В ă рман – пирĕн пуянл ă х. В ă л нумай çимĕç парать: м ă й ă р, çырла, к ă мпа… В ă рман – чĕр чунсемпе кай ă ксен çурчĕ. В ă рман – пирĕн тус. В ă л. - презентация

1

2

3 В ă рман – пирĕн пуянл ă х. В ă л нумай çимĕç парать: м ă й ă р, çырла, к ă мпа… В ă рман – чĕр чунсемпе кай ă ксен çурчĕ. В ă рман – пирĕн тус. В ă л нŷрĕке тытма пул ă шать, çак ă вара çынна пахча çимĕç, тыр-пул илме май парать. В ă рман – пирĕн планет ă н «ŷпки». В ă рманти йыв ă ç- кук ă р çав тери нумай кислород к ă ларать тата к ă мр ă к йŷçĕ газне ç ă тать. В ă рман сывл ă ша тусанран тасатать. В ă рман юхан шывсемпе кŷлĕсене упрать. В ă рман строительство материалĕсем парать.

4

5 Юман- нумай çул ŷсекен çирĕп, ус ă лл ă йыв ă ç. Промышленноçра, строительств ă ра ус ă курнисĕр пуçне унпа хал ă х медицининче те анл ă н ус ă кураççĕ. Пирĕн т ă р ă хра ĕлĕк-авалтанпах юман в ă рманĕсем йышл ă пулн ă. Халĕ вĕсем республик ă ра 150 пин гектар шутланаççĕ. Анчах та, в ă рманç ă сем çулсеренех çамр ă к хунавсем нумай лартса х ă вараççĕ пулин те, юманл ă хсен лапт ă кĕ пĕчĕкленсех пырать.

6 Ç ĕр çинче пурĕ 120 тĕрлĕ хур ă н ŷсет. Ĕлĕк хур ă на çурхи уявсемпе çых ă нтарн ă.Çуркунне, кунсем ă ш ă тсан, м ă нкун хыçç ă н тепĕр 7 эрнерен çимĕк уявĕ пулн ă, вырсарни кун вара – Тройца. Çимĕкпе Тройц ă на в ă рман çыв ă хĕнче уявлан ă. Хĕрсем хур ă нсене лент ă семпе, пуç к ă ш ă лĕсемпе тата гирлянд ă семпе илемлетнĕ, хур ă н йĕри-тавра çавр ă нн ă, хал ă х юррисене юрлан ă.

7 Ку йыв ă çа ачасем мĕн пĕчĕкренех пĕлеççĕ. Унпа пĕрле эпир Çĕнĕ çула кĕтсе илетпĕр. Ч ă р ă шсене кап ă рлатасси – тахçантанпах пыракан й ă ла. Ĕлĕклех кунсем в ă р ă мланма пуçласан çысем в ă рманалла утн ă, чи пыс ă к ч ă р ă ша теттесемпе илемлетнĕ. Çак ă вара хирте тыр-пул паха пулассине, в ă рманта кай ă ксемпе чĕр чунсем йышл ă пулассине пĕлтернĕ. Килĕсене те ч ă р ă ш турачĕсене илсе тавр ă нн ă.

8 Ç ă ка ытти йыв ă çсемпе хут ă ш ŷсме юратать. Ч ă ваш республикинче ç ă кал ă хсен лапт ă кĕ – 40 пин гектар ытла. Ку йыв ă ç çул пур ă нать. Х ă ш-пĕр ç ă касем 30 метр çŷллĕшнех çитеççĕ. Ç ă ка уссине каласа пĕтерме те çук. Хурт-х ă м ă р ă стисемшĕн в ă л – чи лай ă х йыв ă ç. Ç ă ка кун хушши чечекре ларать. Çак хуш ă ра 1 гектар ç ă ка в ă рманĕнчен пыл хурчĕсем 1000 кг таран пыл пухаççĕ.

9 Вĕрене – урамсене тата парксене илем кĕрекен йыв ă ç. Ун ă н çулçисем кĕрхи в ă х ă тра питĕ илемлĕ. Вĕрене туни питĕ çирĕп, унпа промышленноçра тата строительств ă ра ус ă кураççĕ. Флейта текен музыка ă сталан ă çĕрте те юр ă хл ă. Хуласенче вĕрене сывл ă шри таса мар япаласене х ă й çине илет.

10 К ă с ă я пĕр кун хушшинче х ă й мĕн йыв ă р ă ш, çав ă н чухлĕ хурт-к ă пшанк ă çиме пултарать. Т ă мана пĕр çултал ă к хушшинче пинĕпех ш ă ши тытать.

11 Кук ă р с ă мса хĕлĕпех хырпа ч ă р ă ш в ă ррипе т ă ранса пур ă нать. Чĕпписене те хĕлле пусса к ă ларать. Сар кай ă к – тĕлĕнмелле вĕçен кай ă к. В ă л сайра йыв ă çл ă в ă рманта пур ă нать. Пирĕн пата апрельте вĕçсе килет.

12 Хура куçл ă, пĕчĕк пуçл ă, Эреветлĕ те теветлĕ, Шыва кĕтĕм те чŷхентĕм, Пĕрре ч ă мр ă м, п ă ч ă нт ă рр! … Çŷçсем пухр ă м, й ă ва тур ă м Пит илемлĕн те йĕркеллĕн. Эреветлĕн те теветлĕн, Юр юрлар ă м, п ă ч ă нт ă рр! …

13 Улатакка так-так-так! Йыв ă çа таккарĕ: «Тĕрĕслес к ă на п ă ртак, Шĕкĕ ернĕ мар-и? Тасатас ă на хуртран, Ыр ă -сыв ă ŷстĕр, Ан чирлетĕр ă нс ă ртран, Сив хĕле те тŷстĕр».

14 Чее тус пырать утса, Хŷрипе йĕрне ш ă лса. Ш ă шисене в ă л тытать. Ч ă хсене те юратать.

15 Хĕлле шур ă, Çулла с ă р ă. Никама та х ă ратмасть, Пуринчен те х ă й х ă рать.

16 В ă рманта йĕплĕ ç ă мха выртать.

17 Хŷри тукмак, ш ă лĕ шак-шак.

18 Йыв ă ç т ă р ă х сиккелет Ç ă мламас пакша. - Эй, п ă х-ха: илемлĕ те, - Тетĕп юлташа. Х ă в ă лне кĕрсе каять, М ă й ă р шĕкĕлчет; Каялла сиксе тухать, Ч ă йлатса илет. Клентĕр евĕр хŷрине Кук ă ртайн ă х ă й, Ш ă п пĕр çулл ă х м ă й ă рне Пуçтарайн ă х ă й.

19 В ă рманти чĕр чунсене те виçесĕр тытмалла мар. Халĕ ятарл ă правил ă сене к ă тартн ă в ă х ă тра тата пал ă ртн ă чухлĕ çеç тытма юрать. Анчах та в ă рмансене ытлашши касса пĕтернине, сунара çŷремелли йĕркене п ă снине пула чылай чĕр чун – çŷлевĕç, кар ă к, п ă ч ă р – çав- çавах х ă рушл ă хра. Раççейĕн Хĕрлĕ Кĕнекине кĕртнĕ ŷсен-т ă рансемпе чĕр чунсене уйр ă мах хыт ă упрама йыш ă нн ă. В ă рман т ă р ă хĕнче заповедниксем йĕркеленĕ.