының Үлттық Банкі; е. Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігінің Кедендік бақылау комитеті; ж. Қазақстан Республикасының Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі және т.б.

9 Несие бұл пайыз төлеу және қайтару шартында уақытша пандалануға (қарызға) берілетін ссудалық капитал қозғалысы.

10 Зерттеу зеты сияқты, несие құрылымы бір-бірімен өзара байланысты элементтерден тұрады Зерттеу зеты сияқты, несие құрылымы бір-бірімен өзара байланысты элементтерден тұрады Субъектісіне: Субъектісіне: Қарыз беруші қарызды беретін несиелік қатынастың бір жағы. Қарыз беруші бұл уақытша пандалануға қарыз беруші субъектілер болып табылады. Қарыз берушілерге: банктер, банктік емс мекемелер, мемлекет, шарушылық субъектілері және халық жатады. Қарыз беруші қарызды беретін несиелік қатынастың бір жағы. Қарыз беруші бұл уақытша пандалануға қарыз беруші субъектілер болып табылады. Қарыз берушілерге: банктер, банктік емс мекемелер, мемлекет, шарушылық субъектілері және халық жатады. Қарыз алушты бұл несиені алушты және оны қайтаруға міндетті, несиелік қатынастың екінші жағы,қарыз алушты бұл қосымша қаражатқа денег сұранысы бар тұлға. Қарыз алушты бұл несиені алушты және оны қайтаруға міндетті, несиелік қатынастың екінші жағы,қарыз алушты бұл қосымша қаражатқа денег сұранысы бар тұлға. несиенің құрылымының объекті де жатады. Беру объектісі - бұл құнның ерекше бірлігі, яғни қарызға берілген құнды білдіреді. несиенің құрылымының объекті де жатады. Беру объектісі - бұл құнның ерекше бірлігі, яғни қарызға берілген құнды білдіреді.

11 Несие экономикалық категория ретінде төмендегідей қызметтерді атқарады: қайта бөлу; айналыс шығындарын үнемдеу; айналыстағы нақты ақшалардың орнын уақытша алмастыру; капиталдың шоғырлануын жеделдету; ғылыми-техникалық прогресті жеделдету.

12 Несиенің екі нисаны бар: тауэрлы және ақшалай. Мұндағы тауэр түрінде берілетін несиені коммерциялық, ал ақша түріндегі несиені банктік деп атайды. Несиенің екі нисаны бар: тауэрлы және ақшалай. Мұндағы тауэр түрінде берілетін несиені коммерциялық, ал ақша түріндегі несиені банктік деп атайды. Қалған несиенің түрлері осы екі нисанының тәжірибеде қолдануынан туады. Қалған несиенің түрлері осы екі нисанының тәжірибеде қолдануынан туады.

13 Коммерциялық несие бұл қарыз берушінің қарыз алуштыға қарызға берген тауэрын білдіреді Коммерциялық несие бұл қарыз берушінің қарыз алуштыға қарызға берген тауэрын білдіреді Басты мақсаты тауэрлардың өту үдерісін жеделдету, сендай-ақ одна панда табу. Басты мақсаты тауэрлардың өту үдерісін жеделдету, сендай-ақ одна панда табу. айналыс құралы ретінде, қарыз алуштының көрсетілген саманы уақытында төлейтіндігін куәландыратын арнайы қарыздық міндеттеме - вексель қолданылады. айналыс құралы ретінде, қарыз алуштының көрсетілген саманы уақытында төлейтіндігін куәландыратын арнайы қарыздық міндеттеме - вексель қолданылады.

14 Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылғы төмендегідей: Коммерциялық несиенің банктік несиеден айырмашылғы төмендегідей: қарыз беруші рөлінде банктік мекемелер емс, яғни тауэр немсе қызметгі садумен айналысатын кез келген зонды тұлға бола аллоды; қарыз беруші рөлінде банктік мекемелер емс, яғни тауэр немсе қызметгі садумен айналысатын кез келген зонды тұлға бола аллоды; коммерциялық несие тек қана тауэр нисанында беріледі; коммерциялық несие тек қана тауэр нисанында беріледі; қарыз капиталы өнеркәсіптік немсе суда капиталы мен байланысты; қарыз капиталы өнеркәсіптік немсе суда капиталы мен байланысты; коммерциялық несиенің орташа құны сол кезендегі банктік пайыз мөлшерімен салыстырғанда төмен болады; коммерциялық несиенің орташа құны сол кезендегі банктік пайыз мөлшерімен салыстырғанда төмен болады; қарыз беруші мен қарыз алушты арасындағы несиелік мәміленің заңи түрде рәсімделуі барысында, бұл несие үшін төленетін ақы тауэр бағасының құнына қосылады. қарыз беруші мен қарыз алушты арасындағы несиелік мәміленің заңи түрде рәсімделуі барысында, бұл несие үшін төленетін ақы тауэр бағасының құнына қосылады.

15 Банктік несие бұл банктік мекемелерден қарыз алуштыларга ақшалай тур де берілетін несиені білдіреді. Банктік несие бұл банктік мекемелерден қарыз алуштыларга ақшалай тур де берілетін несиені білдіреді. Банктік несие бұл экономикадағы кеңінен тараған несиелік қатынастардын, нисаны болып табылады. Банктік несие бұл экономикадағы кеңінен тараған несиелік қатынастардын, нисаны болып табылады. Банктік несие бойынша несиелік қатынастың құралына несиелік шарт немсе несиелік келісім жатады. Банктік несие бойынша несиелік қатынастың құралына несиелік шарт немсе несиелік келісім жатады. Банктік несиеде несие беруші: банк және арнайы қаржы мекемелері бокса, ал қарыз алуштылар ретінде: кәсіпкерлікпен немсе бизнесмен шұғылданатын қаржы ресурстарына денег сұранысы бар кез келген зонды ұйым болып табылады. Банктік несиеде несие беруші: банк және арнайы қаржы мекемелері бокса, ал қарыз алуштылар ретінде: кәсіпкерлікпен немсе бизнесмен шұғылданатын қаржы ресурстарына денег сұранысы бар кез келген зонды ұйым болып табылады. Мұндағы қарыз берушінің басты мақсаты бұл пайыз түрінде табыс алу. Мұндағы қарыз берушінің басты мақсаты бұл пайыз түрінде табыс алу.

16 Несие түрлері I. Қарыз алуштылар категорияларына қарай: 1.Қаржылық институт торга берілетін несиелер: максаты қорларға; банктерге; қаржы-несиелік мекемелеріне. 2. Қаржылық емс агенттерге берілетін несиелер: өнеркәсіп салаларына; ауыл шаруашылығына; судаға; дайындау ұйымдарына; жабдықтау-саду ұйымдарына; кооперативтерге; жеке кәсіпкерлерге. 3. Тұтыну мақсатына берілетін несиелер.

17 II. Мерзіміне қарай: қысқа мерзімді (1 жылға дейін); қысқа мерзімді (1 жылға дейін); орта мерзімді (1 жылдан 3 5 жылға дейін); орта мерзімді (1 жылдан 3 5 жылға дейін); ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары). ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары). III. Тағайындалуы және пандалану сипатына қарай: негізгі қорларға жұмсалатын; негізгі қорларға жұмсалатын; айналым қаражатына жұмсалатын. айналым қаражатына жұмсалатын.

18 IV. Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай: 1. Қамтамасыз етілген: кепіл-хатпен; кепілдемемен; кепілдікпен. 2. Сақтандырылған. 3. Қамтамасыз етілмеген: сенім (бланктік)несиесі.

19 V. Қайтарылу дәрежесіне қарай: 1. Стандартты несие қайтарылу уақыты жетпеген, бірақ қайтуында ешқандай күмән жоқ несиелер; 2. Кумәнді несиелер қайтарылу уақыты кешіктірілген, мерзімі ұзартылған және банк үшін тәуекел туғызетын несиелер. 3. Үмітсіз несиелер қайтару уақыты кешіктірілген, мерзімі еткен ссудалар шотына жазылған несиелер. VI. Валютамен берілуіне қарай: ұлттық валюта мен; шетел валютасында.

20 VII. Берілу шорты на қарай: Тұтыну несиесі бұл жеке тұлғаларға тұтыну тауэрларын сатып алу үшін және тұрмыстық қызметтерді өтеуге берілетін несие. Ипотекалық несиебұл қозғалмайтын мүліктерді (тұрғын үйді, өндіріс ғимараттарын, жерді және т.с.с.) кепілге ала отырып, ұзақ мерзімге берілетін несие. Овернайт несиесі өтімділікті қолдау мақсатында бір түнге берілетін банкаралық несиенің түрі. Онкольдық несие кредитордың алғашқы талабы бойынша өтелетін қыска мерзімді несие. Банкаралық несиебанктердің бір-біріне беретін несиесі. Овердрафт (ағылш. оvеrdraft жоспардан жоғары) клиенттің ағымдық шотындағы қаражат қалдығынан төлейтін төлемдер сомасы жоғары болған жағдайда банктің беретін қысқа мерзімді несиесінің ерекше нисаны.

21 Маусымдық несие жабдықтаушының қаржыландыру уақыты мен түсімді алу мерзімі арасындағы уақыт бойынша алшақтықты жабуға арналған несие. Лизингтік несиебанк клиенттерінің қүрал- жабдықтарды және техниканы жалға алумен байланысты берілетін несие. Сенім несиесі банктің сеніміне кірген, төлем қабілеті жоғары корпоративтік клиенттерге берілетін несие. Мұндай несиелер қамтамасыз етусіз беріледі. Консорциалдық несие ірі жобаларды несиелеу мақсатында банктердін өзара қосылып беретін несиелері. Мұндай несиелер негізінен ірі жобаларды несиелеуде бір банктің несиелеу шегінен асқан жағдайда қолданылуы мүмкін.

22 Инвестициялық несиелер жаңа өндіріс орнын ашуға, ендірісті қайта құруға және кенейтуге арналған ұзақ мерзімді несие. Инновациялық несие банк клиентгеріні нөндіріске озық технологияларды немсе нау- хауды игеруімен байланысты берілетін ұзақ мерзімді несие. Рамбурстық несиешикізаттарды ішке алып кіру және жартылай фабрикат және дайын өнімдерді сыртқа шығару тәжірибесінде пандаланылатын несие. Контокорренттік несие клиенттің барлық түсімдері мен төлемдері есепке алынатын банктегі бірыңғай ағымдық (контокорренттік) шоты бар, өзінің тұрақты клиенттеріне банктің беретін несиесі.

23 Ломбардтық несие тауэрлы-материалдық құныдылықтар мен мүліктік құқықтарды, бағалы металдарды, бағалы қағаздарды және т.б. кепілге ала отырып, қысқа мерзімге несие берушінің қатаң тіркелген сомада беретін несиесі. Форфейтингтік несиесыртқы суда операцияларында қолданылатын коммерциялық вексельді сатып алу жолымен экспортерлерді немсе садушыларды қысқа мерзімді (180 күнгедейінгі) несиелеу нисаны. Факторингтік несиежабдықтаушынын, немсе банк клиентінің жабдықтаған тауэры мен көрсеткен қызметгері үшін төленбеген төлем талабын (шот-фактурасын) банкке садумен байланысты несиелік операция. Экспорттық несие экспорты колдау құралы ретінде өнімді садуды қаржыландыру мақсатында сатып алуштыға немсе оның банкіне берген несие. Фирмалық экспорттық несие экспортер тарапынан беріледі де банктен қаржыландырмайды. Банктік экспорттық несие банктен шетелдік сатып алуштыларға тікелей беріледі. Несиелік желі келісілген лимит шегіндегі белгілі бір уақыт ішіндегі қарыз алуштығы несие беріп отыруға несиелік мекеменің оған берген заңды түрде рәсімделген міндеттемсі.

24 VIII. Несиелеу объектісіне қарай: меншікті айналым қаражаттарын толықтыруға; материалдық запастар жиынтығы мен өндіріс шығындарына; сыртқы экономикалық қызметке байланысты тауэрларды экспорттау мен импорттауға; азаматтардың жеке қызметтері үшін шикізаттар, материалдар, құралдар және басқа да мүліктер алуына; ломбардтық, кепілдік және ссудалық операцияларға; театрлар және демалыс үйлерінің кірістері мен шығыстары арасындағы маусымдык үзілістерге; күрделі жұмсалымдарды қаржыландыруға; тез өтелетін тиімділігі жоғары шараларға.

25 Ссудалық пайыз Ссудалық пайыз тауэр өндірісі мен несиелік қатынастардың даму жағдайында панда болады. Ссудалық пайыз уақытша пандалануға берілген құнның бағасын білдіреді. Ссудалық пайыз: несиені пандаланғаны үшін төлем; несиеге есептелетін үстеме ақы; несие берушінін, шығыстарының орнын толтыру тәсілі.

26 Ссудалық пайыз банк пандасының көзі болып табылады. Сондықтанда банктер пайыз сомасын толық және уақтылы алғанды қалайды. Ссудалық пайыз есебінен банктер депозиттерге пайыз төлейді. Несиеден алатын ссудалық пайыз бен депозитке төлейтін пайыздың арасындағы айырма банктің пандасын білдіреді. Ссудалық пайыз екі қызмет атқарады: Бөлу қызметі жаңадан құрылған кұнды не панданы бөлуді сипаттайды. Ссудалық капиталды өсіру қызметі банктің несие беруші ретіндегі несиелік әлеуетін арттыруды көздейді.

27 Ссудалық пайыздың мынадай түрлері болады: Базалық мөлшерлеме мұндай пайызбен несиені банктер өздерінің сенімді қарыз алуштыларына, не бірінші класты клиенттерге береді. Инфляция қарқынын шегеріп тастау арқылы есептелетін нақты мөлшерлеме; Несиелік шарттың мерзімі ішінде өзгермейтін тұрақты пайыз мөлшерлемсі; Экономиканың жағдайына байланысты өзгеріп отыратын өзгермелі пайыз мөлшерлемсі; Пайызды есептеу тәсіліне карай ссудалық пайыздың мынадай түрлері қолданылады: жай пайыз мөлшерлемсі несиенің мерзімі ішінде бір капитал сомасына есептелетін пайызды есептеу әдісі; күрделі пайыз мелшерлемсі әрбір есептік мерзімді алдағы мерзімнің капиталына есептелетін пайыздық төлем.

28